کاردرمانی ام اس یکی از حیطه های کاری مهم در اختلالات نورولوژیک است. این بیماری به دلیل آسیب در سیستم عصبی مرکزی (مغز و طناب نخاعی) به وجود می آید. همچنین MS بیماری مزمن نورولوژیکی است که سبب ناتوانی می شود. مداخلات کار درمانی در ام اس موجب حفظ یا بدست آوردن حداکثر استقلال، کسب سلامتی و جلوگیری از ناتوانی می گردد. بیماران مبتلا به ام اس، پس از تشخیص توسط پزشک به کاردرمانی تخصصی بیماران MS ارجاع داده می شوند.
در این مطلب همراه ما باشید تا اطلاعاتی در خصوص ام اس، علل ابتلاء به آن و همچنین لیست ورزش های کاردرمانی تخصصی این بیماری را بررسی کنیم.
ام اس چیست؟
مالتیپل اسکلروزیس یا به اختصار ام اس، همان طور که در بالا ذکر کردیم یک بیماری مزمن نورولوژیکی است که به دلیل آسیب در سیستم عصبی مرکزی( مغز و طناب نخاعی) به وجود می آید. نشانه های این می بیماری از خفیف تا شدید دسته بندی می شود. نشانه های خفیف مانند بی حسی در دست ها و پاها و در حالت شدید به فلجی یا از دست دادن بینایی منجر می شود. کاردرمانی ام اس در کنترل علائم و کمک جهت رسیدن به بهبودی به این بیماران کمک می کند.
همچنین خوب است بدانید ام اس یک بیماری خود ایمنی است. در واقع سیستم ایمنی به میلین های سیستم عصبی مرکزی حمله کرده و آنها را از بین می برند. میلین، ساختارهایی از جنس چربی بوده و وظیفه احاطه و محافظت فیبرهای عصبی را برعهده دارند. میلین ها سرعت هدایت پیام عصبی را افزایش داده و در صورت آسیب، سرعت آن بسیار کند یا متوقف می شود.
همچنین یادآور می شویم کاردرمانی ام اس برای این بیماران توصیه شده و همواره یکی از راهکارهای بسیار جدی و امیدبخش است. در ادامه این مبحث به علل ابتلاء و علائم MS اشاره می کنیم.
علل ابتلا به ام اس MS
ترکیبی از موارد زیر می تواند منجر به بیماری MS شود:
- فاکتور های محیطی
- خودایمنی
- عوامل عفونی
- عوامل ژنتیکی
در این اختلال میلین به هر علتی می تواند در نواحی ماده سفید مراکز عصبی تخریب شده و در این صورت سرعت انتقال پیام کاهش می یابد. به این ترتیب کاردرمانی ام اس یکی از روش های مطمئن برای بهبودی این بیماران به شمار می رود.
ام اس چه علائمی دارد؟
علائم ام اس بسته نوع و شدت آن متفاوت می باشد. علائمی که ممکن است دیده شوند و نیازمند مداخلات کاردرمانی در این بیماران باشند، شامل موارد زیر می باشد:
- دو بینی، تاری دید، از دست دادن بینایی
- فلجی که ممکن است موقت یا دائمی باشد
- اختلال در حافظه، توجه، سرعت پردازش ذهنی
- خستگی
- افسردگی
- سرگیجه
- بی حسی و ضعف در یک یا چند اندام
- احساس گزگز قسمتی از اندام
- بروز مشکلات بینایی مانند تاری دید
- فرد در هنگام حرکت دادن گردن به خصوص حرکت به سمت جلو در این ناحیه احساس برق گرفتگی می کند.
- مشکل در عملکرد سیستم دفعی ادراری
- اسپاستی سیتی یا سفتی عضلانی
- مشکلات گفتاری و لکنت
- مشکلات شناختی
- بروز فلجی اندام تحتانی در مراحل پیشرفته تر
یادآوری می کنیم علائم بیمار به دما وابسته است و با افزایش دما شدت علائم افزایش پیدا می‌کند. ویژگی بعدی بیماری MS وجود دوره های عود و بهبودی است. به این صورت که علائم طی دوره ای فروکش کرده و فرد می تواند به عملکرد قبلی بازگردد یا اینکه دیگر علائم جدیدی ایجاد نشود و در دوره ای هم مجدد به صورت ناگهانی بروز علائم اتفاق میافتذ.
