روانشناسی کودک افسرده

روانشناسی کودک افسرده برای کودکانی که علائم شایع افسردگی را دارند، بسیار موثر است. کودک هم ممکن است در هر سنی به افسردگی مبتلا شود. از جمله علائم شایع افسردگی کودکان می توانیم به اختلال خلقی، تحریک پذیر شدن، احساس پوچی مداوم، ناراحتی همراه با احساس غم شدید و از دست دادن علاقه نسبت به انجام فعالیت های روزمره اشاره کنیم. فراموش نکنید افسردگی کودک را نباید با غم و اندوه معمولی اشتباه بگیرید.

افسردگی، یک بیماری تعریف می شود که اگر ادامه داشته باشد، می تواند در توانایی کودک یا نوجوان در عملکردهای او اختلال ایجاد کند. در این مطلب به افسردگی و روان درمانی کودکان افسرده بیشتر می پردازیم. همچنین عوامل ایجاد و روش های درمانی آن را بررسی می کنیم. لازم به ذکر است که پیشگیری و درمان زودهنگام می تواند کودک را به زندگی عادی برگرداند. در این مطلب همراه ما باشید تا موارد ذکر شده را بهتر واکاوی کنیم.

روانشناسی کودک افسرده

برای همه کودکان و بزرگسالان، داشتن احساس غم و اندوه در برخی مواقع طبیعی است. اما کسانی که از افسردگی رنج می برند، خلق و خویی ضعیف و پایدار را تجربه می کنند. اگر این خلق و خوی ضعیف به شدت قوی باشد، می تواند تجربه لذت از زندگی را از افراد مبتلا به افسردگی بگیرد. در ادامه می تواند علاقه آن ها را به سرگرمی ها و فعالیت هایی که زمانی از آن لذت می بردند را کاهش دهد. این کار منجر به اختلال در عملکرد روزانه این افراد می شود. اگر افسردگی درمان نشود منجر به بروز طیف وسیعی از مشکلات طولانی مدت می شود و در نتیجه بر کیفیت زندگی فرد تاثیر مخربی می گذارد.

در حدود ۵ درصد از کودکان و نوجوانان در هر برهه زمانی معین از افسردگی رنج می برند. عواملی مانند از دست دادن یا مشکلات توجه، تحت استرس قرار گرفتن مداوم، یادگیری، رفتار یا اختلالات اضطرابی، احتمال بروز افسردگی را تشدید می کند. حتی عوامل ژنتیکی هم در ابتلای کودک به این بیماری نقش دارند. توجه داشته باشید که اگر کودک افسرده دارید، او به خودی خود بهتر نمی شود و بایستی به روان شناس مراجعه کنید. ما در ادامه برخی از عوامل ایجاد افسردگی در کودکان را بررسی کرده ایم:

• عوامل ژنتیکی، روانشناسی کودک افسرده

کودکانی که اعضای خانواده آن ها دارای سابقه خانوادگی افسردگی، اختلالات خلقی یا سایر بیماری های روانی هستند، احتمال این که در سنین پایین تر به افسردگی مبتلا شوند بیشتر است.

• استرس های محیطی و خانوادگی، روانشناسی کودک افسرده

بزرگ شدن در محیط خانوادگی ناپایدار و قرار گرفتن در بطن رویدادهای استرس زا می تواند کودک را به افسردگی مبتلا کند. به عنوان نمونه ایجاد تغییرات بزرگ در خانه، مدرسه یا حتی روابط دوستانه، عواملی مهمی هستند که می توانند محرک یا افزایش دهنده ریسک بالای ابتلا به افسردگی را به همراه داشته باشند. موارد دیگری مانند طرد شدگی یا حتی زورگویی از طرف دوستان هم ریسک ابتلای کودکان به افسردگی را بیشتر می کنند.

• تجربه فقدان یا تروما در روان درمانی کودک افسرده

یکی دیگر از عواملی که می تواند در احساس افسردگی موثر باشد تغییرات ناگهانی در زندگی کودک مانند طلاق یا جابجایی ها، مهاجرت ها و حتی در برخی مواقع هم تعرض و سوء استفاده های جنسی هستند. تجربه واقابع آسیب زای تلخ مانند سوگ هم، بستر لازم برای بروز علائم افسردگی را بیشتر فراهم می کند.

در اینجا یادآوری می کنیم که فقدان سلامت جسمانی، عدم تعادل بیوشیمیایی مغز، مصرف الکل و دراقع ترکیبی از عواملی که گفته شد می تواند دلیل افسردگی کودکان یا بزرگسالان باشد. اگر کسی به افسردگی مبتلا می شود نشانه ضعف او نیست. اگر کودک شما افسرده بود، احساس گناه یا تقصیر نداشته باشید، آن را بپذیرید و برای درمان به موقع به روان شناس مراجعه کنید. گزینه های درمانی که برای کودکان مبتلا به افسردگی، روان درمانی (مشاوره) و دارو است. مشاور کودک، ابتدا روان درمانی را پیشنهاد می دهد و اگر پیشرفت چشمگیری در روند درمان مشاهده نشد، داروهای ضد افسردگی هم به عنوان گزینه دیگر در نظر گرفته می شود.

