تقویت عضلات پا در ام اس برای بهبود تعادل، هماهنگی و افزایش سطح تناسب این بیماران بسیار ضروری است. در افراد مبتلا به بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS) سیستم ایمنی به غلاف محافظ رشته های عصبی حمله می کند و باعث ایجاد مشکلات ارتباطی بین مغز و بقیه بدن می شود. همه می دانیم که ورزش و فعالیت های بدنی برای سلامتی بسیار مهم هستند. اما در بیماران مبتلا به ام اس، ورزش کردن به آسانی قبل نخواهد بود.
در این مقاله به تاثیر ام اس بر عضلات پا و توان حرکتی، معرفی تمرینات خانگی و پیشرفته تقویتی برای عضلات پای این بیماران می پردازیم. همچنین نقش کاردرمانی و فیزیوتراپی و ضرورت آن برای بیماران مبتلا به ام اس را بررسی می کنیم. با ما همراه باشید.
ام اس و تاثیر آن بر عضلات پا و توان حرکتی
افرادی که مبتلا به ام اس هستند، اغلب تاثیرات ناشی از بیماری را در اندام هایی مانند دست و پا تجربه می کنند. اغلب بیماران مبتلا به ام اس، در اثر آسیب غلاف میلین، سوزن سوزن شدن، بی حسی و درد دست و پا را تجربه می کنند. وقتی مغز در ارسال سیگنال ها به اعصاب و عضلات مشکل داشته باشد، هماهنگی دست و چشم، ضعف عضلانی، عدم تعادل و مشکل در راه رفتن رخ می دهد.
درواقع، عوارض بیماری ام اس به آهستگی شروع می شوند و سپس با گذشت زمان این عوارض شدت پیدا می کنند. بسیاری از افراد مبتلا به MS ابتدا سوزن سوزن شدن را تجربه می کنند و با هماهنگی و مهارت های حرکتی دقیق مشکل پیدا می کنند. با گذشت زمان، کنترل اندام و راه رفتن در این بیماران مختلف می شود. در اکثر موارد، بیماران نیاز به صندلی های چرخ دار، عصاها و سایر تکنیک های پشتیبانی دارند. این تجهیزات می توانند به کنترل عضلات و قدرت بیماران کمک کنند.
گرفتگی عضلات و اسپاسسم غیر ارادی عضلات (اسپاستیسیتی در ام اس)، انقباضات شدید و حرکات ناگهانی و غیرقابل کنترل جزء علائم شایع محسوب می شوند. زمانی که سیستم ایمنی به غلاف میلین آسیب می رساند، اعصاب نمی توانند سیگنال ها را به درستی ارسال کنند. درواقع، گرفتگی عضلات بین ۴۸ تا ۶۰ درصد بین بیماران ام اس تجربه می شود. فیزیوتراپی و کاردرمانی ام اس در این بیماران در کاهش درد و ایجاد توان حرکتی مناسب بسیار موثر است که در ادامه این مطلب به آن پرداخته خواهد شد.
همچنین اسپاستیسیته می تواند از نظر شدت هم متفاوت باشد. ممکن است برخی از بیماران، سفتی ماهیچه ای را به صورت جزئی تجربه کنند که تاثیر کمی بر زندگی روزمره این دسته از بیماران دارد. اما ممکن است برخی دیگر گرفتگی شدید عضلانی داشته باشند که منجر به اسپاسم غیرقابل کنترل در اندام شده که توانایی راه رفتن یا حتی برداشتن اشیاء را هم سخت می کند. این اسپاسم ها می توانند درد مفاصل و اطراف ستون فقرات را هم موجب شوند.
توان حرکتی بیماران ام اس به دلیل گرفتگی ماهیچه های پشت بالای ساق (همسترینگ) یا بالای ران ها (فلکسورهای لگن)، عضلات جلویی (چهارسر ران) داخل ران تحت تاثیر قرار می گیرد. تقویت عضلات پا در ام اس از این جهت اهمیت دارد که معمولاً زانوها و باسن این بیماران خشک و منقبض شده و مچ پاها ضربدری می شوند. گرفتگی عضلات در دست بیماران مبتلا به MS شایع نیست.
