گفتاردرمانی از روش های توانبخشی که برای کودکان و بزرگسالانی که اختلالات گفتاری، زبانی، صوتی و بلع دارند به کار می رود. گفتاردرمانی حرف ز مربوط به اختلالات گفتاری است که افراد نمی توانند به خوبی این صدا را تلفظ کنند و باید با تمرین تلفظ به این مشکل غلبه کنند. گفتاردرمان شرایط را به گونه ای فراهم می کند تا افراد بتوانند با دیگران به راحتی ارتباط برقرار کنند و به دلیل مشکلات تلفظ خجالت زده نباشند.
در ادامه با کلینیک توانبخشی غرب تهران طراوت و نحوه درمان و چالش های پیش رو در رابطه با تلفظ حرف ز را مطالعه نمایید. در صورت لزوم با شماره های موجود جهت رزرو نوبت و یا مشاوره تماس گفتاردرمانی غرب تهران بگیرید.
کودک در چه سنی باید حرف “ز” را درست تلفظ کند؟
برای اینکه کودک بتواند صداها را به درستی تلفظ نماید باید به رشد فیزیکی، شناختی و زبانی برسد. حرف ز یک صامت است که کودکان در سن ۴ تا ۵ سالگی قادر به تلفظ درست آن هستند. البته برخی کودکان زودتر قادر به تلفظ این صدا می باشند ولی به طور کلی تا ۵ سالگی اگر نتوانند مشکلی نخواهد داشت و طبیعی است. در هنگام ادای این کلمه بین عضلات زبان و دندان ها هماهنگی دقیقی باید صورت گیرد که برای کودک سخت می باشد و نیازمند تلاش زیادی است.
در ۵ سالگی اگر کودک هنوز قادر به تلفظ حرف ز نیست و به جای آن حرف <د> به گوش می رسد می توان گفت به دلیل تاخیر در رشد گفتاری یا اختلالات تولید صدا می باشد که حتما احتیاج به مراجعه به گفتاردرمانی حرف ز دارد. گفتاردرمان در جلسات درمان کودک را از لحاظ ضعف عضلات دهانی، مشکلات شنوایی یا الگوهای نادرست زبانی بررسی می نماید.
آشنایی با مشکلات تلفظ حرف “ز” در کودکان
دلایل زیادی منجر به مشکل تلفظ حرف ز در کودکان می شود و به این مشکل تلفظی در گفتاردرمانی اختلالات تولیدی یا آوایی می گویند. این مشکلات معمولاً در دو دسته اصلی جایگزینی صدا و تحریف صدا قرار می گیرند. در حالت جایگزینی، کودک به جای حرف ز از صدای دیگری (مانند “د” یا “ژ”) استفاده می کند. همچنین در حالت تحریف کودک واضح و قابل فهم این حرف را به کار نمی برد.
این مشکلات می‌توانند ناشی از عوامل متعددی باشند، از جمله ضعف در هماهنگی عضلات دهانی، نارسایی در پردازش شنیداری یا حتی یادگیری الگوهای نادرست زبانی باعث مشکل در تلفظ این حرف می گردد. همچنین در برخی مواقع مشکلات فیزیکی مانند فرنوم کوتاه زبان (گرفتگی زیر زبان) یا ناهماهنگی دندان‌ها و فک می توانند بر تلفظ این صدا تأثیر بگذارند. کودک در سن ۵ سالگی احتیاج به گفتاردرمانی حرف ز دارد و نباید این امر به تعویق بیفتد.
تمرینات ساده در منزل برای اصلاح حرف “ز” در کودکان
تمرینات ساده و کاربردی که در خانه به تقویت عضلات دهانی، بهبود هماهنگی زبانی و آموزش تلفظ صحیح می انجامد و در گفتاردرمانی حرف ز تایید شده است عبارتند از:
تمرین تقلید صدا را با کودک در خانه انجام دهید. به این صورت که از کودک بخواهید به صدای شما گوش دهد و حرف ز را با کشش تلفظ کند و مکررا این عمل را انجام دهد.
