فلج مغزی اسپاستیک (Spastic Cerebral Palsy) از بیماری های شایع مغزی می باشد و وقتی کودک در دوران پیش از تولد، هنگام تولد و یا بعد از تولد دچار آسیب در مغز و اختلال در رشد مغز باشد این نوع فلج مغزی اتفاق می افتد. در فلج اسپاستیک تون عضلانی (اسپاستیسیته) افزایش می یابد و در نتیجه منجر به سفتی و سختی عضلات و محدودیت در حرکات ارادی کودک می شود.
در فلج مغزی اسپاستیک یک طرف بدن (همی پلژی)، هر دو پا (دی پلژی) یا کل بدن (کوادری پلژی) تحت تأثیر قرار می گیرد و کودک متعادل نیست و هماهنگی بین عضلات او دیده نمی شود و همچنین رشد استخوان ها با مشکل مواجه خواهد شد. در ادامه با این مقاله از مرکز گفتاردرمانی تهرانسر همراه باشید.
فلج مغزی اسپاستیک چیست؟
در ادامه به طور مفصل این عارضه مغزی را مورد بررسی قرار خواهیم داد و به علائم و شیوه درمان و بهترین مرکز درمان آن اشاره خواهیم کرد. پس با ما همراه باشید.
تعریف فلج مغزی اسپاستیک و تفاوت آن با سایر انواع فلج مغزی
سفتی و انقباض غیر طبیعی عضلات از نشانه های فلج مغزی اسپاستیک می باشد و در نقطه ای از مغز اتفاق می افتد که مسئول کنترل حرکات ارادی بدن است. کودکان مبتلا به این نوع فلج اغلب به صورت غیر ارادی حرکات ناهماهنگ انجام می دهند و اسپاستیسیته باعث دشواری در انجام حرکات طبیعی مانند راه رفتن یا استفاده از دست ها می شود. این اختلال شدید یا خفیف خواهد بود و و کودک دچار محدودیت حرکتی می شود و در قسمت دست ها و پاها بیشتر سفتی و سختی دیده می شود.
فلج مغزی اسپاستیک با دیگر انواع فلج مغزی متفاوت می باشد. مثلا فلج مغزی دیسکینتیک با حرکات غیرارادی و نامنظم مشخص می شود و همچنین کودک مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک با مشکلات تعادل و هماهنگی مواجه می شود. تفاوت اصلی ای که فلج اسپاستیک با دیگر انواع دارد افزایش تون عضلات و تاثیر آن به صورت مستقیم بر روی حرکات روزمره است.
علت‌ها و عوامل ایجاد
عفونت های ویروسی و باکتریایی مانند توکسوپلاسموز، روبلا (سرخجه)، سیتومگالوویروس و هرپس از مشکلاتی هستند که پیش از تولد اتفاق می افتند و منجر به آسیب مغز جنین می شوند. عفونت های گفته شده از طریق خون مادر به جنین انتقال می یابد و مانع از رشد طبیعی مغز می شود.
مشکلات جفتی و عدم عملکرد صحیح جفت منجر به کاهش اکسیژن یا مواد مغذی به جنین می شود و آسیب مغزی ایجاد می کند.
اختلالات ژنتیکی نیز از علت های دیگر است و منجر به رشد غیرطبیعی مغز می شوند و ممکن است موجب بروز فلج مغزی گردند.
هیپوکسی مغزی (کمبود اکسیژن) در حین زایمان اتفاق می افتد که در اثر پیچیدن بند ناف دور گردن نوزاد رخ می دهد و کودک دچار کمبود اکسیژن می گردد و در نتیجه مرگ سلول های مغزی و ایجاد اسپاستیسیته را به همراه دارد.
نوزادان نارسی که زودتر از موعد به دنیا آمده اند بیشتر در معرض مشکلات مغزی خصوصا فلج مغزی اسپاستیک قرار دارند.
در دوران نوزادی بیماری هایی مانند مننژیت یا انسفالیت نیز باعث آسیب به مغز می شوند حرکات بدن را دچار مشکل می نمایند.
آسیب های فیزیکی به سر مانند خوردن ضربه های شدید به سر یا سقوط نوزاد که به مغز نوزاد آسیب وارد می کنند.
زردی شدید (هیپربیلی روبینمی) در نوزادی اگر درمان نشود و در نتیجه وضعیت کرنیکتروس رخ دهد فلج مغزی اتفاق می افتد.