در ادامه به چندین علامت گرفتگی در بیماران مبتلا به ام اس اشاره می کنیم که تاثیر عمیق این بیماری بر پاها و کاهش توان حرکتی را نشان می دهد:
- مشکل در شل کردن یا رها کردن عضلات
- کاهش دامنه حرکتی
- بروز کلونوس (حرکت تکراری در دست یا پا)
- افزایش رفلکس ها در تاندون عمیق
چرا تقویت عضلات پا برای افراد مبتلا به ام اس ضروری است؟
در پاراگراف های بالا به این موضوع اشاره کردیم که بیماری ام اس موجب ایجاد مشکلات ارتباطی بین مغز و بقیه قسمت های دیگر بدن می شود. درنهایت هم این بیماری باعث اختلال در عملکرد یا آسیب دائمی اعصاب می شود. معمولاً این بیماری حرکت فرد را مختل می کند. ممکن است بیمار مشکلات بینایی، ضعف در اندام ها، بی حسی، گز گز دست و پا، خستگی، سرگیجه و موارد دیگری را هم تجربه کند. فراموش نکنید که خط اول درمان بیماران مبتلا به ام اس، درمان دارویی است اما تمرین ها و تکنیک های فیزیوتراپی، کاردرمانی تقویت عضلات پا در ام اس و درمان های خانگی هم می توانند به روند بهبودی سرعت بخشند.
در سال های گذشته، پزشکان به بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس (MS) توصیه می کردند که از فعالیت های بدنی بیش از حد خودداری کنند. آن ها بر این باور بودند که این امر باعث خستگی شده و سایر علائم را شدت می بخشد. اما امروزه تحقیقات نشان داده است که ورزش حتی می تواند علائم ام اس را با گذشت زمان بهبود بخشد.
پس این باور غلط که ورزش در بیماران ام اس باعث ایجاد حملات در بیماران ام اس می شود بی اساس است و برعکس ورزش کردن می تواند مزایای مختلفی هم داشته باشد. بهبود قدرت، تحرک و افزایش سلامت روان از جمله مزایای تمرینات خانگی و پیشرفته برای این بیماران است. همچنین ورزش و تقویت عضلات پا در ام اس به افزایش تحریک پذیری حرکت عضلات و در نهایت به بهبود زندگی این افراد کمک می کند.
تخمین زده شده است که حدود ۲.۳ میلیون نفر در سراسر جهان به بیماری MS مبتلا هستند. علائم این بیماری به مرور زمان بوجود می آیند. پس ورزش منظم و داشتن ذهن و بدن سالم می تواند خطر ابتلای به بیماری ام اس و بیماری های قلبی و دیابت را هم کاهش می دهد. حتی بررسی های سیستمیک در سال ۲۰۱۹ مشخص کرد که ورزش های هوازی، فیزیوتراپی و همچنین کاردرمانی برای تقویت عضلات پا در ام اس می تواند بسیاری از جنبه های زندگی مانند علائم جسمی، سلامت روان و عملکرد اجتماعی را در جهت بهبودی تحت تاثیر قرار دهد.
به طور خلاصه، فعالیت ها و تمرین های ورزشی در افراد مبتلا به ام اس موارد زیر را بهبود می بخشند:
- قدرت و استحکام
- خستگی
- عملکرد مثانه و روده
- انعطاف پذیری
- سلامت قلب و عروق
- تراکم استخوان
هرچند ورزش کردن و انجام تمرینات مقاومتی می تواند برای بیماران ام اس مزایای زیادی داشته باشد، اما توصیه می کنیم قبل از شروع هر برنامه ورزشی حتماً با پزشک خود مشورت کنید. او به شما می گوید که تمرینات مقاومتی را چگونه به صورت مناسب و با توجه به وضعیت خود انجام دهید. به این ترتیب هم از مزایای این تمرینات بهتر بهره برده و هم خطرات احتمالی را کاهش می دهید. همچنین در دوره های تمرینی استراحت کافی به خود بدهید و به توصیه های پزشک و کاردرمانگر توجه داشته باشید.
بهترین تمرینات تقویتی عضلات پا برای بیماران مبتلا به ام اس
بهترین تمرین ها برای تقویت عضلات پا در ام اس، تمرینات مقاومتی هستند که برای بهبود عملکرد جسمانی و کاهش عوارض در ام اس بسیار مهم هستند. این تمرینات می توانند عضلات و استخوان ها را تقویت کنند و به چندین جنبه در این بیماران کمک می کنند:
- تقویت عضلات: این تمرینات مقاومتی با وزنه ها به تقویت عضلات کمک می کنند و برای مقابله با ضعف در پاها بسیار مفید هستند.
- بهبود تعادل: این تمرینات برای تعادل و پایداری مفید هستند.