با کمک گرفتن از یک آینه مکان صحیح قرارگیری زبان را به کودک نشان دهید. کودک باید بداند که در هنگام تلفظ حرف ز زبان پشت دندان های بالایی و نزدیک به سقف دهان قرار می گیرد. استفاده از آینه برای کودک جذاب و سرگرم کننده خواهد بود و تشویق به انجام چند باره این کار می شود.
با حرف ز کلماتی ساخته و تکرار نمایید سپس به ساخت جمله با آن کلمات بپردازید. این تمرین کمک می کند کودک تلفظ حرف ز را در کلمات و جملات تمرین کند.
تمرین ریتمیک نیز در تلفظ این حرف موثر است. با استفاده از آهنگ یا ضربه های ریتمیک، کودک را تشویق کنید که حرف ز را به شکل آهنگین بکشد. هر چه تمرین جاب تر باشد کودک مشتاق تر خواهد بود.
همچنین برای تقویت عضلات دهانی که منجر به تلفظ غلط حرف ز می شود می توان تمریناتی مانند مکیدن نی، خوردن غذاهای سفت (مانند سیب) یا باد کردن لپ‌ها را انجام داد.
بازی های خلاقانه نیز در روند تلفظ درست کودک بی تاثیر نیست و می توان با تصاویر یا بازی حدس کلمه که حرف ز دارند کودک را در خانه تمرین داد.
تمرینات خانگی گفتاردرمانی حرف ز باید در زمانی که کودک آمادگی دارد و بی حوصله نیست انجام داد. والدین با تشویق موفقیت های کوچک کودک او را در این مسیر ثابت قدم خواهند کرد.
تمرینات ساده در منزل برای اصلاح حرف “ز” در بزرگسالان
تمرینات اصلاح تلفظ حرف “ز” در بزرگسالان باید با دقت و تمرکز صورت گیرد و بزرگسالان نسبت به کودکان آگاه تر هستند و چگونگی عملکرد دهان و زبان را می دانند. تمریناتی که بزرگسالان در منزل برای اصلاح حرف ز می توانند انجام دهند عبارتند از:
بزرگسالان ابتدا باید زبان را پشت دندان های بالایی قرار داده و با عبور آرام جریان هوا از بین دندان ها حرف ز را تلفظ کنند. این تمرین باید چند بار در روز انجام شود تا عضلات زبان و دهان تقویت شوند.
همچنین استفاده از آینه نیز تمرین جالبی در گفتاردرمانی حرف ز است و بزرگسالان می توانند عملکرد خود را مشاهده نمایند و فقط توجه داشته باشند که در هنگام ادای حرف ز لرزش ملایمی در زبان باید ایجاد شود. با قرار گرفتن در جلوی آینه اشتباهات خود را متوجه خواهید شد.
کلماتی که حرف ز دارند را ابتدا تمرین کنید و بعد در جمله قرار دهید تا در گفتار طبیعی شما تثبیت شود.
صدای ز را با صداهای مشابه مانند “س” و “ژ” مقایسه کنید. با تلفظ هر سه حرف می توانید به تفاوت های آنها پی ببرید.
در هنگام تلفظ بهتر است محیط آرام و ساکتی را انتخاب کنید تا تمرکز شما بهم نریزد. اول صدا را آهسته و با کشش بیرون داده و کم کم سرعت خود در تلفظ حرف ز را افزایش دهید تا گفتار شما روان گردد.
با صدای بلند کلماتی را که در داستان، شعر و … حرف ز دارند بخوانید. با انجام این کار با تلفظ صحیح این حرف می توانید اعتماد به نفس خود را نیز افزایش دهید.
بزرگسالان در هنگام تمرین صدای خود را ضبط کنند و به ارزیابی تلفظ خود بپردازند. با انجام این کار اشتباهات خود را بهتر درک می کنید.
