گفتار درمانی کودک ۴ ساله | روش های بهبود گفتار

۴ سالگی سنی است که کودک توانسته مهارت های اولیه زندگی مانند گفتار و زبان را یاد بگیرد و در این مراحل باید رشد چشم گیری داشته باشد. کودک چهارساله قادر به ساخت جمله می باشد و می تواند از نیازهای خود صحبت کند و احساسات خود را بروز دهد. در برخی موارد کودکان چهار ساله به دلایل ژنتیکی، مشکلات شنوایی، تاخیر رشدی و یا مسائل روانی و محیطی دچار تاخیر در رشد گفتار و زبان هستند و در صورتی که به رفع این تاخیر توجهی نشود توانایی ارتباطی و اجتماعی کودک تحت تاثیر قرار می گیرد و در آینده با مشکلات زیادی مواجه می شود. گفتاردرمانی کودک ۴ ساله از روش های کارآمد می باشد که به رشد زبانی و گفتاری کودک کمک می کند و کودک با اعتماد به نفس بالا در اجتماع ظاهر می شود و در مراحل تحصیلی در سال های آتی مشکلی نخواهد داشت.

در ادامه با کلینیک روانشناسی کودک تهرانسر همراه ما باشید تا به بررسی بیشتر مشکلات گفتاری کودکان چهار ساله بپردازیم.

چه زمانی کودک ۴ ساله نیاز به گفتار درمانی دارد؟

اگر مشکلاتی در تکلم، درک زبان یا مهارت‌ های ارتباطی در کودک ۴ ساله مشاهده کردید حتما باید کودک را به گفتار درمانی ببرید. برخی کودکان در این سن نمی توانند کلمات را واضح بیان کنند و از گفتن احساسات خود عاجز هستند یا اینکه نمی توانند صحبت های ساده را درک کنند، لکنت زبان دارند و توانایی بیان برخی صداها را ندارند. این کودکان حتما به خدمات و مشاوره گرفتن از متخصص گفتار درمانی کودکان احتیاج دارند.

وقتی این مشکلات زبانی و گفتاری بر روی تعاملات کودک در اجتماع تاثیر بگذارد و نتواند با همسالان خود بازی کند و در یادگیری کودک تاثیر بگذارد مراجعه به متخصص گفتاردرمانی کودک ۴ ساله بهترین راه حل است. متخصصان گفتاردرمانی وضعیت کودک را ارزیابی می کنند و با تشخیص مشکل یک برنامه درمانی مناسب اعم از تمرینات خاص و فعالیت های تقویتی را طراحی کرده و اختلال را برطرف می کنند.

علائم تأخیر گفتاری در کودکان ۴ ساله که نباید نادیده گرفته شوند.

برای اطمینان از تاخیر گفتار در کودکان باید علائم زیر را در کودکان مورد بررسی قرار داد.

• در ساخت جملات پنج‌ کلمه ‌ای یا بیشتر ناتوان می باشند.
• دایره لغات محدودی دارند و در بیان نیازها و احساسات خود ناتوان هستند.
• در تلفظ صداها به صورت همیشگی مشکل دارند و قابلیت جایگزینی و حذف صداها را ندارند.
• دچار لکنت هستند یا در هنگام صحبت کردن مکث ‌های طولانی دارند.
• دستورات چند مرحله‌ ای ساده را نمی توانند درک کنند.
• در پاسخ به سوالاتی مانند (چه کار می‌کنی؟) یا (چه چیزی می‌خواهی؟) مشکل دارند.
• در برقراری ارتباط اجتماعی با همسالان خود مشکل دارند.
• در بازی ‌های گروهی یا تعامل با دیگران ناتوان هستند.
• قادر به پاسخگویی به احساسات و نیازهای اجتماعی دیگران نیستند.

