کودکان در اوایل زندگی خود توانایی حرف زدن و تلفظ کلمه ندارند و به مرور به طور طبیعی گفتار را آغاز می کنند و کودک در سن ۴ تا ۵ سالگی باید بتواند این حرف را تلفظ کند و اگر تا ۶ و ۷ سالگی به طول بیانجامد نیاز به گفتاردرمانی حرف ی وجود دارد. در ادامه با ما همراه باشید تا چالش های پیش رو برای رفع مشکل تلفظ حرف ی و همچنین روش های رفع این مشکل را در مرکز تخصصی گفتاردرمانی کودک در غرب تهران را بررسی نماییم. همراه ما باشید.
گفتاردرمانی حرف ی
حرف “ی” یک حرف صدادار است که به دو صورت واکه بلند و نیم واک استفاده می شود. در واکهٔ بلند حرف “ی” به عنوان یک حرف کششی ظاهر می شود و در کلماتی مثل “می”، “زیبا” و”بیدار” به صورت واضح شنیده می شود. در حالت نیم واک حرف “ی” صدای کششی زیادی ندارد و در کلمه هایی مانند “یواش”، “بازی” یا “خیلی” می توان شنید. در گفتاردرمانی حرف ی به آموزش درست تلفظ این حرف پرداخته می شود و کودک دیگر این حرف را با دیگر حرف ها اشتباه نمی گیرد.
برای تلفظ درست حرف ی، زبان باید در قسمت جلوی دهان به سمت سقف دهان نزدیک شود، اما تماس مستقیم با آن نداشته باشد. لب‌ها نیز به حالت کشیده تغییر حالت پیدا می کنند و جریان هوا از حنجره خارج شده و با ارتعاش تارهای صوتی صدا تولید می شود.
رایج‌ترین علل عدم توانایی تلفظ صحیح حرف “ی”
دلیل قطعی بروز اختلالات تلفظ در کودکان به طور مشخص شناسایی نشده است، اما ژنتیک موثرترین عامل در این زمینه است. کودکانی که در خانواده یا نزدیکان خود افرادی با مشکلات گفتاری دارند، بیشتر در معرض این اختلال قرار می گیرند. همچنین کاهش تعامل با همسالان نیز می‌تواند خطر بروز این مشکل را افزایش دهد. برخی از عوامل دیگر که ممکن است موجب اختلال در تولید گفتار شوند و نیاز به گفتاردرمانی حرف ی داشته باشند عبارتند از:
اختلالات عضوی شامل شکاف کام، دندان‌های نامرتب، فلج مغزی (سی‌پی)، کم توانی ذهنی و مشکلات شنوایی
آپراکسی گفتار نوعی اختلال گفتاری می باشد که معمولاً با آسیب مغزی همراه است و علائمی مانند کندی، تلاش زیاد برای تلفظ و ناتوانی در تولید صحیح کلمات را به همراه دارد.
اختلالات عملکردی همچون دو‌زبانه بودن کودک یا تقلید نادرست گفتار از والدین که باعث تثبیت و تشدید مشکل می شود.
تاخیر در زبان نیز شایع ترین علت اختلالات تلفظی است که ممکن است ناشی از کم شنوایی یا دیگر عوامل رشد شناختی باشد.
تمرینات خانگی برای تقویت تلفظ حرف “ی”
در تمرینات خانگی برای تقویت تلفظ حرف “ی” برای کودکان باید خلاقیت خرج کرد و با بازی کودک را به یادگیری ترغیب نمود. لازم به ذکر است با انجام تمرینات خانگی می توان دایره لغات کودک را در کنار تلفظ درست حرف “ی” افزایش داد. این تمرینات خانگی عبارتند از:
تمرین با کلمات تک سیلابی
تمرین تک سیلابی یعنی حرف ی را با حرف های دیگر ترکیب کنید. مثلا کودک کلمات کوتاه مانند “یی، بی، نی و سی” را به آرامی و با کشیدن صدای “ی” تکرار کند و والدین توجه داشته باشند که این حرف را واضح و هیچ گونه تغییری تلفظ کنند. برای اینکه برای کودک جذاب باشد کارتهای تصویری را که دارای حرف ی هستند به کودک داده و از او بخواهید هنگام گفتن این کلمات تصاویر مرتبط را نشان دهد.
بعد از اینکه این کلمات را یاد گرفت از او بخواهید در جملات کوتاه آنها را قرار دهد. این روش در گفتاردرمانی حرف ی به کودک کمک می کند تا صدای “ی” را در متن و موقعیت های واقعی تر نیز تمرین کند. همچنین کشیدن صدای “ی” در جمله می‌تواند حس لذت و بازی در کودک ایجاد کند و کودک را تشویق نمایید تا ادامه دهد.