- افزایش استقامت عضلانی: این تمرینات هم استقامت در عضلات را افزایش می دهند و به بیماران MS کمک می کنند تا فعالیت های روزانه خود را در طول زمان بهبود بخشند.
- کاهش خستگی: بیماران مبتلا به ام اس به سرعت خسته می شوند، پس تمرینات مقاومتی تحمل فیزیکی آن ها را افزایش داده و در کاهش خستگی مفید هستند.
- بهبود روحیه در بیماران: تمرینات ورزشی به افراد مبتلا به ام اس کمک می کنند تا با احساسات منفی و استرس مرتبط با بیماری بتوانند مقابله کنند.
لازم است یادآوری کنیم که سفتی خفیف عضلات، درد یا گرفتگی در داخل و اطراف مفاصل، اسپاسم های غیرقابل کنترل اندام ها (معمولاً پاها)، از علائم شایع دیگر در بیماری ام اس است. در نتیجه تمرینات ورزشی به انبساط تاندون آشیل برای آزاد شدن تنش در کف پا که برای فشار دادن روی زمین برای راه رفتن نیاز است کمک می کند. متاسفانه اغلب اوقات افرادی که به ام اس مبتلا هستند با سفت شدن این عضله، تحرک محدود را تجربه می کنند. در ادامه بهترین تمرینات تقویت عضلات پا در ام اس را ذکر می کنیم:
۱. تقویت عضلات پا در ام اس با ورزش های هوازی
تمرینات و ورزش های هوازی با پویایی خود می توانند ضربان قلب را افزایش دهند. این ورزش ها برای بهبود ظرفیت ریه، تقویت عضلات اصلی، بهبود تعادل و هماهنگی مناسب هستند. تمرینات هوازی، توانایی پیاده روی را بخصوص هنگامی که فرد تمرینات قدرتی پاها را انجام می دهد، بهبود می بخشند. افراد مبتلا به MS از آموزش با فواصل پرفشار (HIIT) هم می توانند استفاده کنند. یادآوری می کنیم فرد مبتلا به ام اس در هنگام ورزش بایستی از گرمای بیش از حد در هنگام تمرین اجتناب کند.
ورزش های هوازی برای افراد مبتلا به ام اس با شدت کم تا متوسط مزایای فوق العاده ای به همراه دارد. مانند:
- خلق و خوی بهتر
- سطح انرژی بالاتر با خستگی کمتر
- افزایش سطح سلامت قلب
- بهبود و افزایش کیفیت زندگی
۲. افزایش تدریجی قدرت عضلانی و تقویت عضلات پا در ام اس
فردی که ام اس دارد باید با یک فیزیوتراپیست، بهترین ورزش ها و تمرینات قدرت بدنی را انجام دهد. کار با فیزیوتراپ می تواند به افراد کمک کند تا قدرت، حالت و تعادل عضلات بهبود پیدا کند. همچنین با برنامه مناسب که توسط فیزیوتراپ و کاردرمان تدوین شده است از خستگی ناشی از MS و تاثیرات مخرب آن بر قدرت و استقامت عضلات کاسته می شود.
افرادی که به ام اس مبتلا هستند اگر بخواهند یک رژیم آموزش قدرتی پیش رونده را در نظر بگیرند ممکن است با کار بیش از حد ماهیچه ها، با بدتر شدن علائم مواجه شوند. پس مربی تمرینات عضلانی با وزنه های سبک و تکرارهای حداقلی شروع می کند و سپس به آرامی وزن یا تعداد تکرارها را افزایش می دهد. درنتیجه با گذشت زمان ماهیچه های بیشتری ساخته و پرداخته می شوند. افراد مبتلا به MS می توانند با کمک فیزیوتراپیست یا یک مربی شخصی و کاردرمانگر متخصص ورزش را شروع کرده و به تدریج تمرینات را توسعه بدهند.
۳. تمرین های تعادلی و تقویت عضلات پا در ام اس
چون تمرین های تعادلی فشار کمتری بر بدن وارد می کنند، افراد بسیاری می توانند آن ها را انجام دهند. به عنوان مثال:
- بالا آوردن پاشنه و انگشتان
در حالی که خود را با دیوار یا نرده نگه داشته اید، بایستید. روی انتهای انگشتان برخیزید و این موقعیت را برای چند ثانیه نگه دارید. سپس به آرامی پا را به سمت پایین بیاورید. وزن خود را با دقت روی پاشنه تغییر داده و این وضعیت را برای چند ثانیه نگه دارید. حالا با آمدن روی نوک پا و برگشتن به روی پاشنه را به صورت متناوب انجام دهید.