برای بیماران ام اس چه کاردرمانی توصیه می شود؟
کاردرمانی ام اس اصولاً شامل موارد زیر می شود:
بهبود و مدیریت سفتی عضلات
یکی از مداخلات برای کاهش سفتی عضلانی استفاده از دارو است که زیر نظر پزشک اتفاق می افتد. تمرینات کاردرمانی در این مرحله استفاده از کشش عضلانی است. عضلاتی که دچار سفتی شده اند در خلاف جهت عملکرد دچار کشش می شوند. به این صورت که عضله را در طویل ترین حالت تا جایی که درد آن برای مراجع کامل تحمل است قرار می دهیم و به مدت ۳ تا ۶۰ ثانیه نگه میداریم و سپس چند مرتبه این حرکات را تکرار میکنیم.
آموزش تکنیک های ذخیره انرژی
تکنیک های ذخیره انرژی که جهت مدیریت خستگی و درد مراجع به او آموزش داده می شود شامل چندین مرحله است:
- ابتدا مراجع باید ساعت هایی از روز که انرژی بیشتر و ساعت هایی که انرژی کمتری دارد را مشخص کند. در زمان هایی که فرد انرژی بیشتری دارد فعالیت های سنگین تر و مهم تر و در زمان هایی که انرژی کمتری دارد فعالیت هایی با اهمیت کمتر انجام می شود.
- به مراجع آموزش داده می شود که در طول روز حتما بعد از انجام یک فعالیت سنگین، فعالیت سبک تر انجام دهد و دوباره به انجام فعالیت سخت تر مشغول شود.
- براساس دو مرحله قبلی در اینجا مراجع برای یک روز خود برنامه ریزی می‌کند.
- در نهایت نوبت به انتخاب فعالیت هایی است که باید انجام دهد.
بررسی نقایص به وجود آمده در فعالیت های روزمره زندگی
به علت بروز علائم که در ابتدا اشاره شد، فرد در انجام مستقل عملکرد های روزمره مثل غذا خوردن، لباس پوشیدن، جابه‌جایی در منزل و بیرون از خانه و راه رفتن و انجام فعالیت های مورد علاقه ی خود دچار اختلال می شود. کاردرمانگران با استفاده از تجهیزات و وسایل کمکی و اصلاحات محیطی که در محیط خانه، محل کار و… فرفرد می دهند، می توانند سطح مشارکت و توانایی فرد را در انجام این فعالیت ها افزایش دهند.
انجام تمریناتی در جهت بهبود مهارت های حرکتی
این تمرینات بیشتر به صورت عملکردی از مراجع گرفته می‌شود. مثلا برای بهبود عملکرد فرد در گذر از موانع و بالا رفتن از پله در زندگی واقعی، کاردرمانگر با چیدن استپ، از مراجع می خواهد که از این ها بالا رفته و پایین بیاید. از این تمرین می توان در حالت ایستاده و حتی هنگام راه رفتن استفاده کرد.
همچنین تمریناتی در جهت تقویت عضلات مختلف در اندام تحتانی و تنه استفاده می شود تا ضعف موجود در این عضلات بهبود یابند.علاوه بر مهارت های حرکتی درشت، مهارت های حرکتی ظریف همانند حرکات انگشتان برای گرفتن اجسام، نوشتن و دیگر مهارت ها با دست که دچار ضعف می شوند هم نیازمند انجام تمرینات تقویتی هستند.
مدیریت مشکلات حسی
طبق آنچه گفته شد این افراد دچار نقایص حسی هم می شوند. یکی از مداخلاتی که در این حالت انجام می شود، pinprick است. به این شکل که با یک سوزن ته گرد استریل در بند انتهایی انگشتان ضربات آرامی زده می شود تا تحریک حسی اتفاق افتاده، روند از بین رفتن عصب را کندتر کند.
انجام مداخلات شناختی
در مراحل پیشرفته تر بیماری، شناخت این افراد هم تحت آسیب قرار می گیرد؛ بنابراین با ارزیابی و شناسایی حوزه مشکل می‌توان مداخلات لازم را انجام داد.