رشد طبیعی گفتار در چهار سالگی : گفتار درمانی کودک ۴ ساله

انجام گفتار درمانی کودک چهار ساله و همچنین تشخیص اختلالات، ملزم به اشنایی با روند رشد طبیعی گفتار و زبان کودک است. غالبا در این سن انتظار میرود؛ که گفتار و زبان کودک به سطحی از بلوغ رسیده باشد. همچنین کودک باید بتواند منظور خود را کاملا واضح بیان کند. همچنین انتظار میرود؛ از لحاظ تولیدی کودک به وضوح ۸۰ تا ۱۰۰ درصدی رسیده باشد. در صورتی که کودک به سطوح فوق نرسیده باشد؛ مراجعه برای گفتار درمانی تاخیر زبانی کودک چهار ساله الزامی است.

به طور کلی در این سن از کودکان انتظار میرود که موارد زیر را از خود نشان دهند :

• تعداد واژگانی که کودک بیان میکند به ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ عدد رسیده باشد.
• کودک انواع کلمات از جمله، اسم ها، افعال، قید و صفت ها، پرسش واژه ها، حروف و ضمیر ها و … را در گفته خود به کار ببرد.
• اسامی اشخاص، خوراکی ها، اشیا، مشاغل، اعضا بدن، برخی از اشکال هندسی، مکان ها را بداند و بیان کند.
• از صفت های توصیفی و برتر برای توصیف دیگران، پدیده ها و اشیا استفاده کند.
• میانگین طول گفته های کودک بیش تر از ۵/۳ کلمه باشد.
• بتواند داستان بگوید؛ یا خاطره، وقایع روزمره و … را بیان کند.
• واضح حرف بزند.
• درخواست کند، سوال بپرسد و اعتراض کند.
• به صورت مستقل غذا بخورد.

در صورتی که موارد فوق وجود نداشت؛ احتمال میرود که به گفتار درمانی کودک چهار ساله نیاز باشد. عموما وقتی صحبت از رشد میشود؛ متخصصان یک دامنه را در نظر میگیرند. برای همین امکان دارد که کودک شما کمی عقب تر و یا کمی جلو تر از سن خودش باشد. عقب ماندن کودک از سن رشد، تا ۳ ماه را میتوان نادیده گرفت. اما در صورتی که کودک ان مورد را جبران نکرد؛ باید برای ارزیابی حتمی به متخصص مراجع کنید. همچنین میتوانید این مورد را نادیده گرفته و برای اطمینان بیشتر بلافاصله از متخصص یک وقت برای معاینه کودک خود بگیرید.

اختلالات نیازمند به گفتار درمانی کودک چهار ساله

دلایل زیادی میتواند باعث شود که خانواده نیازمند به گفتار درمانی کودک چهار ساله شوند. اختلالات گسترده و گوناگونی وجود دارد، که میتواند در این سن بروز کند. مواردی مانند ژنتیک، محیط خانوادگی، تغذیه، وضعیت روحی و روانی کودک و … میتواند در بروز این دسته از اختلالات دخیل باشد. برای اینکه بتوانید تشخیص دهید؛ که ایا کودک شما نیاز به گفتار درمانی کودک چهار ساله دارد، میتوانید از موارد زیر استفاده کنید:

• گفته های کودک شما واضح نباشد.
• کودک نسبت به همسالان خود گفته های کوتاه و یا کمتری داشته باشد.
• صدای کودک طبیعی نباشد.
• کودک شما در بلع غذا و یا انواع بافت های غذایی با مشکل مواجه باشد.
• گفته های کودک شما روان نباشد. به طور کلی شل گویی و یا بیان همراه با توقف و تکرار داشته باشد.
• کودک شما در برقراری ارتباط دچار ایراد باشد.