- ایستادن روی یک پا
در این حرکت برای پایداری می توانید از دیوار، نرده یا اثاثیه سنگین استفاده کنید. به صورت ایستاده و به آرامی پاها را از عرض لگن باز کنید. یک پا را طوری بلند کنید که کمی بالای سطح آن بچرخد و برای ۳۰ ثانیه این موقعیت را نگه دارید. برای ایجاد چالش می توانید بازوها را به طرفین بلند کنید یا آن ها را به سمت بالا جمع کنید. این تمرین را با پای دیگر هم تکرار کنید. حتی می توانید راه رفتن پاشنه به پا یعنی گردو شکستن را تمرین کنید. با ایستادن به حالت ایستاده و استفاده از دیوار برای تعادل ،با دقت پیش رفته و پاشنه را مستقیم در مقابل انگشتان پا قرار دهید. می توانید چند قدم به جلو و عقب بردارید.
ورزش های آبی، تای چی و یوگا را هم می توانید در برنامه های ورزشی و تمرینات خود بگنجانید که بسیار اثربخش هم هستند. همچنین ورزش های خانگی هم برای کاهش عوارض ام اس و تقویت عضلات پا در ام اس بسیار مهم هستند. در ادامه به شرح یک تمرین خانگی می پردازیم.
- یک چهار پایه که به اندازه کافی پایدار است را در نزدیکی دیوار قرار دهید.
- پشت خود را به دیوار بچسبانید و برای حفظ تعادل از آن استفاده کنید.
- پای راست خود را روی چهارپایه بگذارید.
- حالا تعادل خود را با تمرکز بر روی پای راست حفظ کنید. می توانید دست های خود را به دیوار بگذارید تا تعادلتان را بهبود ببخشید.
- سپس پای چپ خود را از زمین بلند کنید و به آرامی آن را روی چهارپایه قرار دهید. از تعادل و عضلات پا استفاده کنید.
- توجه داشته باشید که زانوهای خود را ناگهانی خم نکنید. این کار ممکن است به عضلات پاها آسیب بزند.
- در طی این تمرین، تمرکز و تعادلتان را تا جایی که می توانید حفظ کنید.
حتماً قبل از شروع برنامه جدید ورزشی با پزشک خود مشورت کنید. چراکه هر فرد با توجه به شرایط جسمی و نوع بیماری و شدت آن بایستی برنامه ورزشی و تمرینی را دریافت کند. توجه داشته باشید که همه ورزش ها برای همه افراد مناسب نیستند.
نقش کاردرمانی ام اس و فیزیوتراپی در تقویت عضلات پا
طی مطالعات و تحقیقاتی که به عمل آمده است، ممکن است بیماران در مراحل اولیه بیماری ام اس تغییراتی در توانایی راه رفتن، تعادل و تنفس خود را تجربه کنند. توجه داشته باشید که نادیده گرفتن این علائم می تواند به ناتوانی بیشتر منجر شود. بهترین گزینه ای که افراد مبتلا به ام اس می توانند برای بهبود مشکلات خفیف خود و کاهش احتمالی سرعت پیشرفت علائم بیماری از آن استفاده کنند، شورع فیزیوتراپی است.
فیزیوتراپی به این افراد کمک می کند تا بتوانند دوباره وظایف و نقش هایی که در خانه، محل کار و اجتماع بر عهده داشته اند را از سربگیرند. برای تعیین میزان آسیب دیدگی ها (ضعف، درد، از دست دادن حس تعادل یا هماهنگی)، محدودیت های عملکرد (فعالیت های روزمره مانند لباس پوشیدن، راه رفتن، سوار شدن به وسایل نقلیه) و محدودیت هایی در فعالیت های مشارکتی (وظایف شغلی، کارهای روزمره و معمولی، کارهای خانه ،مراقبت از خود یا خانواده و فعالیت های اجتماعی و تفریحی)، یک معاینه کامل از بیمار در جلسه اول فیزیوتراپی به عمل می آید.
پس از معاینه، بر اساس شرایط و اهداف خاص هر بیمار، فیزیوتراپیست برنامه ورزشی و تمرینی خاص برای او برنامه ریزی و تدوین می کند. این برنامه شامل برنامه تمرینی در خانه یا آموزش هایی درباره ورزش های گروهی مناسب برای هر فرد است.