ورزش های کاربردی کاردرمانی بیماران ام اس
ورزش های کاربردی که برای کاردرمانی برای بیماران ام اس توصیه می شوند عبارتند از:
- ایروبیک
- دوچرخه ثابت
- شنا (آب سرد یا ولرم)
- تمرین هایی برای ایستادن با استفاده از وسایل کمکی
- تمرین های مختلف با کش‌های ورزشی
ورزش هایی که در بالا به آن اشاره کردیم منافع زیر را برای بیمار مبتلا به MS دارد:
- تقویت عضلات و افزایش دامنه حرکتی مفاصل
- تمرین هایی تعادلی برای حفظ راستای بدن در طول انجام فعالیت های روزمره
- تقویت مهارت های دست بیمار
- آموزش استفاده از وسایل کمکی که ممکن است در طول روند بیماری به آن احتیاج داشته باشند.
- جلوگیری از کوتاهی و محدودیت هایی که ممکن است به دلیل ضعف و یا فلجی به وجود آید.
- تمرینات شناختی کاردرمانی ام اس
تمرینات تعادلی ورزشی در کاردرمانی ام اس
علاوه بر موارد بالا که ذکر شد، تمرینات تعادلی ورزشی برای بیماران ام اس که می‌خواهند تعادل خود را تقویت کنند، هم توصیه می شود. از جمله:
- تمرین وقوع پریدن: این تمرین برای تقویت ران و عقب ران ها مناسب است. ابتدا با پایان زیر روی زمین ایستاده و بهبود مهارت در پرش به جلو و عقب به نمایش گذاشته می شود.
- تمرین نشستن و بلند شدن: از یک صندلی استفاده کرده و با کمک دستان خود نشستن و بلند شدن را تمرین کنید. این تمرین عضلات پا، شکم و کمر را تقویت می‌کند و می‌تواند تعادل شما را بهبود ببخشد.
- تمرین لگن بالا و پایین: با استفاده از دو دستگیره واقع در دو طرف خود، بایستید و تلاش کنید لگن خود را بالا و پایین ببرید. این تمرین عضلات پا، شکم و پشت را تقویت کرده و تعادل شما را تقویت می‌کند.
- تمرین تعادل بر روی یک پای: با پای دیگری روی زمین بایستید و سعی کنید تعادل خود را حفظ کنید. این تمرین عضلات پا، ساق و ناحیه میانی را تقویت می‌کند و تعادل شما را بهبود می‌بخشد.
- تمرین راه رفتن عقب: با توجه به توانایی خود، سعی کنید به طور قراردادی عقب بروید. این تمرین کمک می‌کند عضلات پا، پشت و ناحیه میانی را تقویت کنید و تعادل خود را بیشتر کنید.
لازم به ذکر است که قبل از انجام هر تمرین، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که این تمرینات کاردرمانی ام اس مناسب و برای شما بدون خطر هستند.
روند انجام تمرینات کاردرمانی ام اس MS در منزل
کاردرمانی ام اس می تواند در منزل با انجام تمرینات حرکتی، تمرینات تقویتی و تمرینات اصلاحی، درمانی و تکنیک های درمانی دیگر، انجام شود. می توانید با پزشک یا متخصص کاردرمانی ام اس صحبت کنید تا برنامه درمانی مناسب برای شما تعیین شود.
یکی از مهمترین وظایف کاردرمانی جسمی ام اس ارزیابی این است که فرد چگونه به محیط کارش برگردد و با خیال راحت و دور از خطر در محیط کارش فعالیت کند. کاردرمانی ام اس بر اساس نیازهای شخصی هر فرد به آموزش روش ها می پردازد. صدها نوع وسیله کمکی و تکنولوژی های کمکی وجود دارد که به بهبود استقلال فرد کمک می کند. پس کاردرمانگر وسیله مناسب فرد را تشخیص می‌دهد و کاردرمانی با وسیله را مطابق نیاز فرد تجویز می کند.
مرکز خدمات کاردرمانی ام اس در تهران
فراموش نکنید ام اس یک بیماری مزمن و چالش برانگیز است که می تواند بر زمینه های مختلفی از عملکرد فرد تاثیر بگذارد. مداخلات کاردرمانی در این بیماران ابتدا با ارزیابی شروع می شود. در ارزیابی کاردرمانی در مرکز خدمات کاردرمانی ام اس در تهران (کلینیک توانبخشی طراوت تهرانسر) موارد زیر بررسی می شود:
- ارزیابی قدرت عضلانی و دامنه حرکتی مفاصل
- مهارت های حرکتی درشت و ظریف
- مهارت های شناختی
- ارزیابی حس، تعادل و هماهنگی فرد
- عملکرد فرد در انجام فعالیت های روزمره
مداخلات کاردرمانی در این بیماران جهت رسیدن به حداکثر استقلال در انجام فعالیت های روزمره انجام می شود. در این مرکز به بیمار تکنیک هایی جهت لباس پوشیدن، توالت رفتن، حمام کردن، آماده کردن غذا، نظافت و… آموزش داده می شود. این آموزش ها باید به گونه ای باشند که به حداقل انرژی نیاز داشته و باعث خستگی بیمار نشوند. همچنین باید مداخلاتی در جهت کاهش درد و خستگی بیمار انجام شود. کلیه مواردی که ذکر شد با نظارت پزشک و توسط کاردرمانگران متخصص در مرکز توانبخشی طراوت در غرب تهران صورت می گیرد.
