کاردرمانی کودکان سندرم داون

کاردرمانی سندرم داون یکی از روش های درمانی برای کودکانی است که با چالش ها و مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می کنند. سندرم داون یک بیماری ژنتیکی است که باعث بروز درجات مختلفی از ناتوانی های یادگیری و ویزگی های جسمی می شود.  هدف کاردرمانی دستیابی کودک سندرم داون به بالاترین سطح استقلال و کیفیت زندگی است. در این مطلب در مورد سندروم داون، مداخلات و راهکارهایی که کاردرمانگران باتجربه در مرکز توانبخشی طراوت در غرب تهران برای سندرم داون ارائه می دهند، توضیح خواهیم داد. پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

 

سندرم داون چیست؟

سندرم داون، شرایطی است که در آن یک کودک با یک نسخه اضافی از کروموزوم ۲۱ خود به دنیا می آید. از این رو، نام دیگر آن، تریزومی ۲۱ است. این مسئله، سبب تاخیر و معلولیت های جسمی و روحی  در این کودکان می شود. البته این کودکان با شرکت در جلسات کاردرمانی کودکان بصورت منظم، می توانند تا حد زیادی به استقلال و توانایی در انجام فعالیت های روزمره خود دست یابند.

فراموش نکنید، بسیاری از معلولیت های ناشی از این سندرم، دائمی هستند و همچنین، می توانند طول عمر را نیز کوتاه کنند. با این حال، افراد مبتلا به سندرم داون می توانند یک زندگی سالم و رضایت بخش را تجربه نمایند. پیشرفت های اخیر پزشکی و همچنین حمایت فرهنگی و ارائه خدماتی مانند کاردرمانی برای این افراد و خانواده های آنها، فرصت های زیادی را برای کمک جهت غلبه بر چالش های این بیماری فراهم کرده است.

لازم به ذکر است، سندروم داون اغلب هر سلول بدن کودک را تحت تاثیر خود قرار می دهد و کودک به طور معمول با مشکلات مختلف پزشکی روبرو می شود. درنتیجه، کاردرمانی در سندرم داون با همکاری خانواده توانایی کودک مبتلا به سندرم داون را در انجام فعالیت های روزمره افزایش می دهد.

علائم بیماری سندروم داون در کودکان

این نکته را در نظر داشته باشید که سندروم داون خود را به صورت ویژگی های رشدی، فیزیکی و پزشکی بروز می دهد و این نشانه ها در افراد مختلف بسیار متفاوت است. اما از طرفی چون این سندروم به علت اختلال در تقسیم سلولی در دوره تشکیل جنین رخ می دهد، پس نوزاد از بدو تولدT این سندروم را دارد و می توان آن را زود تشخیص داد. برخی از علائم و ویژگی های این سندروم عبارتند از:

• تن عضلانی ضعیف
• ناهنجاری لاله های گوش
• پوست اضافه پشت گردن
• چشمان بادامی شکل
• گردن کوتاه
• گوش های کوچک
• معمولا زبانشان خارج از دهان قرار دارد
• وجود لکه های سفید رنگ در عنبیه چشم
• دست ها و پاهای کوچک
• قد کوتاه تر نسبت به همسالان
• سیستم ایمنی ضعیف تر و مستعد ابتلاء به عفونت های دستگاه ادراری، عفونت های تنفسی و عفونت های پوستی
• اختلال پردازش حسی
• تحریک بیش از حد یک یا چند حس از حواس پنجگانه (اضافه بار حسی)
• مشکلات گفتاری و ارتباطی
• ابتلای بیشتر به بیماری هایی از جمله سرطان خون، نقایص قلبی، رویش دیر دندان ها و دررفتگی لگن
• تاخیر در یادگیری مهارت های ارتباط اجتماعی

لازم به ذکر است که هر کودک مبتلا به سندروم داون منحصر به فرد است، پس این علائم ممکن است در سطوح مختلف بروز کنند یا هرگز رخ ندهند.