سکته های مغزی یا خونریزی های داخلی در دوره نوزادی نیز می توانند عامل این اختلال باشند.
کمبود ویتامین ها و مواد معدنی ضروری بر رشد و عملکرد طبیعی مغز تأثیر منفی می گذارد. همچنین سموم محیطی مانند سرب یا مواد شیمیایی مضر دیگر از رشد صحیح مغز جلوگیری می کنند.
نحوه تشخیص در کودکان و بزرگسالان
تشخیص فلج مغزی اسپاستیک در کودکان معمولاً در سال‌های اولیه زندگی هنگامی که تاخیر در رشد حرکتی کودک مشاهده شود و همچنین کودک حرکات غیر طبیعی داشته باشد. پزشکان ابتدا به صورت بالینی کودک را ارزیابی می کنند و با مشاهده مشکلاتی مانند سختی در حرکات، تأخیر در غلت زدن، نشستن یا راه رفتن، به انجام آزمایشات و بررسی های دیگر می پردازند.
MRI یک آزمایش تصویربرداری است که تصاویر گرفته شده با این روش از وضوح بالایی برخوردار است و برای شناسایی مغزی گزینه خوبی می باشد. با انجام ام آر آی می توان تغییرات ساختاری به وجود آمده مانند آسیب به ماده سفید یا خاکستری در مغز را مشاهده و علل آن را به راحتی تشخیص داد.
سی تی اسکن برای بررسی آسیب های ناشی از زایمان یا صدمات مغزی استفاده می شود و در صورتی که نتوان MRI انجام داد و احتیاج به بررسی سریع باشد انجام سی تی اسکن توصیه می شود.
آزمایشات بالینی و انعکاسی نیز روش دیگر تشخیصی است که آسیب در سیستم عصبی مرکزی را نشان می دهد. رفلکس تونیک گردنی، رفلکس بابینسکی و آزمون تون عضلانی در این دسته از آزمایش ها قرار دارند و متخصص با حرکت دادن اندام ها مقاومت غیر طبیعی عضلات را بررسی می کند و همچنین میزان سفتی عضلات را می سنجد.
نوار مغز (EEG) برای بررسی تشنج یا فعالیت غیرطبیعی مغز صورت می گیرد و می توان با آن آسیب های وارد شده را مشاهده کرد.
الکترومیوگرافی (EMG)عملکرد عصب ها را بررسی می کند و همچنین عملکرد عضلات را می سنجد.
در بزرگسالان تشخیص فلج مغزی اسپاستیک معمولاً با بررسی سابقه پزشکی فرد و مشاهده علائم خاص انجام می گیرد. اگرچه علائم در بزرگسالی ثابت می مانند، اما به دلیل بروز عوارض ثانویه مانند دردهای مفصلی یا محدودیت در حرکت به پزشک مراجعه نمایند.
علائم فلج مغزی اسپاستیک
علائمی که نشان می دهد کودک دچار فلج اسپاستیک شده است عبارتند از:
- سفتی غیرطبیعی عضلات که انجام حرکات را دشوار می کند.
- مقاومت در برابر حرکات کششی به ویژه در دست ها و پاها.
- اسپاسم های ناگهانی یا مداوم در عضلات
- حرکات غیرارادی یا ناهماهنگ.
- مشکل در راه رفتن مانند کشیده شدن پاها به سمت داخل، راه رفتن با نوک انگشتان پا و عدم تعادل در قدم برداشتن.
- تأخیر در یادگیری مهارت های حرکتی مانند نشستن، خزیدن یا راه رفتن.
- مشکل در انجام فعالیت های روزمره مانند گرفتن اشیاء، بستن دکمه ها یا نوشتن.
- تغییرات در وضعیت بدن و مفاصل مانند دفورمیتی مفاصل یا اسکولیوز یا کجی ستون فقرات.
- درد مزمن به دلیل اسپاستیسیتی و فشار مداوم بر عضلات و مفاصل.
- گرفتگی عضلات پس از فعالیت یا حرکت های ناگهانی.
- مشکلات گفتاری و بلع
- اختلالات شناختی یا یادگیری
- صرع
- اختلالات بینایی یا شنوایی ناشی از آسیب های عصبی.
