بازی درمانی کودکان بیش فعال + معرفی بازی ها

بازی درمانی کودکان بیش فعال، روشی جذاب، خلاقانه و تاثیرگذار برای کمک به کودکان adhd یا بیش فعال است. این روش درمانی به کودکان کمک می کند تا احساساتشان را با بازی بیان کنند. همچنین با توجه به واکنش های دوستانشان شخصیت خود را ارزیابی کنند. امروزه به دلایل نامعلومی اختلال بیش فعالی رو به افزایش است و متخصصین و والدین برای انتخاب بازی و سرگرمی برای تمرکز و توجه بیش فعال وقت زیادی را صرف می کنند. بسیاری از والدین دارو درمانی را برای کودکان خود مناسب نمی بییند و از آن اجتناب می کنند. این والدین به همراه درمانگران می خواهند که از طریق رفتار درمانی و بازی درمانی کودک را همراهی کنند. در این مطلب به چرایی تاثیر بازی درمانی در کودکان مبتلا به نقص توجه می پردازیم. علاوه بر آن به بهترین انواع بازی برای این کودکان اشاره می کنیم. پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

بازی درمانی چیست و چرا برای کودکان بیش فعال موثر است؟

والدینی که کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی (ADHD) و اختلال نقص توجه و تمرکز دارند، با چالش های بسیاری مواجه هستند. مراقبت از این کودکان که پرانرژی، تکانشگر و اغلب اوقات بی توجه هستند، برای والدین و مراقبین بسیار سخت و طاقت فرسا خواهد بود. به طور یقین برای فرزندتان بهترین ها را می خواهید و دنبال یافتن مداخلات درمانی موثر برای تربیت کودک خود هستید. بازی درمانی، یکی از روش های بسیار مفید است که مزایای قابل توجهی هم برای این کودکان دارد. همان طور که در مطالب قبلی هم اشاره کرده ایم، اختلال کمبود توجه و بیش فعال، اختلالی عصبی است که میلیون ها کودک را در سراسر جهان تحت تاثیر خود قرار داده است.

این کودکان اغلب با چالش های بسیاری در زمینه تحصیل، عاطفی و اجتماعی روبرو هستند. در این میان، مداخلات دارویی و رفتاری از درمان های رایج هستند. همچنین بازی درمانی برای کودکان بیش فعال، رویکردی بسیار سودمند برای این کودکان است. می توانیم در اینجا به چند نمونه از تاثیرات بازی درمانی اشاره کنیم:

• بهبود بیان عاطفی و خودآگاهی
• تقویت مهارت های اجتماعی و توانایی حل مسئله
• بهبود سازماندهی و نظم
• بهبود کیفیت توجه و تمرکز
• افزایش قدرت و توان تصمیم گیری
• کاهش تکانشگری
• برطرف کردن احساسات پرت کننده حواس

مزایای بازی درمانی برای کودکان بیش فعال

آن چه در مطالعات مشخص شده است حاکی از این است که بازی درمانی می تواند کاهش معناداری در شدت علائم بیش فعالی ایجاد کند. یعنی خطاهای پاسخ دهی و کمبود توجه کاهش یافته و زمان پاسخ دهی افزایش پیدا می کند. درحقیقت، بازی درمانی یک روش درمانی موثر برای کودکان و نوجوانان مبتلا به ADHD شناخته شده است. با توجه به مطالعات بلین، تاثیر بازی درمانی شناختی – رفتاری در بهبود مشکلات ناشی از این اختلال انکارناپذیر است. همچنین مور، به منظور افزایش مهارت این کودکان از نوعی تمرین چشمی شبیه به بازی استفاده کرد. نتایج نشان داده است که به مرور زمان، میزان تکانشگری چشم های این کودکان کاهش می یابد.  حتی تمرکز و توجه آن ها افزایش داشته و مهارت گوش دادن در این کودکان بهتر شده است.

در ادامه به برخی مزایای بازی درمانی کودکان بیش فعال می پردازیم:

۱.بهبود تمرکز و توجه در بازی درمانی کودکان بیش فعال

از اولین نشانه های رایج در کودکان بیش فعال، عدم توجه و تمرکز است. آن ها انرژی بی پایانی دارند،از هر کاری سریع خسته می شوند و خیلی زود حواسشان پرت می شود. درنتیجه، بازی درمانی می تواند ابزارهایی را در اختیار کودک قرار دهد که به مرور سطح توجه خود را توسعه دهد. یکی از عواملی که علائم بیش فعالی را تشدید می کند و باعث حواس پرتی کودک می شود، خشم حل نشده ای است که به واسطه استرس و درگیری در خانواده ایجاد شده است. کودک حتی شاید دلیل خشم خود را نداند و نمی تواند با آن مبارزه کند. اما در اطاق امن بازی می تواند احساسات خود را بیان و تشخیص دهد. خشم خود را می شناسد و درمانگر برای شناخت آن ها به او وارد عمل می شود.