چه زمانی نیاز به گفتاردرمانی حرف ز دارید؟
اگر کودک تا سن ۵ سالگی هنوز قادر به تلفظ صحیح “ز” نباشد و صدا را به اشتباه تلفظ کند (مثلاً به جای “ز” از “س” یا “ژ” استفاده کند). همانطور که در روانشناسی کودک ۵ ساله هم گفته شد، کودک در این سن به درک نسبی خواهد رسید و میتواند کلمات را نیز به درستی ادا کند.
زمانی که کودک فقط در تلفظ حرف “ز” مشکل ندارد و در تلفظ دیگر صداها نیز دچار مشکل است (مثل حرف “ر”، “س” یا “ش”).
اگر به دلیل مشکلات تلفظی کودک بقیه حرف های او را درک نکنند و دچار کاهش اعتماد به نفس و ناامیدی شود.
در صورتی که با انجام تمرینات ساده تلفظ در منزل (مانند تمرین‌های کشش صدا یا بازی‌های زبانی) پیشرفت محسوسی در تلفظ حرف “ز” شاهد نباشید نیاز به متخصص برای گفتاردرمانی حرف ز دارند.
اگر کودک بجز مشکل تلفظ حرف “ز” در فهمیدن زبان، ساخت جملات، یا برقراری ارتباط کلامی با دیگران نیز مشکل داشته باشد گفتار درمانی به توسعه مهارت های زبانی او کمک می کند.
روند گفتاردرمانی حرف ز به چه شکل است؟
برای گفتاردرمانی حرف ز در کودک ابتدا سن کودک بررسی می شود و با توجه به دلیل این مشکل به درمان آن پرداخته می شود. این روند بسته به نوع مشکل (مثلاً مشکلات تلفظ، زبانی، یا صوتی) و سن فرد متفاوت است، اما معمولاً شامل مراحل زیر می باشد:
در اولین جلسه کودک مورد ارزیابی قرار می گیرد و گفتاردرمان وضعیت گفتار، زبان، صدا و یا بلع فرد را به دقت بررسی می نماید. در هنگام ارزیابی از والدین کودک مشکلات کودک پرسیده می شود و سپس آزمون های تشخیصی که شامل ارزیابی توانایی های گفتاری، زبانی و صوتی است انجام می گیرد. همچنین نحوه صحبت کردن او، موقعیت زبان و دهان و مهارت های ارتباطی کودک بررسی می گردد. همچنین کودک از نظر شنوایی، شناختی و عضلات دهان نیز مورد ارزیابی قرار می گیرد.
بعد از ارزیابی دقیق کودک و دلایل بروز این مشکل یک برنامه شخصی سازی شده برای کودک طراحی می شود و تمرین حرف ز در جلسات گفتار درمانی شروع می گردد. همچنین از تمریناتی که عضلات دهان را تقویت می کنند استفاده می شود و با بازی به کودک تلفظ صحیح را آموزش می دهند. مدت زمان هر جلسه بستگی به مشکل کودک دارد و به طور میانگین بین ۳۰ دقیقه تا یک ساعت زمان جلسه متغیر می باشد.
تکنیک های تخصصی گفتاردرمانی حرف ز در جلسات شامل تمرینات تلفظ و صدا، افزایش دایره لغات کودک و ساخت جملات پیچیده، انجام بازی های آموزشی می شود. همچنین کودک در منزل باید طبق برنامه گفتاردرمان تمرین کند.
در طول جلسات گفتاردرمانی پیشرفت های کودک بررسی می گردد و در صورت لزوم با توجه به وضعیت کودک برنامه درمانی تغییر خواهد کرد. بعد از اینکه گفتاردرمان به نتیجه رسید و کودک توانست حرف ز را به خوبی تلفظ کند روند درمان پایان می یابد.
نکات مهم
- برای رسیدن به هدف باید صبر کرد و در جلسات گفتاردرمانی به طور کامل حضور داشت.