انواع فلج مغزی اسپاستیک و تفاوت‌های آن‌ها
فلج مغزی اسپاستیک موجب بروز مشکل در قسمت های مختلف بدن می شود و و با توجه به درگیر کردن قسمت های مختلف بدن انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
فلج مغزی اسپاستیک نیمه فلج (همی پلژی اسپاستیک)
در فلج مغزی اسپاستیک نیمه فلج یا همی پلژی اسپاستیک یک طرف بدن دچار سفتی و ضعف عضلانی می شود. به این صورت که کودک یک دست و پای همان طرف را نمی تواند تکان دهد و نشان می دهد یک نیمکره از مغز ذچار آسیب شده است. علائم این نوع فلج اسپاستیک شامل سختی و سفتی عضلات، انجام حرکات غیر طبیعی و عدم یا کاهش هماهنگی آن قسمت می باشد.
در کودکان مبتلا به این مشکل شاهد تاخیر در حرکات دست یا پا خواهیم بود و کودک بیشتر از سمت سالم خود استفاده می کند. به دلیل این مشکل عضلات قسمت آسیب دیده رشد نخواهد داشت و مفاصل نیز رشد نمی کنند. در بزرگسالان ضعف حرکتی با دردهای مفصلی یا کاهش انعطاف پذیری همراه می باشد. درمان این نوع فلج اسپاستیک شامل فیزیوتراپی و کاردرمانی می شود که به بهبود حرکتی کمک می کند همچنین برخی مواقع استفاده از تجهیزات کمکی یا جراحی توصیه می شود.
فلج مغزی اسپاستیک دوطرفه (دی پلژی اسپاستیک)
فلج مغزی دو طرفه یا دی پلژی اسپاستیک تاثیر بیشتری بر روی دو پا دارد و اندام های دیگر همچون بازوها را چندان درگیر نمی کند. این نوع فلج اسپاستیک معمولاً در کودکانی که نارس به دنیا آمده اند یا دچار آسیب مغزی در دوران جنینی یا زایمان شده اند، دیده می‌شود.
کودکان مبتلا با مشکلاتی در راه رفتن مواجه می شوند به این صورت که با زانوهای خمیده راه می روند یا روی نوک انگشتان شروع به راه رفتن می کنند. به دلیل اینکه اسپاستیسیته باعث سفت و سخت شدن پاها می شود حرکت مفاصل محدود می گردد. همانطور که گفته شد بیشترین آسیب در قسمت پایین تنه است و ضعف در عضلات پایین تنه می تواند باعث شود که کودک برای راه رفتن به واکر یا بریس نیاز داشته باشد. فیزیوتراپی برای تقویت عضلات، بهبود تعادل و افزایش دامنه حرکتی مفاصل توصیه می شود. همچنین داروهای کاهش اسپاستیسیته یا جراحی نیز انجام می شود. این نوع فلج مغزی می تواند به تدریج باعث تغییر شکل استخوان ها و مفاصل شود که باید به موقع درمان شود.
فلج مغزی اسپاستیک مونپلژی
فلج مغزی اسپاستیک مونپلژی فقط یک قسمت از بدن را درگیر اسپاستیسیته می کند و معمولاً یک دست یا یک پا، تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این مشکل به دلیل آسیب جزئی به مغز اتفاق می افتد و به ندرت صورت می گیرد.
علائم این نوع فلج اسپاستیک شامل ضعف، سفتی و کاهش کنترل حرکتی در اندام درگیر می باشد. در بزرگسالان حرکات اندام آسیب دیده کندتر و محدودتر می باشد. استفاده از ابزارهای کمکی فیزیوتراپی مانند بریس یا اسپلینت برای رفع این مشکل ضروری می باشد و فرد مبتلا می تواند بدون توجه به اندام آسیب دیده به فعالیت های روزمره خود بپردازد. تشخیص و مداخله درمانی به موقع از بروز عوارض طولانی مدت جلوگیری می کند.
روش‌های درمان فیزیکی برای فلج مغزی اسپاستیک
کاردرمانی فلج مغزی بهترین نوع درمان برای این نوع فلج مغزی می باشد و می توان با انجام درمان های زیر علائم را کنترل نمود.
کاردرمانی یک درمان فیزیکی موثر در تقویت عضلات ضعیف و بهبود انعطاف پذیری مفاصل می باشد. تمرینات کششی در فیزیوتراپی مناسب برای کاهش سفتی عضلات و همچنین عدم تغییر شکل مفاصل می باشد. تمرینات تعادلی و حرکتی نیز در بهبود هماهنگی حرکات بی تاثیر نیست.
کاردرمانی در روند بهبود فعالیت های روزمره تاثیر دارد مثلا فعالیت هایی چون غذا خوردن، لباس پوشیدن و نوشتن را بهبود می بخشد. در کاردرمانی تمریناتی که به استقلال فرد کمک می کنند انجام می گیرد.