حتی خجالتی بودن کودکان می تواند باعث عدم تمرکز و حواس پرتی آن ها شود. خجالتی بودن عامل تخریب شخصیت کودک است و احساس بی ارزشی به او القاء می کند. علاوه بر موارد بالا، ترس هم می تواند موجب حواس پرتی و عدم توجه کودک شود. کودکان در مقایسه با بزرگسالان، خود را آسیب پذیر، ناتوان و وابسته می دانند. این مسئله موجب ترس آن ها به خاطر برآورده نشدن نیازهایشان می شود. کودک بیش فعال از قبل حواسش پرت شده است. اما همین احساس ترس و اضطراب می تواند ذهن او را به خود بیشتر مشغول کرده و بیشتر حواسش پرت شود. در بازی درمانی، کودک ترس هایش را بیان کرده و منعکس می کند. به این ترتیب است که درمانگر ترس ها را می شناسد و می تواند به کودک کمک کند تا آن ها را پردازش کرده و بر آن ها مسلط شود.

۲.کاهش رفتارهای تکانشی با بازی درمانی کودکان بیش فعال

از دیگر مشخصه های کودکان مبتلا به بیش فعالی این است که اغلب هیجانی و تکانشگر هستند. آن ها نسبت به محدودیت ها تحمل کمتری دارند و به صورت نامناسب و هیجانی عمل می کنند. بازی درمانی توانایی آن ها را برای تحمل محدودیت ها در اطاق بازی که در آن کنترل کامل عمل را به دست دارند؛ افزایش می دهد. ازجمله اقداماتی که درمانگر انجام می دهد این است که در حین بازی اقدامات کودک را به زبان می آورد. این مسئله باعث ایجاد کنترل و تصمیم گیری در کودک می شود. جلسات هفتگی بازی درمانی به کودک قدرت می دهد و باعث می شود که بتواند در محدودیت های معمولی خارج از جلسه هم قدرت تحمل بیشتری داشته باشد و به تدریج رفتارهای تکانشی او کمتر می شود.

۳.تقویت مهارت های اجتماعی در بازی درمانی کودکان بیش فعال

از دیگر عوارض ناشی از بیش فعالی، تاثیر بر توانایی کودک در تعامل با همسالان است. این کودکان معمولاً صحبت دیگران را قطع می کنند، نمی توانند منتظر باشند تا نوبتشان برسد یا حتی در موقعیت های اجتماعی رفتارهای تکانشی از خود نشان می دهند. بازی درمانی کودکان بیش فعال با فراهم کردن محیطی امن می تواند کودکان را برای این مهارت ها آموزش داده و راهنمایی کند. به عنوان نمونه، جلسات گروهی بازی درمانی را می توان طوری تدوین کرد که شامل بازی های مشارکتی، ایفای نقش و سایر فعالیت هایی باشند که نیاز به کار گروهی و ارتباط و تعامل با دیگران دارند. به این ترتیب، درمانگر کودکان را راهنمایی می کند و بازخورد و استراتژی هایی برای بهبود تعاملات ارائه می دهد. این رویکرد عملی باعث می شود که کودکان، مهارت های اجتماعی را در زمان واقعی بیاموزند، تمرین کنند و همچنین درس ها را بهتر به خاطر بسپارند.

بهترین بازی های درمانی برای کودکان بیش فعال

در بازی درمانی به نکاتی مهم بایستی توجه شود. بازی ها باید متناسب با سن و علایق کودک انتخاب شوند. بدیهی است بازی ها برای کودکان در سنین مختلف، متفاوت هستند. رعایت این نکات ریز در درمان به واسطه بازی درمانی کودکان بیش فعال بسیار مهم هستند. همچنین بازی ها باید چالش برانگیز باشند. البته نه آنقدر سخت که کودک را ناامید کند. یعنی باید بازی ها طوری طراحی شوند که کودکان مبتلا به adhd با هر میزان بهره هوشی، بتوانند انجام دهند. فراموش نکنید موفقیت کودک را هم در بازی تشویق کنید. تشویق می تواند موجب حس ارزشمندی و احساس مفید بودن در کودک شود. می دانید که انسان ها با داشتن حس ارزشمندی به موفقیت ها و رشدهای زیادی خواهند رسید. نکته دیگر این که در حین بازی صبور و حمایت کننده باشید. برای حل معماها و یا در بازی های حرکتی ،ممکن است کودکان بیش فعال نیاز به زمان داشته باشند. عجول بودن می تواند باعث بیشتر شدن تکانه های آن ها شود. در ادامه چند بازی مناسب کودکان کم توجه و تمرکز را معرفی می کنیم.