ساخت جملات زیبا با کلمات دارای “ی”
کلماتی که آهنگین هستند و حرف “ی” در آنها وجود دارد را انتخاب کنید و از کودک بخواهید با آنها جمله بسازند. کلماتی مانند “بارانی”، “رویایی” و “آبی” کلمه های زیبایی هستند که کودک ترغیب به جمله سازی می شوند و جایگاه “ی” و صدای آن را در جمله بتواند تشخیص دهد. این تمرین علاوه بر تقویت تلفظ باعث پرورش خلاقیت کودک و گسترش دایره لغات او نیز می شود. شما می توانید این فعالیت را به شکل بازی اجرا کنید.
بازی “ی” جادویی
“ی” جادویی یک بازی سرگرم کننده و آموزشی برای تمرین صدای “ی” است. چند کارت حاوی تصویر یا نوشته با حرف “ی” به کودک بدهید و از کودک بخواهید هر کلمه ای که دارای حرف “ی” در شروع، پایان یا در میانه آن باشد را پیدا کرده و بگوید. برای جذاب تر شدن بازی برای کودک می توانید یک جدول کلمات درست کنید و هر بار که کودک کلمه ای پیدا می کند آن را در جدول بنویسید.
در ادامه کودک به خوبی با کلمات آشنا شد هر کلمه ای را که انتخاب نمود از او بخواهید با آن جمله کوتاه بسازید. این روش نه تنها تلفظ حرف “ی” را تقویت می کند، بلکه باعث افزایش اعتماد به نفس و خلاقیت کودک نیز می شود.
تمرین آوایی
تمرین آوایی یک روش خانگی موثر در گفتاردرمانی حرف ی است که در آن حرف “ی” کشیده ادا می شود. از کودک بخواهید حرف “ی” را بلند و کشیده مانند “یییییی” تلفظ کند. با انجام این کار می تواند تارهای صوتی خود را تقویت کند و جریان هوای خروجی از حنجره را بهتر می تواند مدیریت کند. تمرین آوایی با حرکات ریتمیک مانند رقص می توانید به تمرین تنوع ببخشید و کودک را به انجام آن جذب نمایید. این کار کمک می کند تا در ذهن کودک تلفظ درست حرف “ی” ثبت شود. تکرار و تمرین بهترین کمک کننده در روند درمان است.
خواندن شعرهای ساده با حرف “ی”
کوک به شعرخوانی و همچنین داستان نیز علاقه دارد و چه بسا بهتر است تمرین حرف “ی” با شعرخوانی و داستان باشد. بعد از شعر خواندن با کلماتی که حرف “ی” دارند از او بخواهید کلمات حاوی این حرف را دوباره بازگو کند. این فعالیت در گفتاردرمانی حرف ی علاوه بر تقویت گفتار به تقویت حافظه و دقت شنیداری کودک نیز کمک می نماید. همچنین، شما می توانید همراه کودک شعرهای جدید بسازید و این تمرین را جذاب تر کنید.
بازی تقویت لب و زبان
برای تولید صحیح حرف “ی” با عضلات لب و زبان در کودک تقویت شود. در اینجا هم با بازی بهتر است این کار را انجام دهید. از او بخواهید لب هایش را به صورت کشیده در آورد و صدای “ییی” تولید کند. سپس زبان را به سمت دندان های جلویی بالا حرکت دهد و دوباره صدای “یی” را تکرار کند. با انجام این حرکات انعطاف پذیری زبان و هماهنگی بیشتر بین لب ها و زبان اتفاق می افتد. تشویق کودک و بازی کردن با آن به تلاش بیشتر کودک در تلفظ صحیح حرف “ی” می انجامد.
تمرین با اشیای روزمره
تمرین کردن و تلفظ اشیایی که در نزدیکی کودک است و بیشتر با آن سروکار دارد نیز کمک موثری خواهد داشت. کودک می تواند اشیای داخل خانه که دارای حرف “ی” هستند را پیدا کند و نام ببرد. مثلا یخچال، تلویزیون، میز از کلماتی هستند که کودک می تواند نام ببرد و در ادامه با آنها جمله بسازد. کودک با انجام این کارها در کنار تقویت تلفظ و گفتاردرمانی حرف ی می توان مهارت کودک در جمله سازی تقویت کرد و در آینده کودک در مسیر تحصیلی و زندگی خود دچار مشکل نشود.