موارد فوق به خودی خود میتواند نشان دهنده اختلالات گوناگون باشد. همچنین اختلالات متفاوت دارای طیف وسیعی از علائم و نشانه ها هستند. علاوه بر موارد ذکر شده برای تشخیص اختلالات متفاوت، به معاینه و ارزیابی دقیق درمانگر نیاز است. به طور کلی اختلالات زیر باعث ایجاد نیاز به گفتار درمانی کودک چهار ساله میشود:

• تاخیر گفتاری ( عقب بودن سن گفتار نسبت به سن شناسنامه ای کودک )
• مشکلات تغذیه و بلع ( بالا اوردن زیاد، عدم توانایی در بلع و جویدن غذا )
• اختلال تولید ( عدم تولید درست صدا ها )
• لکنت
• کلاترینگ ( صحبت کردن با سرعت بالا و همراه با ایراد که گفته را غیر قابل وضوح میکند)
• اختلالات صوت( عدم طبیعی بودن صدا )
• ابتلا به اختلالات روحی روانی از جمله افسردگی، میوتیسم انتخابی و…
• ابتلا به اختلالات نورولوژی مانند فلج مغزی، ماکروسفالی و…
• ابتلا به اوتیسم
• ابتلا به سندرم های کروموزومی و ژنتیکی

روش‌های گفتاردرمانی کودک ۴ ساله

گفتاردرمانان کودک ابتدا اختلال به وجود آمده را در کودک ۴ ساله بررسی می کنند و با توجه به علائم و تشخیصات انجام شده درمان صورت می گیرد. این روش های درمانی عبارتند از:

تمرین‌ های تقویتی برای تلفظ صداها

اولین راهکار یاد دادن تلفظ صحیح کلمات است و انجام تمرینات تلفظ برای این منظور گزینه مناسبی می باشد. گفتاردرمان کلماتی را که کودک در تلفظ آنها مشکل دارد شناسایی کرده و شروع به آموزش مرحله به مرحله تلفظ می کند. تکرار تمرینات و استفاده از تصاویر بسیار کارآمد است. کودک در ابتدا یاد می گیرد که صدا را چگونه تولید کند و سپس در کلمات ساده و به مرور در جملات پیچیده استفاده نماید.

با یادگیری تلفظ درست کلمات نوسط متخصص گفتار درمانی تلفظ اعتماد به نفس کودک افزایش پیدا می کند و بهتر است با تشویق کردن کودک این احساس را در کودک بیشتر کنید و همچنین انگیزه او را در روند درمان بیشتر نمایید.

بازی‌ها و فعالیت‌های تقویتی زبانی

برای تقویت زبان بازی های کلامی بهترین گزینه از نظر گفتاردرمانی کودک ۴ ساله هستند. با انجام بازی های کلامی می توان دایره لغات کودک را افزایش داد و مهارت های جمله سازی را در کودک تقویت نمود. بازی حدس کلمه به کودک چهارساله کمک می کند تا دایره لغات خود را افزایش داده و ارتباط میان کلمات و معانی آنها را بهتر درک کند. همچنین بازی پیدا کردن اشیا نیز در کنار تقویت مهارت های زبان شناختی، توجه و تمرکز کودک را نیز افزایش می دهد.

پازل ‌های کلامی و خواندن کتاب های تصویری نیز بسیار کارآمد می باشد و به تقویت مهارت های زبانی و تخیل کودک منجر می شود و خواندن شعرهای کودکانه نیز روش مناسبی برای اموزش زبان می باشد.

استفاده از ابزارها و تکنولوژی

برای اینکه یادگیری زبان و گفتاردرمانی کودک ۴ ساله جذاب باشد می توان از ابزارهای تصویری و اپلیکیشن ‌های آموزشی استفاده کرد. اپلیکیشن ‌های آموزشی به طور خاص برای تقویت مهارت ‌های زبانی، تلفظ و دایره لغات کودک طراحی شده ‌اند.

به این صورت که صداها از نرم افزار آموزشی تلفظ می شوند و کودک تشویق به گفتن کلمه ها خواهد شد و تکرار و تقلید به کودک نحوه تلفظ درست را اموزش می دهد. در این اپلیکیشن ها از شخصیت های کارتونی استفاده شده است تا کودک بیشتر جذب آن شود و به سوالات، معماها و … جواب های درست بدهد. در کنار بهبود زبان و تلفظ حافظه کودک نیز تقویت می شود و دقت او در یادگیری افزایش پیدا می کند.

