گفتاردرمانی در بیماران فلج مغزی

گفتاردرمانی در فلج مغزی که با کمک از یک گفتاردرمان باتجربه و البته حمایت مداوم والدین صورت می گیرد، موجب بهبود مهارت های ارتباطی در این کودکان شده و امکان مشارکت هرچه بیشتر در جهان اطراف را به این بیماران می دهد. کودکانی که مبتلا به فلج مغزی یا CP هستند عموماً در صحبت کردن و درک زبان مشکل دارند.

در این مطلب در خصوص اهمیت گفتاردرمانی فلج مغزی در نوزادان و کودکان و البته مزایای گفتار درمانی و تمرینات اصولی آن بیشتر خواهیم دانست. با ما همراه باشید.

فلج مغزی یا cp چیست

فلج مغزی یا Cerebral Palsy یا cp  به عنوان یک اختلال عصبی که در اثر ناهنجاری یا آسیب مغزی غیر پیشرونده که در طی رشد مغز کودک (قبل از تولد، در حین تولد یا بلافاصله بعد از تولد) اتفاق می افتد، در نظر گرفته می شود. همچنین فلج مغزی حرکات بدن، کنترل ماهیچه ها، هماهنگی ماهیچه ها، تون عضلانی، رفلکس ها، وضعیت بدنی (طرز ایستادن یا قرار گرفتن) و تعادل بدن را تحت تاثیر قرار می دهد.

گفتاردرمانی در فلج مغزی از جمله حیطه های مداخلات گفتار درمانی است. گفتنی است فلج مغزی به گروهی از اختلالات گفته می شود که بر توانایی فرد در حرکت و حفظ تعادل و حالت بدن بیمار تأثیر می گذارد. فلج مغزی، شایع ترین ناتوانی حرکتی در دوران کودکی محسوب می شود. در نتیجه، این افراد ممکن است از مشکلاتی مانند:

• ناتوانی ذهنی
• تشنج
• مشکلات بینایی
• مشکلات شنوایی یا گفتار
• اختلال در ستون فقرات
• مشکلات مفصلی رنج ببرند.

گفتاردرمانی در فلج مغزی لازم و ضروری است زیرا رشد گفتار و زبان دراین کودکان تاخیر دارد و ممکن است در کودکان دارای فلج مغزی طبق انتظار پیشرفت نکند. گفتاردرمانی حتی می تواند به بهبود ارتباط، غذا خوردن و بلع این بیماران هم کمک کند. همچنین فراموش نکنید این روش درمانی می تواند اعتماد به نفس، یادگیری و اجتماعی شدن کودک را هم تقویت کند.

فلج مغزی در نوزادان و کودکان

تشخیص فلج مغزی در سنین پایین برای پیشرفت کودک و خانواده های آنها مهم است. فلج مغزی در کودکان می تواند همراه با نشانه های زیر باشد:

در ادامه به بررسی تشخیص که می تواند چندین مرحله زیر را شامل شود می پردازیم:

نظارت بر رشد در گفتاردرمانی در فلج مغزی

نظارت بر رشد به معنای ردیابی رشد و نمو کودک در طول زمان است. در هر ویزیت کودک توسط پزشک، درمانگر رشد کودک را هم زیر نظر دارد. پزشک با کاردرمانی جسمی و گفتاردرمانی فلج مغزی  در ارتباط است و با آنها مکاتباتی انجام می دهد. درمانگر این اطلاعات را از والدین می پرسد که آیا در مورد رشد فرزند خود نگرانی دارند؟ سابقه رشد کودک را در نظر می گیرد و کودک را در طول ارزیابی مشاهده می کند تا ببیند چگونه حرکت می کند.

پس برای درمانگران مهم است که بر رشد همه کودکان نظارت کنند، اما  نوزادان در زایمان زودرس یا وزن کم هنگام تولد، در معرض خطر بیشتری برای مشکلات رشدی هستند. اگر در حین نظارت نگرانی هایی در مورد رشد کودک ایجاد شد، باید در اسرع وقت یک آزمایش غربالگری رشدی انجام شود. اهمیت گفتاردرمانی فلج مغزی در روند رشد این کودکان قابل انکار نیست.

غربالگری رشدی

در طول غربالگری رشد، یک آزمایش کوتاه داده می شود تا مشخص شود آیا کودک دارای تاخیرهای رشدی خاصی مانند تأخیر حرکتی است یا خیر. اگر نتایج آزمایش غربالگری نگران کننده باشد، پزشک برای ارزیابی رشدی و پزشکی ارجاع می دهد.