- والدین باید به کودک در بهبودی کمک کنند و او را تشویق نمایند.
- درمان را به تعویق نیاندازید و در زمان مشخص (۵ سالگی) حتما گفتاردرمانی حرف ز را آغاز نمایید.
روش های گفتاردرمانی
گفتاردرمانانان برای هر مشکل از روش های مختلفی استفاده می کنند و روش های گفتاردرمانی حرف ز عبارتند از:
گفتاردرمانی با نشانه های کلامی
گفتاردرمان ابتدا صدا را به صورت تکراری و بدون مکث بلند و واضح ادا می کند. برای اصلاح تلفظ حرف “ز”، گفتاردرمان این صدا را به جای اینکه به طور ممتد بگوید(زززز)، به طور جداگانه و کششی ادا می کند( ز، ز، ز). با انجام این کار کودک بهتر آن را درک و تقلید می کند. در ادامه از کودک خواسته می شود صدا را با مصوت ها ترکیب کند و هجاهای ساده ای مانند “زی”، “زو” و “زا” بسازد. با پیشرفت کودک تمرینات پیچیده تر خواهد شد و کودک باید کلمه سازی و جمله سازی انجام دهد و به مرور بتواند مکالمه کند.
گفتاردرمانی حرف ز با نشانه های لمسی
در این روش، گفتاردرمان بر اهمیت ارتعاشات صوتی تمرکز می کند که هنگام تولید صدای “ز” در تارهای صوتی ایجاد می شود. با کمک ارتعاشات کودک می تواند صدای “ز” را از صدای “س” تشخیص دهد. کودک در حین تلفظ حرف ز بر روی گلوی گفتاردرمان دست خود را قرار می دهد تا لرزش گلو را متوجه شود. در ادامه گفتاردرمانگر می خواهد دست را روی گلوی خود بگذارد و این عمل را انجام دهد و لرزش را احساس کند. با انجام این کار تفاوت حرف ز با دیگر حروف مشخص می گردد و کودک به خوبی به درک آن می رسد.
گفتاردرمانی حرف ز با نشانه های بصری
استفاده از آینه یک روش بصری است که کودک می تواند تلفظ حرف ز را در جلوی آینه ببیند. ابتدا گفتاردرمان خود جلوی اینه نشسته و این عمل را انجام می دهد و سپس از کودک می خواهد که آن را تقلید کند. با انجام این کار کودک اشتباهات خود در تلفظ را می بیند. همچنین در حین انجام این کار دو طرف لب های کودک را کمی فشار می دهد تا دهان کشیده شود و حرکات زبان به درستی در دهان شکل گیرد. با انجام این کار کودک موقعیت دهان و زبان خود را در هنگام تولید صدای ز تنظیم می کند.
مرکز گفتار درمانی تلفظ در غرب تهران
کلینیک توانبخشی کودکان طراوت تهرانسر از مراکز تخصصی در زمینه توانبخشی گفتار و زبان است که به ارزیابی مشکلات گفتاری و زبانی در کودکان و بزرگسالان می انجامد و می توانید گفتاردرمانی حرف ز را در این مرکز انجام دهید. در این مرکز متخصصین با تجربه گرد هم آمده اند و از تجهیزات مدرن برای درمان مشکلات استفاده می کنند.
در کلینیک طراوت به مشکلاتی اعم از تأخیر در گفتار، اختلالات تلفظ، لکنت، مشکلات زبانی و اختلالات صوتی پرداخته می شود و برای کودکانی که از مکان های شلوغ واهمه دارند این مرکز بهترین گزینه است. زیرا محیط آرامی دارد و برای کودکان فضاهای خاصی در نظر گرفته شده است. در مرکز طراوت برنامه های درمانی شخصی سازی شده ارائه می شود و به والدین نیز آموزش های لازم داده می شود تا در خانه با کودک تمرین کنند و روند درمان را تسریع بخشند.
بدون دیدگاه