نکته دیگر نقش و هدف از کاردرمانی است. افزایش استقلال، بهره وری و ایمنی بیمار در انجام کلیه فعالیت های مربوط به مراقبت های شخصی، اشتغال و فعالیت های اوقات فراغت از اهداف مهم در کاردرمانی بیماران MS است. متخصصین کاردرمانی در زمینه روش های صرفه جویی در مصرف انرژی بدنی و استفاده از ابزارها و دستگاه های کمک برای ساده تر کردن کارها در خانه و محل کار توصیه هایی اساسی به بیماران ارائه می کنند. همچنین برای اطمینان از راحتی و دسترسی بیماران، توصیه هایی هم برای تغییراتی در خانه و محل کار این افراد می دهند.
به یاد داشته باشید که چه از دارو استفاده کنید یا نه، حرکت درمانی و ورزش امری ضروری برای تقویت عضلات پا در ام اس است. اگر می خواهید که تنها ورزش کنید، کار با فیزیوتراپیست ایده خوبی است. فیزیوتراپیست ها می توانند نقاط قوت و ضعف شما را به خوبی ارزیابی کنند و سپس مشخص می کنند کدام تمرینات برای شما مناسب هستند. علاوه بر این، روش انجام درست تمرینات ورزشی را هم به شما آموزش می دهند.
مراکز توانبخشی، کاردرمانی و گفتار درمانی مانند مرکز توانبخشی طراوت (تهرانسر) در غرب تهران با کادری متخصص و مجرب، آماده ارائه یک برنامه تخصصی بر اساس علائم و وضعیت سلامتی فعلی بیمار مبتلا به ام اس هستند. در این برنامه های درمانی اختصاصی برای هر فرد به صورت جداگانه طراحی و ارائه می شوند. چگونگی انجام درست تمرینات و تقویت عضلات پا در ام اس و همچنین جلوگیری از آسیب های احتمالی توسط کاردرمانگر ام اس آموزش داده می شود.
مرکز کاردرمانی و فیزیوتراپی در غرب تهران
تا اینجا به اثرات گسترده ای که در بیماری MS به دلیل آسیب به میلین سیستم عصبی مرکزی ایجاد می شود، صحبت کردیم. همان طور که می دانید سیستم عصبی مرکزی کنترل کننده کل بدن است. درنتیجه انتظار این می رود که این اختلال اثرات زیادی بر روی بدن یگذارد. لازم است یادآوری کنیم که سیستم هایی که تحت تاثیر ام اس قرار می گیرند عبارتند از:
- صحبت و گفتار
- سیستم عصبی
- سیستم بینایی
- گردش خون
- تنفس
- بلعیدن
- سیستم تناسلی
- سیستم ایمنی
- ضعف عضلاتی و تعادل
- اسکلتی
در مرکز توانبخشی و کاردرمانی طراوت، انواع ورزش های درمانی برای تقویت عضلات پا در ام اس، تمرینات تعادلی، حرکات کششی و ریلکسیشن و آرام سازی برای این افراد به صورت تخصصی ارزیابی و سپس طراحی می گردند. این تمرینات و تکنیک ها می توانند توانایی راه رفتن، قدرت پاها و تعادل عمومی بیماران را در فعالیت های روزمره و معمول بهبود بخشند. در این مرکز برای شروع هر برنامه ورزشی با پزشک متخصص مشورت شده و تمام حرکات زیر نظر یک مربی آگاه و باتجربه انجام می شوند.
برای دریافت اطلاعات تکمیلی و مشاوره های تخصصی می توانید از طریق وب سایت یا تماس تلفنی اقدام فرمایید.
سخن آخر
متاسفانه در حال حاضر هیچ درمان کاملی برای MS (مالتیپل اسکلروزیس) وجود ندارد. انواع داروها، تمرینات، داروهای گیاهی و مکمل های غذایی هستند که ممکن است به کاهش علائم این بیماری کمک کنند. پس برای این بیماران بهتر است تحت نظارت یک مجموعه تخصصی مانند توانبخشی طراوت برای کنترل بیماری خود اقدام کنند.
در این مرکز می توانید به همراه پزشکتان، درمان خود را اختصاصی و سفارشی کنید تا علائم ام اس را تغییر دهید. لازم است یادآوری کنیم که داشتن یک برنامه که با دقت طراحی شده است می تواند روند کاهش علائم MS را مدیریت کند.
بدون دیدگاه