برخی از آزمون های غربالگری رشدی به صورت مصاحبه یا پرسشنامه ای است که توسط والدین تکمیل می شود. برخی دیگر آزمایشاتی هستند که پزشک به کودک می دهد. آکادمی اطفال آمریکا توصیه می کند که همه کودکان از نظر تأخیر رشد در طول ملاقات های منظم در ۹، ۱۸، ۲۴ یا ۳۰ ماهگی بررسی شوند. در این صورت گفتاردرمانی فلج‌مغزی در صورت تشخیص اختلال بسیار ضروری است.

ارزیابی های رشدی و پزشکی

هدف از ارزیابی رشد، تشخیص نوع خاصی از اختلال است که بر کودک تأثیر می گذارد. برای ارزیابی تأخیرهای حرکتی، پزشک مهارت های حرکتی کودک، تون عضلانی، رفلکس ها و حالت بدن را از نزدیک بررسی می کند و یک تاریخچه پزشکی دقیق از والدین می گیرد. پزشک سعی می کند اختلالات دیگری را که می توانند باعث مشکلات مشابه شوند را تشخیص داده و راهکارهای لازم را ارائه می کند.

گفتاردرمانی در فلج مغزی

در پاراگراف های قبلی اشاره کردیم که رشد گفتار و زبان در کودکان مبتلا به فلج مغزی دارای تاخیر است. همان طور که می دانید گفتار و زبان از یک الگوی خاص تبعیت می کند اما ممکن است در کودکان دارای فلج مغزی طبق انتظار پیشرفت نکند و به این ترتیب است که این کودکان نیازمند مداخلات گفتاردرمانی در فلج مغزی هستند.

این نکته مهم را فراموش نکنید که کودکان مبتلا به فلج مغزی در بیان نیازها و برقراری ارتباط با مراقبان و والدین خود مشکلات عمده ای دارند. به این ترتیب گفتاردرمانی در فلج مغزی امکان بیان افکار برای کودک را فراهم و راحت تر می کند و حتی به والدین این اجازه را می دهد تا صحبت های او را بهتر بفهمند.

مورد دیگری که برای کودکانی که دچار فلج مغزی هستند مهم است این که کودکانی که در گفتاردرمانی شرکت می کنند در مدرسه عملکرد بهتری دارند و می توانند فعالیت هایی را که قبلاً در انجام آن ناتوان بودند را با اعتماد به نفس بیشتری انجام دهند. در مرکز توانبخشی طراوت در غرب تهران، این نکات به دقت بررسی و ارزیابی شده و برنامه های جامع برای گودکان فلج مغزی تهیه و ارائه می گردد.

مشکلات گفتاری در  فلج مغزی 

۱.اختلالات تولیدی: بیماران فلج مغزی معمول دارای اختلالات تلفظ هستند و  ممکن است کنترل دهانی- حرکتی ضعیف و ضعف عضلانی را در سر، گردن، صورت و گلو تجربه کنند. این شرایط می توانند توانایی کودک را در تولید صداها، شکل دهی هجاها و گفتن کلمات مختل کنند. مشکلات تولیدی و تلفظی می توانند باعث شوند که فهم دیگران از صحبت کودک، سخت یا غیر ممکن شود.

۲.اختلالات روانی گفتار: وقفه هایی همچون لکنت، قطع جریان گفتار، ممانعت از ارتباط و ناامیدی و ناکامی افراد تحت تاثیر اختلالات روانی گفتار قرار می گیرند.

۳.اختلالات صوتی: زمانی که بیماران فلج مغزی کنترل و ناهماهنگی از زیر و بمی، بلندی صدا و کیفیت صوت را تجربه کنند، اختلالات صوتی و مشکلات در تشدید (Resonance) را شاهد خواهیم بود. این شرایط باعث می شوند کودک به سختی ارتباط برقرار کند و حتی ممکن است باعث ایجاد احساس درد یا ناراحتی موقع صحبت کردن در کودک شوند.

۴.اختلالات دیزآرتری: بیماران فلج مغزی گاهی اوقات حرکات آسیب دیده در عضلات تولیدی گفتار را تجربه می کنند. این نواحی شامل زبان، لب ها و تارهای صوتی هستند که برخی علائم اختلال دیزآرتری عبارتند از:

• ناواضح صحبت کردن که می تواند باعث نامفهوم شدن گفتار برای دیگران شود.
• کاهش سرعت گفتار
• حرکات محدود در صورت
• زیر و بمی و ریتم غیر طبیعی گفتار

۵.اختلالات دیسفاژی: مشکل در بلع یا هضم مواد غذایی از دهان تا معده. علائم دیسفاژی عبارتند از:

• آبریزش دهان
• تهوع یا بازگشت مواد غذایی
• درد یا سوزش معده

۶.اختلالات آفازی: مربوط به آسیب به بخشی از مغز است که زبان و گفتار را تحت تاثیر قرار می دهد. آفازی باعث مشکلاتی در درک گفتار، صحبت کردن و خواندن و نوشتن می شود.