۱.بازی های حرکتی و فیزیکی (مانند پرش و دویدن)

کودکان بیش فعال، دارای انرژی زیاد، شور و نشاطی هستند که به طور ذاتی و طبیعی به حرکات و فعالیت زیاد تمایل دارند. یکی از راهکارهای مناسب برای این کودکان، سرگرم کردن آن ها با فعالیت هایی است که می تواند موجب تخلیه انرژی آن ها  شود. این فعالیت ها می توانند استعدادها و تمرکز بر فعالیت های کودک را رشد بدهند.  فعالیت های ورزشی مانند انواع ورزش های هوازی و رزمی و ورزش هایی که در آن ها انواع پریدن و دویدن وجود داشته باشد، برای این کودکان مناسب است. کودک خود را به ورزش کردن تشویق کنید و خود هم با او همراه شوید تا به خوبی به تخلیه انرژی آنان کمک کنید. بازی با توپ و حرکت و راه رفتن از روی جدول های کنار خیابان و کوچه به حفظ تعادل و تخلیه انرزی کودک کودک می کند. همواره کودک را به طور مناسب تحت نظر داشته باشید تا کار خطرناکی نکند.

بازی های تمرکز و حل مسئله در بازی درمانی کودکان بیش فعال

• بازی یخ‌زدگی

خیلی سخت خواهد بود که کودک بیش فعال را برای چند ثانیه سرجایش نگه دارید. به او بگویید می خواهید بازی یخ زدگی را انجام دهید. بازی را شروع کنید. وقتی شما می گویید “یخ بزن” او در همان حالت برای چند ثانیه باید باقی بماند. برای شروع از ۱۰ ثانیه شروع کنید. اگر او توانست در این حالت باقی بماند، نوبت شما می رسد، اما اگر نتوانست، آن قدر این کار را انجام دهید تا بتواند مدت ۱۰ ثانیه یخ بزند. اگر این روش برای کودکتان جواب نداد و زود از این بازی خسته شد، بازی را عوض کنید. یعنی اگر نتوانست به مدت ۱۰ ثانیه باقی بماند به او بگویید نه نشد! حالا نوبت من است! با این روش او تلاش خود را برای یخ زدگی بیشتر خواهد کرد. وقتی او توانست ۱۰ ثانیه یخ بزند، روند بازی را تغییر دهید و به او بگویید: من یک نمایش افسانه ای اجراء می کنم. تو در حالت یخ زدگی باقی بمان تا تو را ببوسم و به فوت کنم و آن زمان تو از این حالت خارج می شوی!

• بازهای نشسته پشت میز

پشت میزی بنشینید و با کودک خود بازی مشترکی را انجام دهید. مثلاً می توانید با هم پازل حل کنید یا یک تصویر نقاشی را رنگ کنید. حتی می توانید با رنگ انگشتی بازی کنید یا به طور مثال قایقی بسازید و داخل آب بیاندازید. می توانید حباب بسازید یا به او اجازه دهید که آب را از بطری به بطری دیگری بریزد. این کار به کودک اجازه می دهد که یکجا بنشیند و تمرکز کند. دقت داشته باشید که آن دسته از بازی های توجه و تمرکز را انتخاب کنید که در کودک ایجاد انگیزه کرده و نقش تشویقی داشته باشد. فراموش نکنید نوع رابطه شما هم تعیین کننده است. باید زمان بیشتری را با کودکتان صرف کرده و حوصله به خرج بدهید و او را بخاطر فعالیت هایش تشویق و تحسین کنید.

• بازی با برگه کاغذ

در بازی درمانی کودکان بیش فعال، برای افزایش تمرکز در خوب دادن و نوشتن دیکته در این کودکان از این بازی استفاده می شود. به این ترتیب که یک برگه کاغذ را جلوی دهان می گیریم و کلمه را به آرامی می گوییم. سپس از کودک خواسته می شود آن کلمه را بگوید. چون کاغذ از لب خوانی کودک جلوگیری می کند، کودک با دقت و توجه گوش می کند. این بازی ها ساده هستند اما برای بچه هایی که نقص توجه دارند و به بیش فعالی دچار هستند، این بازی ها تاثیر مستقیمی روی مغز بچه ها می گذارند و باعث ایجاد تمرکز، تقویت حافظه و دقت این کودکان می شوند. برای جلوگیری از زود خسته شدن این کودکان، می توانیم با شاد کردن محیط بازی و فشار نیاوردن به کودک، فشار را کمتر کنیم. اگر گودک برای بازی همکاری نکرد، درمانگر ابتدا خود این بازی را انجام می دهد تا برای کودک قابل فهم شود. شما هم می توانید در خانه از دوستان یا دیگر فرزندان خود یاری بگیرید و به صورت نوبتی بازی کنید. همچنین بازی های پازل، صبر و شکیبایی را به کودک آموزش می دهند.