تکنیک ‌های تقویت تعاملات اجتماعی

کودکانی که دچار تأخیر گفتاری هستند در تعاملات اجتماعی خود با مشکل مواجه می شوند و گفتاردرمانان به کودکان ۴ ساله کمک می کنند تا تاخیر در گفتار را تقویت کنند. گفتار درمانان به کودکانی که نمی توانند با همسالان و بزرگترها ارتباط برقرار کنند و همچنین توانایی درک سوال و جواب  دادن به سوالات و بیان احساسات خود را ندارند کمک می کنند تا این مشکل ها برطرف شوند. متخصص گفتاردرمانی کودک ۴ ساله محیطی را برای بازی های گروهی تدارک می بیند و تمرینات مکالمه انجام می دهد. با انجام این کار کودک کم کم مهارت های خود را تقویت می کند و عملکرد بهتری در اجتماع خواهد داشت.

مشارکت والدین در درمان گفتاردرمانی کودک ۴ ساله

والدین بیشترین وقت را با کودک سپری می کنند و در فرایند بهبود مهارت زبان و گفتار می توانند بسیار موثر عمل کنند. گفتاردرمانان آموزش های مناسب را به والدین می آموزند و از آنها می خواهند در موقعیت های مختلف مانند خانه پارک و … با کودک صحبت کنند تا از زبان در شرایط مختلف استفاده کند. از کودک سوال های ساده بپرسید تا او به جواب دادن تشویق شود و در مورد آن فکر کند.

همچنین با خواندن کتاب بخواهید تصاویر را برای شما توصیف کنند یا با زبان خود برای شما داستان را تعریف نمایند. تمرینات مستمر روزانه و انجام بازی های تعاملی در خانه در روند درمان تاثیر گذار است و مهارت های گفتاری و اجتماعی کودک را تقویت می کند. والدین حمایت عاطفی را از کودک دریغ نکنند و با تشویق کودک به او اعتماد به نفس داده تا موفق تر عمل کند.

نقش گفتار درمانگر در بهبود گفتار کودک ۴ ساله

متخصص گفتاردرمانی کودک ۴ ساله با ارزیابی، تشخیص و درمان به کودک کمک می کند تا مشکلات گفتاری و زبانی خود را برطرف نماید. او ابتدا کودک را مورد ارزیابی قرار می دهد و میزان تاخیر گفتاری و نوع اختلال را مشخص می نماید و شامل بررسی تلفظ صداها، دایره لغات، توانایی جمله ‌سازی و مهارت‌ های ارتباطی کودک است. همچنین رفتارها و مهارت زبانی کودک در محیط خانه، مهد و … را مورد بررسی قرار می دهد و یک برنامه مناسب متناسب با نیاز کودک آماده می کند. همچنین برای درمان از بازی و روش های جذاب دیگر استفاده می کند و نحوه تلفظ صحیح و تعامکلات اجتماعی را به کودک می آموزد.

آموزش دادن به والدین نیز توسط گفتاردرمان صورت می گیرد و نحوه برخورد درست با کودک و بازی ها و مهارت هایی که در خانه کودک باید یاد بگیرد به والدین یاد داده می شود.

کلینیک تخصصی گفتار درمانی کودکان غرب تهران

کلینیک‌ تخصصی گفتار درمانی طراوت در غرب تهران از مراکز معتبر در زمینه روانشناسی کودکان و گفتار درمانی می باشد و خدمات زیادی در مورد لکنت زبان، تقویت مهارت های زبانی و گفتاری، مشکلات درک زبان و … ارائه می دهد. در این مرکز ابتدا مشکلات کودک مورد بررسی قرار می گیرد و با یک برنامه شخصی سازی شده درمان آغاز می شود. همچنین برای والدین نیز جلساتی تشکیل می شود و آموزش های لازم به آنها داده می شود.

مرکز گفتاردرمانی کودک ۴ ساله در تهرانسر واقع است و مکانی در دسترس برای عزیزانی که در غرب تهران زندگی می کنند می باشد و شما می توانید برای بررسی وضعیت کودک خود با گرفتن وقت قبلی در ساعت مقرر در کلینیک حضور داشته باشید.