چگونه می توان تشخیص داد که یک کودک مبتلا به سندرم داون است؟

همان طور که قبلاً اشاره کردیم، سندرم داون بیماری است که در رحم اتفاق می افتد. یعنی اغلب به عنوان بخشی از فرایندهای غربالگری قبل از تولد می تواند تشخیص داده شود. همچنین سندرم داون با ویژگی های جسمی و درجاتی از اختلال یادگیری مشخص می شود. درنتیجه هرکودک مبتلا به سندرم داون دارای ویژگی های متفاوت است. برخی از آنها دارای عوارض پزشکی هستند و به مقادیر زیادی مداخله نیاز دارند، در حالی که برخی دیگر زندگی سالم با درجات بالایی از استقلال را دنبال می کنند.

نکته حائز اهمیت این است که بسیاری از کودکان مبتلا به سندرم داون زندگی فعال، سالم و رضایت بخشی داشته و به خوبی در جامعه ادغام می شوند. این موضوع بیانگر اهمیت مداخلات کاردرمانی سندرم داون در جهت رسیدن به حداکثر استقلال و عملکرد اجتماعی تلقی می شود.

سندروم داون از چند ماهگی قابل تشخیص است؟

در بیشتر موارد اختلال ژنتیکی سندرم داون در مراحل بارداری تشخیص داده می‌شوند، اما در برخی موارد ممکن است تشخیص این سندرم در مراحل بعدی رشد نیز امکان پذیر باشد.

در مراحل بارداری، با استفاده از آزمایش‌های خونی و سونوگرافی، می‌توان سندرم داون را تشخیص داد. همچنین آزمایش سرم مادر (Maternal serum test) و سونوگرافی با دقت بالا می‌توانند به عنوان ابزارهای اولیه برای شناسایی سندرم داون استفاده شوند.

آیا کاردرمانی می‌تواند به افراد با سندروم داون کمک کند؟

در پاسخ به این سوال باید بگوییم بله، کاردرمانی می‌تواند به افراد با سندروم داون کمک کند. کاردرمانی در سندروم داون می‌تواند بهبود مهارت‌های اجتماعی، زبان، توجه و تمرکز، مهارت‌های روزمره و مهارت‌های تحصیلی افراد با سندروم داون را تسهیل کند. این روش می‌تواند به افراد با سندروم داون (عقب ماندگی ذهنی) کمک کند تا بهترین ظرفیت‌های خود را برای مشارکت در جامعه و دستیابی به استقلال فراهم کنند. این کودکان با شرکت در جلسات کاردرمانی می آموزند که در کنار دیگر همسالان عادی خود آموزش ببینند.

درواقع کاردرمانی این کودکان، بر سرعت بخشیدن به رشد آن ها تمرکز ندارد، بلکه بر تسهیل رشد الگوهای حرکتی دلخواه متمرکز است. یعنی کاردرمانگر در طولانی مدت به کودک کمک می کند تا الگوی صحیح راه رفتن، وضعیت بدنی مناسب، هم ترازی پا و وضعیت مناسب جسمانی برای انجام مهارت های حرکتی ظریف و البته فعالیت های روزمره زندگی را به دست بیاورد. برنامه های کاردرمانی چنین کودکانی پس از ارزیابی، شامل تمرین ها، بازی ها و فعالیت های متنوع دیگر است.

انواع سندروم داون

در این قسمت به معرفی انواع سندروم داون می پردازیم:

• سندرم تریزومی ۲۱

تریزومی ۲۱ به این معنی است که یک کپی اضافی از کروموزوم ۲۱ در هر سلول وجود دارد. این نوع از سندرم داون، شایع ترین شکل این سندرم می باشد.

• سندرم داون موزاییک

سندرم داون موزاییک، زمانی اتفاق می افتد که کودکی با کروموزوم اضافی در برخی از سلول های خود متولد می شود. افراد مبتلا به سندرم داون موزاییک نسبت به افراد مبتلا به تریزومی ۲۱، علائم کمتری دارند.

• سندروم دان جابجا شده

در این نوع سندرم داون، کودک فقط یک قسمت اضافی از کروموزوم ۲۱ را دارد. در کل، ۴۶ کروموزوم وجود دارد. با این حال، یکی از آنها، قطعه ای اضافی از کروموزوم ۲۱ را متصل کرده است.