بازی های آرامشبخش مانند یوگا و مدیتیشن کودکان

فعالیت های ذهن آگاهی مانند مدیتیشن، تای چی و یوگا برای کودکان بیش فعال یسیار مناسب هستند. این فعالیت ها برای افزایش تعادل، آرامش، هماهنگی و خودکنترلی بسیار مفید هستند. همچنین یادگیری موسیقی، نواختن ساز، رقص و حرکات موزون هم می توانند باعث بهبود خلاقیت، افزایش خودآگاهی و تمرکز بر روی بدن شوند. این حرکات به کودک کمک می کنند که احساسات خود را به صورت فیزیکی بیان کنند.

تاثیر بازی درمانی بر کودکان بیش فعال

درمان کودکان بیش فعال شیوه های بسیار متنوعی دارد، دارودرمانی در کنار دیگر شیوه ها در درمان این اختلال تاثیر بسزایی دارند. بازی درمانی هم که یکی از شاخه های کاردرمانی است، یکی از درمان های مکمل و موثر به شمار می رود. همان طور که قبلاً اشاره کردیم، کودکان بیش فعال عموماً تحرک بسیار زیادی دارند و بیش از اندازه جنب و جوش می کنند. همین انرژی و تحرک بالا می تواند دردسرهایی برای کودک در خانه و مدرسه ایجاد کند. این کودکان چون تمام انرژی خود را صرف جنب و جوش می کنند، توان و زمانی برای یادگیری، آموزش مهارت ها و حتی انجام تکالیف مدرسه ندارند.

بازی درمانی کودکان بیش فعال یک روش موثر و مکمل درمانی است که تاثیر بسیار مستقیم و چشمگیری در کاهش و حتی درمان اختلال بیش فعالی می گذارد. در بازی درمانی کودکان نقص توجه به کودکان کمک می شود که واکنش های خود به خودی را مهار کنند. حتی بازی درمانی می تواند ازجمله حرکت، گفتار و گوش دادن در این کودکان را بهبود بخشد. به این ترتیب هم رفتارهای تکانشی آن ها کمتر می شود و هم می توانند در ادامه تحصیل و مسیر شغلی آینده خود موفق عمل کنند.

مرکز انجام بازی درمانی کودکان در غرب تهران

در بازی درمانی بسته به کودک و موقعیت او، درمانگر به سمت روش های خاصی از بازی راهنمایی می شود. درمانگر حتی به کودک اجازه می دهد که کودک بازی را انتخاب کند. روش های زیادی هم وجود دارند که درمانگر برای شناخت کودک و کمک به آن ها برای شناخت مشکلاتشان از آن ها استفاده می کند. در مرکز توانبخشی و بازی درمانی طراوت در غرب تهران (تهرانسر) از نقش بازی کردن یا شن درمانی برای کمک به برقراری ارتباط با احساساتی که برای کودکان دشوار است بیان کنند، استفاده می شود. فراموش نکنید بازی کردن و بازی های سرگرم کننده و استفاده از هنر می تواند استرس های کودکان و بزرگسالان را در زندگی روزمره تا اندازه زیادی کاهش دهد. انواع بازی ها در بازی درمانی کودکان بیش فعال در غرب و جنوب تهران برای بهبود آسیب های پنهان کمک می کند. به عبارتی دیگر، بازی می تواند ابزاری ارزشمند برای بهبود و استقلال کودکان کم توجه و بیش فعال باشد. برای دریافت مشاوره های تخصصی و اطلاعات بیشتر از طریق تماس تلفنی یا وب سایت اقدام نمایید.

سخن آخر

بازی درمانی همان گونه که در این مطلب به آن پرداختیم برای کودکان بیش فعال، روشی درمانی بسیار موثری است. این روش درمانی به تقویت مهارت های مختلف و توانایی های کودک در طول بازی و سپس در کلیه مراحل زندگی کمک می کند. پس اگر فرزند شما به بیش فعالی مبتلا است به کلینیک توانبخشی طراوت مراجعه کنید و از جلسات بازی درمانی در این مرکز بهره مند شوید.