طبق تحقیقات، ترکیبی از روان درمانی و دارو در درمان افسردگی بیشترین تاثیر را دارد. روانشناسی کودک افسرده شاخه ای از علم روانشناسی است که با استفاده از متدهای مختلف به کودک شما کمک می کند که استقلال، شادی، هدفمندی و رضایت از زندگی به کودکتان بازگردد.

چگونه افسردگی در کودکان تشخیص داده می شود؟

علائمی که کودکان افسرده از خود بروزمی دهند معمولاً شامل موارد زیر می شود:

• غم و اندوه مداوم
• لذتبخش نبودن کارهایی که قبلاً از آن ها لذت می بردند.
• مشکلات رفتاری در مدرسه
• سطح پایین انرژی یا خستگی مداوم
• تحریک پذیری و بدخلقی
• مشکل در الگوهای خواب
• مشکل در داشتن تمرکز
• گریه های مداوم
• تغییرات در وزن و دردهای بدنی در شکم و سر
• فکر کردن درباره مرگ و خودکشی
• رفتارهای خطرناک بدون این که به ایمنی و سلامتی توجه شود.

البته یادآوری می کنیم که همه کودکان این علائم را ندارند. درحقیقت، کودکان با توجه به شرایط و در زمان های مختلف، علائم مختلفی هم از خود بروز می دهند. گاهی کودکان در محیط های ساختاریافته عملکرد خوبی از خود نشان می دهند، اما کودکان مبتلا به افسردگی در فعالیت های اجتماعی، با مشکلاتی مانند از دست دادن علاقه به مدرسه، عملکرد ضعیف تحصیلی و یا مشکل در ظاهر خود دست و پنجه نرم می کنند. حتی ممکن است این کودکان مصرف مواد مخدر یا الکل را شروع کنند. این اتفاق در سنین بیش از ۱۲ سال بیشتر رخ می دهد.

لازم به ذکر است که افسردگی در پسران زیر ۱۰ سال بسیار شایع است. همچنین اختلال دو قطبی در نوجوانان بسیار شایع است. افسردگی می تواند در نتیجه اختلال سلوک (CD)، وسواس فکری عملی و یا اختلال کمبود توجه (ADHD) رخ دهد. اگر علائمی که در بالا ذکر کردیم بیشتر از دو هفته در کودک شما طول کشید، برای این که از احتمال دلایل جسمی مطمئن شوید و از این که کودک درمان مناسبی برای افسردگی دریافت می کند اطمینان پیدا کنید، حتماً به روانشناس کودک افسرده مراجعه نمایید. مشاوره با یک متخصص بهداشت روان که در زمینه کودکان تخصص دارد، به طور یقین با کودک شما به تنهایی صحبت می کند.

ارزیابی هایی که برای سلامت روان انجام می شود، شامل صحبت با والدین یا مراقبین کودک و آزمایش های روانشناختی دیگر است. گفتگو با معلمان، همسالان و دوستان هم برای گرفتن اطلاعات بیشتر در زمینه وجود علائم در طی روز هم برای شما مفید خواهد بود. البته هیچ آزمایش خاص پزشکی یا روانشناختی برای این که افسردگی کودک را به وضوح نشان دهد، وجود ندارد. اما به هر حال ابزارهایی مانند پرسشنامه ها که برای والدین و کودک طراحی شده اند، برای کمک به تشخیص افسردگی در روانشناسی کودک افسرده بسیار مفید هستند. حتی گاهی اوقات روان درمانی کودک افسرده و پرسشنامه می تواند بیماری های دیگری مانند اختلال ADHD و یا اختلال سلوک CD را نمایان کند.

روش های درمان افسردگی در کودکان

در مورد روند درمان باید بگوییم که درمان بیماری افسردگی با روند درمان در افراد بزرگسال مشابه است. شذت افسردگی بر روش های درمانی موثر است. یعنی اگر کودک به افسردگی خفیف مبتلا باشد و پس از گذشت ۶ تا ۸ هفته علائم ادامه داشته باشد برای روان درمانی معرفی می شود. اما اگر کودکتان به افسردگی متوسط تا شدید مبتلا باشد، درمان سریع باید آغاز شود. ماهیت افسردگی و شدت آن در انتخاب نوع درمان موثر است.  همان طور که قبلاً اشاره کردیم درمان دارویی و برگزاری جلسات مشاوره از روش های معمول هستند. در ادامه هر یک از روش ها را بیشتر بررسی می کنیم.

۱- روان درمانی و مشاوره فردی در روانشناسی کودک افسرده

در مرحله اول در جلسات مشاوره های درمانی، تکنیک های سازگاری با محیط و همچنین حل مشکل را آموزش می دهند.