تفاوت کاردرمانی ام اس کودکان و بزرگسالان
با بدتر شدن علائم، فرد توانایی انجام فعالیت های روزمره زندگی و در نهایت استقلالش را کم کم از دست می دهد. در این مرحله کاردرمانی بزرگسالان با مداخلات خاص خود به بهبود مشارکت فرد در فعالیت های روزمره و استقلال فرد کمک می کند. قبلاً اشاره کردیم ام اس (اسکلروز چندگانه) یک بیماری اتوایمیونیتری است که بر اساس نوع و شدت علائم، گاهی ممکن است به کاهش کیفیت زندگی بیمارانی که به آن مبتلا هستند،بیانجامد. کاردرمانی به عنوان یک روش درمانی غیر دارویی، می تواند به کمک بهبودی عملکرد جسمی و کنترل علائم، در درمان ام اس مؤثر باشد.
قال ذکر است که ام اس یکی از شایع ترین بیماری ها در دوران جوانی است که توسط سیستم ایمنی خود فرد ایجاد می شود. تاکنون درمان قطعی برای این بیماری یافت نشده است. همچنین ام اس علائم مختلفی هم ایجاد می کند. اما اگر مبتلا به این بیماری هستید باید بگوییم خوشبختانه در حال حاضر روش هایی برای تشخیص، تغییر بدن و نحوه کنار آمدن با این بیماری وجود دارد که می توانید بیاموزید و علاوه بر آن زندگی سالم تر، قوی تر با رضایتمندی بیشتر را تجربه کنید. یکی از راه های بسیار موثر برای دستیابی به این اهداف، کاردرمانی ام اس است.
همچنین وسایل کمکی تطبیقی برای افراد مبتلا به ام اس عبارتند از:
- ویلچرها، عصاها و واکرها
- تجهیزات سرویس بهداشتی مانند دستگیره های مخصوص برای جلوگیری از افتادن
- وسایلی که به رانندگی ایمن کمک می کنند بنا به توصیه کاردرمانگر
- وسیله های آشپزی سنگین برای مقابله با ترمور
- استفاده از ریچرها برای برداشتن اشیا روی کف زمین بدون خم شدن
- وسیله های کمکی خواندن و نوشتن مانند وسیله ی کمکی گرفتن مداد
- بازکننده های درب شیشه ها
کودکان و بزرگسالان هر یک با روش های تخصصی در مرکز درمانی غرب تهران (طراوت) آموزش های لازم را دریافت می کنند.
جمع بندی
کاردرمانی حرفه ای ام اس به افراد با نیازهای خاص کمکمی کند تا زندگی مفیدتری و مستقل تری داشته باشند. کاردرمانی در حوزه های مختلف و بر روی هماهنگی و مهارت های حرکتی تمرکز داشته تا بیماران ام اس فعالیت های روزمره خود را با استقلال بیشتری انجام دهند.
در همین راستا، گلینیک توانبخشی طراوت با کادری حرفه ای و دلسوز، در زمینه کاردرمانی مشغول فعالیت است. این مرکز برای ارتقاء سلامت بیماران مبتلا به ام اس و بهبود آن ها با جلسات درمانی به آن ها کمک می کند. مطالبی که در این مطلب به آن ها اشاره کردیم راهگشای شما برای شرکت در جلسات کاردرمانی خواهد بود.
سلام
من ۲۷ سالمه و ۲ سال ام اس گرفتم خیلی دست و پاهام بی حس هست و احساس ضعف دارم بهم گفتن برم کاردرمانی خواستم نوبت بگیرم
با سلام
با شماره های ۰۲۱۴۴۵۰۸۶۵۳ و ۰۲۱۴۴۵۰۴۴۲۳ تماس بگیرید