تمرینات کودکان مبتلا به سندروم داون

تمرین‌های کاردرمانی در سندروم داون می‌تواند شامل:

• تمرین‌های شناختی: تمرین‌های شناختی می‌توانند بهبود توجه و تمرکز را تسهیل کنند.
• تمرین‌های گفتاری و زبانی: تمرین‌های گفتاری و زبانی می‌توانند بهبود مهارت‌های زبانی و ارتباطی را تقویت کنند.
• تمرین‌های اجتماعی: تمرین‌های اجتماعی می‌توانند بهبود مهارت‌های اجتماعی و تعامل با دیگران را تسهیل کنند.
• تمرین‌های مهارت‌های روزمره: تمرین‌های مهارت‌های روزمره می‌توانند بهبود مهارت‌های خودمدیریتی، بهداشتی و خانه‌داری را تقویت می کند.

در مرکز توانبخشی طراوت، کاردرمانگران برای برطرف کردن مشکلات حرکتی کودکان مبتلا به سندروم داون، انواع مختلفی از تمرینات و فعالیت های حرکتی ظریف و درشت را برنامه ریزی و ارائه می کنند. فعالیت های مرتبط با مهارت های ظریف حرکتی در کاردرمانی عبارتند از:

• فعالیت های مختلف درمانی
• استفاده از تراباند (نوعی کش ورزشی)
• استفاده از پِگ بورد که وسیله ای برای تقویت مهارت های حرکتی ظریف است.
• برش کاغذ و چسباندن
• استفاده از شن های جادویی
• نوارهای الاستیک
• استفاده از انبر برای آمادگی برای مهارت های کار با قیچی

همچنین فعالیت ها و تمریناتی که با مهارت های حرکتی درشت در ارتباط هستند عبارتند از:

• فعالیت های مانع
• راه رفتن روی ترامپولین
• راه رفتن با چرخ دستی برای بهبود قدرت اندام فوقانی
• بالا رفتن از نردبان برای هماهنگی دست و چشم، هماهنگی دست و پا
• راه رفتن روی بالانس بیم بدون کمک یا با کمک
• فعالیت ها و تمریناتی مرتبط با تخته تعادل مانند دست زدن به بالا و پایین، جلو و عقب تخته
• گرفتن و پرتاب کردن توپ در حین حفظ تعادل روی تخته تعادل

کاردرمانی در سندرم داون 

• مهارت های مراقبت از خود

فعالیت هایی که بقیه کودکان ممکن است به طور طبیعی انجام دهند مانند توالت رفتن ، لباس پوشیدن و تغذیه می تواند چالشی مهم برای کودکان سندرم داون باشد. کاردرمانی سندرم داون در این زمینه، جلسات درمانی یا مشاوره ای درخصوص تجهیزات، تکنیک ها و استراتژی هایی که ممکن است کمک کننده باشد، را تشکیل می دهد.

فراموش نکنید، فعالیت هایی که کودکان عادی ممکن است به صورت طبیعی انجام دهند، می تواند یک چالش قابل توجه برای کودکان مبتلا به سندرم داون باشد. استقلال در مهارت های مراقبت از خود، از اهداف مهم مداخلات کاردرمانی در سندرم داون است.

• مهارت های حرکتی ظریف

مهارت های حرکتی ظریف شامل مهارت های کار با دست و انگشتان می شود. این مهارت ها، یک حیطه دشوار برای بسیاری از کودکان است. کودکان مبتلا به سندرم داون به دلیل مشکلات رشد شناختی و عصبی به احتمال زیاد دارای اختلال در مهارت های حرکتی ظریف هستند. این کودکان همچنین انگشتان کوتاه تری دارند که این مسئله، تسلط بر فعالیت های حرکتی ظریف را دشوارتر می کنند. بسیاری از فعالیت های سرگرم کننده وجود دارند که جهت تقویت مهارت های حرکتی ظریف به کمک درمانگر انجام می گیرند.

• راه رفتن کودکان سندروم داون و حرکات درشت

هنگامی که کاردرمانگر، مشکل در مهارت های حرکتی درشت (مانند تعادل، راه رفتن، دویدن یا پرش ) را در کودک می بیند، توصیه هایی عملی، تکنیک ها و استراتژی هایی در مورد چگونگی بهبودی آنها ارائه می دهد.