نقش گفتاردرمانگر در بهبود تلفظ حرف “ی”
گفتاردرمانگر نقش اساسی در شناسایی و درمان مشکلات تلفظ حرف “ی” دارد. گفتاردرمانان تخصص در زمینه گفتاردرمانی حرف ی و حتی گفتاردرمانی حرف چ و سایر حروف را دارند و به صورت ریشه دلیل بروز این مشکل را پیدا و با ارزیابی های لازم و تشخیص درست به درمان آن میپردازند. او از تکنیک های متفاوت اما مناسب با سن کودک استفاده می کند.
همچنین در کنار نقشی که گفتاردرمان دارد نقش والدین نیز بسیار پررنگ است و باید در کنار تمریناتی که در جلسات گفتاردرمانی انجام می شود در خانه نیز تمرین صورت گیرد. کودک در محیط آشنا منزل بی استرس و خجالت می تواند تمرینات گفتاردرمانی حرف ی را انجام دهد و موفق عمل کند و اعتماد به نفس او افزایش یابد.
تمرینات گفتاری برای تلفظ حرف “ی”
گفتاردرمان از تکنیک ها و تمرین های تخصصی برای کمک به بهبود تلفظ “ی” استفاده می کند. این تمرینات بر اساس سن، شدت مشکل و علت بروز آن (مثل ضعف عضلات دهان یا عدم آگاهی صوتی) تدوین می شوند. این تمرین ها عبارتند از:
آگاهی صوتی و شناسایی صدا
گفتاردرمان در گفتاردرمانی حرف ی در ابتدا کودک را با حرف “ی” آشنا می کند و در کلمات مختلف به کار می برد تا کودک بتواند آن را تشخیص دهد. با انجام این کار کودک به صدایی که تلفظ می شود دقت می کند و تفاوت ها را بهتر درک می نماید. این تمرین برای ایجاد آگاهی اولیه و آماده کردن فرد برای مراحل بعدی بسیار ضروری است.
همچنین انجام بازی های شنیداری یا ضبط صدای فرد نیز می تواند انگیزه بیشتری ایجاد کند و به یادگیری کمک کند. با تشویق کردن کودک و بازخورد دادن گفتاردرمان به تمرین ها کودک انگیزه و اعتماد به نفس بالایی برای ادامه خواهد داشت.
آموزش قرارگیری دهان و زبان
در ادامه وقتی کودک با صدای “ی” آشنا شد باید تلفظ آن را یاد بگیرد و برای این کار لازم است دهان و زبان در موقعیت مناسب قرار گیرد. گفتار درمان به کودک یاد می دهد تا زبان را در بالای دهان و نزدیک به سقف قرار دهد و گوشه های لب مانند لبخند زدن به سمت کناره ها کشیده شوند.
متخصص گفتار درمانی کودکان حرف ی از کودک می خواهد این حالت را جلوی آینه مشاهده کند تا حرکات دهان و زبان را بهتر درک کند. همچنین تمرین های دیگری که صورت می گیرد شامل قرار دادن نوک زبان پشت دندان های جلویی یا لمس سقف دهان با زبان می باشد. همچنین در برخی موارد از ابزارهای کمکی مانند قاشق یا چوب بستنی استفاده می شود تا کودک محل دقیق زبان را پیدا کند.
تقویت عضلات مرتبط
تمریناتی مانند کشیدن لب ها به سمت طرفین (مانند لبخند) و حرکت دادن زبان به جلو و عقب برای تقویت عضلات زبان و لب ضروری است. لمس سقف دهان با نوک زبان یا چرخاندن زبان به اطراف دهان نیز عضلات را تقویت می کند. همچنین گفتاردرمان تمرین “لیس زدن” را نیز به کودک می آموزد.
کودک با لیس زدن غذاهای خوشمزه به تقویت زبان و لب ها می پردازد و همچنین این عضوها را منعطف می سازند. این تمرینات باید روزانه و منظم انجام شوند. گفتاردرمان پیشرفت عضلات را ارزیابی کرده و در صورت نیاز تمرین های جدیدی را معرفی می کند.
تمرینات هجا و ترکیب صدا
تمرین با هجاهایی که شامل “ی” هستند، یکی از روش های مناسب در گفتاردرمانی حرف ی می باشد. کودک با ترکیب حرف “ی” با حرف های دیگر می تواند صدای این حرف را درک نماید. تمرین و تکرار مداوم باعث می شود به تولید صحیح صدای عادت کند. در جلسات گفتاردرمانی با ریتم این تمرین انجام می شود تا در ذهن ثبت گردد و برای کودک جذاب باشد. با سرعت دادن به تمرین مهارت کودک کم کم افزایش پیدا می کند و گفتار درستی خواهد داشت.