۲- استفاده از روش های بازی درمانی و هنر درمانی

هم زمان با جلسات مشاوره اگر آن چنان که مشاور ارزیابی می کند، روند درمان با پیشرفت قابل توجهی همراه نباشد، کودک برای بازی درمانی و هنر درمانی به مراکز توانبخشی مانند کلینیک طراوت در غرب تهران معرفی می شود. در این مرکز جلسات که به صورت گروهی یا فردی طبق تشخیص درمانگر برگزار می گردد با توجه به نیاز و شدت بیماری کودک، جلسات بازی درمانی و آموزش هنر مانند موسیقی و نقاشی طراحی و اجرایی می شوند.

۳- دارو درمانی در موارد شدید، روانشناسی کودک افسرده

چنانچه این روندهای درمانی توسط مشاورین و درمانگران آن تاثیری که مد نظر است را نداشته باشد و یا روند بهبود کند باشد و در مواردی که افسردگی کودک شدید است، دارو درمانی آغاز می شود. تحقیقات همان طور که گفتیم، استفاده از هر دو روش مشاوره روانشناسی کودک افسرده و دارو درمانی را بهبود بیماری افسردگی مفید و موثر می دانند. این داروهای مهار کننده مانند فلوکستین و اسکیتالوپرام در سازمان جهانی غذا و دارو مورد تایید هستند. فراموش نکنید که بیماری افسردگی با بیماری های دیگری هم همراه است. حتی سن افسردگی در کودکان هم پایین آمده است و بهتر است توجه جدی به آن داشته و درمان را به تاخیر نیاندازید.

مرکز پیشگیری و درمان افسردگی کودکان در غرب تهران

نکته ای که ضرورت دارد در اینجا به آن اشاره کنیم این است که کودکانی که سابقه افسردگی خانوادگی دارند بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی هستند. به عبارت دیگر احتمال بروز این بیماری در کودکانی که والدین مبتلا به افسردگی دارند، نسبت به دیگر کودکانی که والدینشان این مشکل را ندارند بیشتر است. حتی همان طور که در پاراگراف های بالا هم اشاره کردیم مصرف مواد مخدر و یا اختلاف و درگیری های خانوادگی می تواند کودکان را در معرض خطر ابتلا به افسردگی قرار دهد.

حالا چه راهکارهایی برای پیشگیری و درمان افسردگی می تواند کمک کننده باشد؟ در ادامه به چند مورد محافظتی برای پیشگیری از افسردگی اشاره می کنیم:

• ایجاد دلبستگی سالم و قوی بین کودکان و والدین می تواند فرزندان شما را در برابر افسردگی محافظت کند. این رفتارهای والدین است که موجب تقویت دلبستگی سالم با فرزندان می شود. محبت، مراقبت مداوم و البته پاسخگوئی دقیق به نیازهای کودک این رابطه را قوی تر می کند.
• پیشگیری از افسردگی در دوران کودکی نیاز به استفاده از رویکردهای مناسب برای رشد و تحول کودک دارد. می توانید از آموزش های مراکز توانبخشی مانند مرکز توانبشخی طراوت تهرانسر استفاده کرده و بر آگاهی فرزندپروری خود بیافزایید. همچنین می توانید به کمک درمانگران این مرکز در راستای بهبود و پیشرفت کودک خود گام بردارید.
• عوامل محافظتی برای پیشگیری از افسردگی در کودکان شامل حمایت بزرگسالان، یادگیری مهارت های مقابله ای، روابط قوی با خانواده و همسالان و تنظیم احساسات است.
• اگر والدین افسرده تعهد خود برای فرزندپروری و ایجاد روابط درست را به طور مناسب انجام دهند، حتماً فرزندشان کمتر دچار افسردگی می شوند.

توجه داشته باشید که در مرکز رفتار درمانی و روانشناسی کودک افسرده در غرب تهران، به کودکانی که والدین افسرده دارند آموزش هایی مبتنی بر وظایف و مسئولیت های متناسب با سن در رندگی و روابطشان آموزش داده می شودتا بتوانند والدین خود را درک کنند. این درک می تواند آن ها را انعطاف پذیر کرده و از خطر ابتلای آن ها به افسردگی می کاهد. لطفاً برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره با متخصصان این مرکز، با شماره های درج شده در وب سایت تماس بگیرید.

سخن آخر

در این مطلب به طور خلاصه در خصوص افسردگی کودکان، علائم و روش های درمانی معمول صحبت کردیم. برای والدینی که کودک افسرده دارند، کمک گرفتن از جلسات روانشناسی کودک افسرده به بهبود سریع تر و جلوگیری از عوارض ناخوشایند بیشتر کمک می کند. درواقع، درمانگران معتبر می توانند برنامه ای با ارزیابی دقیق از کودکتان ارائه دهند که هم برای شما و هم برای فرزندتان بهترین است. دسترسی سریع به روان شناس و استفاده از جلسات مختلف روان درمانی با کیفیت بالا برای کودک افسرده، خدمتی است که در مرکز توانبخشی طراوت در تهرانسر بر آن تاکید می شود.