علاوه بر مشکلاتی که بیماران فلج مغزی در تولید صدا، هجاها و عبارات دارند ممکن است با مشکلات زبانی از قبیل زیر نیز روبرو شوند:

• چالش های درکی
• اختلالات بیانی
• اختلالات شناختی- ارتباطی

همچنین یادآوری می کنیم گفتاردرمانی در فلج مغزی، روش های متعددی را برای بهبود مشکلات بلع، افزایش کارکرد دهانی – حرکتی، کنترل عضلانی صورت و دهان، افزایش درک و تسهیل برقراری ارتباط به کار می گیرد.

گفتاردرمانی در کودکان فلج مغزی

گفتاردرمانی در فلج مغزی کودکان به سه دسته تقسیم بندی می شود. هر یک از این موارد به صورت اختصاصی و با تکیه بر روش های نوین گفتار درمانی برنامه ریزی و اجرایی می گردد.

• اسپاستیک: کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک معمولاً با حرکات آهسته و نامشخص دهانی که به تلاش زیادی نیاز دارند دست و پنجه نرم می کنند. گفتار آن ها اغلب نامنظم به نظر می رسد و صدای آن ها خشن است.
• آتاتوئید: کسانی که فلج مغزی آتتوئید دارند اغلب در کنترل ماهیچه های صورت و زبان خود مشکل دارند. آن ها همچنین در کنترل تنفس و تارهای صوتی خود و در خوردن و آشامیدن مشکل دارند.
• آتاکسیک: این کودکان با صدای یکنواخت و صوت نفس گیر صحبت می کنند. گفتار آن ها اغلب با مکث و شتاب مشخص می شود و همچنین در بلع مشکل دارند.

تمرینات گفتاردرمانی برای بیماران فلج مغزی CP

تمرینات مختلف زیادی در گفتاردرمانی بیماران مبتلا به فلج مغزی استفاده می شود. گفتنی است برنامه درمانی هر کودک بر اساس چالش ها و نیازهای فردی آن ها متفاوت خواهد بود.

• تلفظ درمانی (Articulation therapy)

1. استفاده از کارت های زبان برای کمک به تمرکز بر روی صداهای خاص.
2. تشویق کودکان برای توجه به صدا در حالی که به آینه نگاه می کنند تا به آنها در درک نحوه حرکت دهان کمک کند.

• تمرینات تنفسی (Breathing Exercises)

1. این تمرینات شامل کار بر روی دم و بازدم برای تقویت عضله دیافراگم می شود.

• تمرینات فک

1. خوردن غذاهایی که نیاز به جویدن بیشتری دارند مانند کرفس، سیب و هویج برای تقویت عضلات فک.
2. تمرین باز و بسته کردن دهان تنها با استفاده از ماهیچه های فک.

• ارتباط بین زبان و کلمه (Language and Word Association) که برای گفتاردرمانی فلج مغزی خلیج فارس در تهرانسر اهمیت ویژه ای دارند.
• تمریناتی برای لب ها

1. برای افزایش قدرت لب های کودک، از فشار آوردن به لب ها از آبنبات چوبی استفاده می کنند. لذا برای بهبود کشیدگی لب، لب های خود را جمع می کنند.

• تمریناتی جهت بلع
• تمرینات زبانی (Tongue Exercises)

1. تقویت زبان با بیرون کشیدن آن و هل دادن آن به قاشق برای مدتی.

توجه داشته باشید فلج مغزی معمولاً توسط متخصص اطفال یا متخصص مغز و اعصاب کودکان تشخیص داده می شود. این تشخیص به دنبال بررسی دقیق اسکن مغزی و ارزیابی حرکتی و رفتاری کودک صورت می گیرد. پس قبل از تشخیص گذاری، موارد زیر در کودک قابل مشاهده است:

• اندام هایش را یا حرکت نمی دهد، یا اگر هم حرکت دهد به صورت غیر معمول حرکت می دهد.
• تاخیر در دستیابی به مایلستون یا عدم رسیدن به آن ها. برای مثال، مشکل در بالا نگه داشتن سر، نشستن، غلت زدن یا گرفتن دو دستی
• مشکلات تغذیه ای در نوزادی به دلیل ضعف عضلات دهانی، ناتوانی در مکیدن شیر.
• مشکل در تعویض پوشک یا پوشیدن لباس به دلیل سفتی اندام ها.
• یک یا هر دو دست خود را محکم مشت می کند.