تقویت شنیدار
همانطور که گفته شد مشکلات شنوایی از دلایلی است که کودک به گفتاردرمانی حرف ی احتیاج دارد و در جلسات گفتاردرمانی بر روی قدرت شنیداری کودک تمرکز می شود. کودک صدای درست و نادرست “ی” را می شنود و باید تفاوت آن ها را تشخیص دهد. این تمرین به فرد کمک می‌کند که از نظر شنیداری به صدای صحیح واکنش نشان دهد و الگوی اشتباه را اصلاح کند.
متخصص گفتار درمانی تلفظ در حین تمرین از صدای ضبط شده خود فرد یا فایل های صوتی استفاده می کند تا تمرکز روی شناخت صدا افزایش یابد. کودک باید بعد از شنیدن صدای “ی” آن را تکرار نماید و این تمرین باعث تقویت ارتباط بین شنیدن و تولید صدا می گردد. بازی های شنیداری یا موسیقی های آموزشی برای کودکان بسیار کارآمد می باشد.
تمرینات تنفسی و کنترل صدا
به کنترل جریان هوا و صدا در تولید صحیح صدای “ی” باید حتما توجه شود و گفتاردرمان تمرینات تنفسی را برای تقویت این مهارت انجام می دهد. دم و بازدم عمیق بسیار کمک کننده است و کودک در هنگام بازدم، صدای کشیده “ی” را تلفظ می کند. این تمرین باعث می شود که صدا با کیفیت بهتری تولید شود.
استفاده از ابزارهایی مانند نی یا شمع نیز موثر است و باعث می شود تا جریان هوای خروجی تقویت شود. تمرینات تنفسی نه تنها تلفظ را بهبود می بخشند بلکه به کنترل بهتر صدا و کاهش خستگی حنجره نیز کمک می کنند. این تمرین‌ها برای افرادی که مشکلات صوتی دارند بسیار مفید هستند.
استفاده از ابزار کمکی
متخصص گفتاردرمانی حرف ی از ابزارهای کمکی مانند اپلیکیشن های گفتاری یا دستگاه های تولید صدا استفاده می کند. این ابزارها صدای درست را تولید کرده و به او کمک می کنند تا تلفظ خود را مقایسه کند. ابزارهایی مانند نی یا دستگاه های لرزشی می توانند به تقویت جریان هوا و تولید صدا کمک نمایند.
برای کودکان ابزارهای آموزشی و تعاملی با طراحی جذاب استفاده می شود تا یادگیری را برای آن ها جذاب تر و لذتبخش تر کند. ابزارهای گفتاردرمانی به عنوان مکمل تمرینات گفتاردرمانی عمل می کنند و به پیشرفت فرد کمک خواهند نمود. گفتاردرمان بهتر می تواند با این ابزارها پیشرفت کودک را ارزیابی کند و برنامه های جدیدی را برای او طراحی کند.
تکنیک های شنیداری برای اصلاح تلفظ حرف “ی”
آموزش تکنیک های شنیداری برای اصلاح تلفظ حرف “ی” به کودک کمک می کنند تا صدای صحیح این حرف را به درستی تشخیص داده و آن را تقلید کند. با یاد گرفتن تکنیک های شنیداری کودک می تواند تفاوت های کوچک در صدا را تشخیص دهد. این تمرینات عبارتند از:
داشتن الگوهای صحیح در شنیدار مهم است. والدین و گفتاردرمان کلمات و جملاتی را که حرف “ی” دارند را واضح بیان می کنند و کودک با شنیدن کلمه به تکرار آن می پردازد.
چند کلمه که صدایی شبیه بهم دارند مانند “یاد” و “باد” را تکرار کنید و از کودک بخواهید که کلمه ای که “ی” دارد را تشخیص دهد.
از بازی هایی استفاده کنید که شامل صدای “ی” باشند. به این صورت که کودک باید هر بار که کلمه ای را می شنود که صدای “ی” دارد دست بزند یا دست خود را بلند کند.
صدای کودک را در حال گفتن کلمات با حرف “ی” ضبط کنید و سپس صدای خودش را با الگوی درست مقایسه کنید. این تمرین به او کمک می کند تا تفاوت های تلفظ خود را بشنود و اصلاح کند.
خواندن داستان ها و شعرهایی که حرف “ی” زیاد وجود دارد برای شنیدن و تقلید عالی می باشند. کودک می‌تواند صدای شما را بشنود و سپس همراهی کند.
مرکز توانبخشی کودکان و بزرگسالان طراوت در تهرانسر از مراکز برجسته و معتبر در غرب تهران است که با پرسنلی مجرب تمامی سعی خود را در بهبود مشکلات گفتاری کودک شما به کار می گیرد. گفتاردرمانی حرف ی و دیگر حروف که کودک قادر به تلفظ آن نیست در محیطی آرام و بازی محور انجام می گیرد.
بدون دیدگاه