اختلال در مهارت های حرکتی درشت شامل مشکلاتی در تعادل، راه رفتن، دویدن و پریدن ایجاد می کند. کاردرمانی در سندرم داون با شناسایی این اختلالات و منشا آنها، شروع به مداخلات درمانی می کند.

• فعالیت های یکپارچه سازی حسی

کودکان مبتلا به سندرم داون اغلب در یکپارچه کردن تحریک حسی دریافت شده از محیط پیرامون خود برای تولید یک پاسخ مناسب مشکل دارند. کاردرمانگر ابتدا‌ مشخص می کند که کودک در کدامیک از حیطه های حسی مشکل دارد. سپس مداخلات درمانی را شروع کرده و رژیم های حسی به کودک ارائه می دهد.

• توجه و تمرکز

اگر کودک در حفظ توجه و تمرکز درحین انجام یک فعالیت مشکل داشته باشد، ممکن است در کلاس درس نیز دچار مشکلاتی شود. کودکان مبتلا به سندرم داون اغلب در مهارت های تمرکز و توجه مشکل داشته و به مداخلات کاردرمانی نیاز دارند.

 

 

کاردرمانی ذهنی کودکان سندروم داون

در کاردرمانی ذهنی کودکان سندروم داون خدمات ارائه شده به افراد در زمینه های مختلف کمک می کند از قبیل:

• به این افراد کمک می کند که زندگی شان به حالت طبیعی و عادی بسیار نزدیک شود و فرآیند رسیدن به استقلال را سریع تر می کند.
• بیماران تشویق و حمایت می شوند تا عادات سالم را ایجاد کنند و آنها را در زندگی خود جای دهند و به ارتقاء سلامت خود کمک کنند.
• جهت سازگاری با ناتوانی و یادگیری تکنیک های سازگاری با ناتوانی به آنها کمک می شود و در نتیجه علائم بیماری بهتر توسط فرد کنترل و مدیریت می شود.

در کل، کاردرمانی ذهنی کودکان سندروم داون به این افراد کمک می کند تا همچنان مشارکت و فعالیت خود را حفظ کنند و حس بهزیستی در این افراد تداوم یابد.

مرکز کاردرمانی کودکان مبتلا به سندرم داون در تهران

این نکته را توجه داشته باشید که کودکان مبتلا به سندرم داون به دلیل تاخیرهای رشدی و نقص در مهارت های حرکتی از انجام فعالیت های روزمزه زندگی به طور مستقل محروم هستند. اگرچه هیچ درمانی برای سندروم داون وجود ندارد، اما کاردرمانی در کاهش علائم و و تقویت مهارت های حرکتی درشت و ظریف در این کودکان می تواند بسیار موثر عمل کند.

در مرکز توانبخشی طراوت در غرب تهران (تهرانسر)، کاردرمانگران متخصص در ارائه بهترین خدمات و ارائه برنامه های جامع و مداخلات کاردرمانی برای کودکان سندرم داون فعالیت می کنند. کاردرمانگران نقش بسیار مهمی در کسب استقلال و بهبود کیفیت زندگی این افراد ایفاء می کنند. درنتیجه می توانید با ما تماس بگیرید و اطلاعات مورد نیاز خود را از کارشناسان ما دریافت کنید. کلیه بیماران در غرب و جنوب تهران امکان استفاده از خدمات این مرکز را دارند.

سخن آخر

در این مطلب اشاره کردیم که کودکانی که به سندرم داون مبتلا هستند، برای رسیدن به نقاط عطف نمودار رشدی ممکن است با چالش ها و مشکلاتی روبرو باشند. علاوه بر این، دسترسی این افراد به امکانات روزمره مانند برنامه های درسی مدرسه یا دسترسی به شبکه های اجتماعی، حمایت های بیشتر نسبت به همسالان را می طلبد. هدف ما در کاردرمانی سندرم داون و همچنین گفتاردرمانی کودکان سندروم داون در تهرانسر، رسیدن به بالاترین سطح استقلال و بالا بردن کیفیت زندگی این افراد است.