مزایای گفتاردرمانی در فلج مغزی

گفتاردرمانی البته برای کودکان مبتلا به فلج مغزی بسیار مفید است. با بهبود گفتار و ارتباط کودکان، آن ها بهتر می توانند نیازهای خود را بیان کنند. افکار خود را به اشتراک بگذارند و با دیگران ارتباط برقرار کنند. کودکان مبتلا به فلج مغزی که در خوردن، جویدن و بلعیدن مشکل دارند نیز ممکن است با رشد طبیعی و حفظ وزن سالم مشکل داشته باشند. در نتیجه گفتاردرمانی می تواند به این مسائل کمک کند. همچنین تغذیه مناسب مورد نیاز را برای کودک آسان تر می کند. این درمان ها در گفتاردرمانی فلج مغزی می تواند کیفیت کلی زندگی آنها را افزایش بدهد. گفتاردرمانی می تواند به موارد زیر کمک کند:

• فن بیان
• تلفظ
• روان بودن/لکنت زبان
• صوت و واژه سازی
• استماع
• توسعه زبان و واژگان
• حجم گفتار
• درک کلمه
• ارتباط کلمه-شیء
• پشتیبانی و کنترل تنفس
• جویدن
• قورت دادن
• هماهنگی و قدرت عضلات گفتاری

قابل ذکر است مزایای گفتاردرمانی فراتر از بهبود توانایی کودک در درک و استفاده از زبان است. همان طور که می دانید ارتباطات برای سایر زمینه های رشدی مانند رشد شناختی، رشد اجتماعی و عاطفی بسیار مهم است. همانطور که کودک یاد می گیرد حال خود را بهتر بیان کند، این مزایا را می توان در بسیاری از جنبه های دیگر زندگی و رشد آن ها هم مشاهده کرد.

مرکز گفتاردرمانی بیماران فلج مغزی در غرب تهران

مهم ترین و اولین کاری که در مرکز گفتاردرمانی و توسط گفتاردرمانگر انجام می شود،  ارزیابی توانایی های کودک است. پس ممکن است از شما در خصوص سطح عملکرد ذهنی و جسمی فرزندتان سوال بپرسند. حتی دهان کودک را برای مشکلات ظاهری بررسی کرده و شنوایی کودک را ارزیابی می کنند تا مطمئن شوند که کودک می تواند به خوبی بشنود.

سپس در مرکز گفتاردرمانی در فلج مغزی در غرب تهران (تهرانسر) اصلی ترین مشکلات مربوط به ارتباطات در فرزند شما بررسی شده و به خوبی بر روی آن ها متمرکز می شوند. به این ترتیب همزمان بر روی چندین موضوع کار می شود و مشکلات نقطه به نقطه بررسی و حل می شوند.

یک نکته مهم دیگر که بایستی یادآوری کنیم این است که گفتاردرمانگر در مرکز توانبخشی طراوت تهرانسر در غرب تهران از انواع تکنیک ها و تمرینات مختلف درمانی برای فرزند شما استفاده می کند. هر یک از این تمرینات به دقت طراحی و با تکنیک های خاص اعمال می شوند.

برای این که اطلاعات بیشتر در خصوص گفتاردرمانی در فلج مغزی و اختلالات بلع در این کودکان را به دست بیاورید به وب سایت مراجعه کرده و یا برای دریافت راهنمایی های جامع به صورت مستقیم با تماس تلفنی با کارشناسان و مشاورین این مرکز ارتباط بگیرید.

جمع بندی

در این مطلب شما را با فلج مغزی CP و عوارض و نشانه های آن و همچنین تکنیک ها و تمرینات مختلف آشنا کردیم. متاسفانه همان طور که می دانید این آسیب مغزی، در حین و یا اندکی پس از تولید رخ می دهد، یعنی بسیاری از آسیب ها در هنگام تولد می توانند قابل پیشگری باشند.

در نهایت برای این که به این کودکان کمک کرده و ادامه زندگی را برایشان ساده تر کنیم، تیم های تخصصی با مشارکت پزشکان، کاردرمانگران و گفتاردرمانگران ما در کلینیک توانبخشی طراوت در غرب تهران آماده ارائه بهترین خدمات هستند تا این کودکان روند رشد و ارتباطی خود با اجتماع را حفظ کنند.