تمرینات آبی (هیدروتراپی) به کاهش فشار روی مفاصل و کاهش اسپاستیسیته کمک می کند و باعث تقویت عضلات می شود و بهبود حرکت کمک می نماید.
استفاده از تجهیزات کمکی مانند بریس، اسپلینت، ساخت کفش طبی ، ساخت کفی طبی ، واکر و ویلچر به بهبود حرکت، جلوگیری از تغییر شکل اندام ها و افزایش استقلال بیمار کمک می کنند.
ماساژ درمانی به کاهش تنش عضلات و اسپاسم کمک می کند. ماساژ درمانی در کنار بهبود گردش خون در کل بدن به فرد حس آرامش القا می کند.
کاردرمانی جسمی کودکان و تمرینات حرکتی که با بازی همراه هستند برای کودک جذاب هستند و مهارت های حرکتی او را افزایش می دهند و همچنین در کودک انگیزه ایجاد می کنند.
تاثیر کاردرمانی و گفتاردرمانی برای بهبود بیماری فلج مغزی اسپاستیک
کاردرمانی فلج مغزی و گفتار درمانی فلج مغزی دو روش تاثیرگذار در بهبود علائم این نوع فلج مغزی هستند و می توان با کمک این دو روش درمانی مهارت های حرکتی، مهارت های گفتاری و … را بهبود بخشید.
فیزیوتراپی به کاهش اسپاستیسیته، تقویت عضلات، بهبود تعادل و افزایش استقلال حرکتی کودک کمک می کند. تمرینات فیزیوتراپی از بروز مشکلات ثانویه مانند تغییر شکل استخوان ها و مفاصل جلوگیری می کنند. تمرینات رایج در فیزیوتراپی که بسیار کارآمد هستند شامل:
- تمرینات کششی برای کاهش سفتی عضلات و افزایش دامنه حرکتی مفاصل.
- تمرینات تقویتی برای بهبود قدرت عضلات به ویژه در اندام های ضعیف.
- تمرینات تعادلی برای تقویت هماهنگی و جلوگیری از افتادن.
- تمرینات حرکتی شامل حرکت مفاصل و اندام ها برای بهبود کنترل حرکتی.
- تمرینات مقاومتی یعنی استفاده از وزنه یا کش برای تقویت عضلات و افزایش استقامت.
گفتاردرمانی به بهبود مهارت‌های ارتباطی، تغذیه و بلع کمک می کند. افرادی که به فلج مغزی اسپاستیک مبتلا هستند مشکلاتی در کنترل عضلات صورت، زبان و دهان دارند که گفتاردرمانی می تواند آن ها را کاهش دهد. تمرینات گفتاردرمانی برای بهبودی فلج اسپاستیک عبارتند از:
- تمرینات حرکتی دهان شامل حرکت زبان، لب ها و فک برای تقویت عضلات گفتاری.
- تمرینات تنفسی برای بهبود کنترل تنفس برای تولید صداهای واضح تر.
- تمرینات آواسازی برای کمک به تلفظ صحیح کلمات و بهبود روانی گفتار.
- گفتار درمانی بلع برای بهبود هماهنگی بین بلع و تنفس و جلوگیری از مشکلات تغذیه ای.
- استفاده از ابزار کمکی گفتاری مانند تخته های تصویری یا دستگاه های تولید صدا برای افرادی که در گفتار مشکلات شدیدتری دارند.
- بازی های زبانی و شنیداری برای افزایش دایره لغات و تقویت مهارت های شنیداری و ارتباطی.
مرکز توانبخشی طراوت در تهرانسر
مرکز توانبخشی طراوت در تهرانسر یکی از مراکز معتبر در زمینه ارائه خدمات توانبخشی برای کودکان و بزرگسالان است. این مرکز با کمک تیمی متخصص در حوزه های مختلف مانند فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و روانشناسی تلاش می کند تا زندگی مطلوبی را برای مراجعه کنندگان خود رقم بزند. برای درمان فلج مغزی اسپاستیک در کودکان و بزرگسالان می توانید با برقراری تماس با شماره های درج شده در همین صفحه با کلینیک طراوت تماس گرفته و وقت خود را رزرو کنید. تجهیزات موجود در این کلینیک همگی جدید و به روز هستند و با جدیدترین متدهای پزشکی روز درمان صورت می گیرد.
بدون دیدگاه