بازی درمانی کودکان اوتیسم تاثیری بسیار مهیج بر یادگیری و توسعه مهارت های آن ها دارد. می دانید که کودکان اوتیسم، مانند بچه های دیگر بازی نمی کنند. این کودکان با تفاوت هایی که دارند معمولاً پدر و مادرها را نگران می کنند. اما به هر حال با وجود این تفاوت ها این کودکان هم نیاز به سرگرمی و بازی دارند. هرچند کودکان اختلال طیف اوتیسم ممکن است در یادگیری بازی و شکل دادن مهارت های مختلف نیاز به کمک داشته باشند اما این بازی ها می توانند در روند بهبود تاثیر زیادی بگذارند. در این مطلب به مفهوم بازی درمانی و ۹ بازی موثر برای کودکان اتیسم می پردازیم. پس تا انتها همراه ما بمانید.
مفهوم بازی درمانی چیست؟
بازی درمانی اغلب برای کودکان استفاده می شود. (Play Therapy) یا بازی درمانی برای کودکانی که امکان پردازش احساسات ندارند یا نمی توانند برای والدین یا بزرگسالان مشکلاتشان را بیان کند بسیار اثر بخش است. بازی درمانی کودکان اوتیسم گرچه مانند بازی های معمولی است اما در بهبود این کودکان غوغا می کند. درمانگر آموزش دیده در هنگام مشاهده بازی و فعالیت کودک می تواند جنبه هایی از مشکلات او را بفهمد. به عبارت دیگر در بازی درمانی کشف احساسات و مقابله با آسیب های حل نشده صورت می گیرد. در بازی درمانی، کودکان می توانند راه حل های جدید برای کنارآمدن با مشکلات و جایگزین کردن رفتارهای نامناسب را آموزش ببینند. ضمناً گزینه های زیادی برای بازی ها و فعالیت های مناسب برای کودکان اوتیسم وجود دارند.
در بازی درمانی برای کودکان اوتیسم به سراغ فعالیت هایی می رویم که هم جذاب هستند و هم فواید روحی و جسمی برای این کودکان دارند. بهترین بازی ها برای این کودکان آن هایی هستند که در کاهش استرس و اضطراب، ایجاد حس موفقیت و افزایش اعتماد به نفس موثر هستند. یکی از اهداف مهم بازی درمانی برای کودکان طیف اتیسم، بهبود توانایی ارتباطی، رشد مهارت های اجتماعی و ایجاد هماهنگی حرکتی کودکان است. همچنین این بازی ها فرصتی برای پیوند بیشتر این کودکان با اعضای خانواده و اطرافیان را فراهم می کند. در بازی درمانی از قطعه های لگو، بازی های رومیزی و فعالیت های سرگرم کننده و بازی آموزنده استفاده می شود که علاوه بر تفریح، به یادگیری و رشد کودک می انجامند. برخی کودکان این مسیر را با تردید شروع می کنند اما با افزایش حس راحتی و قوی تر شدن ارتباط، کودک هم خلاق تر و حتی کلامی تر می شود. گاهی اوقات تجربه های خانواده ها در این زمینه می تواند همه را مبهوت کند.
بعضی از مزایای بازی درمانی عبارتند از:
- روابط خانوادگی قوی تر
- قبول مسئولیت بیشتر در مورد برخی از رفتارها
- احترام به خود
- همدلی و احترام به دیگران
- مهارت های اجتماعی قوی تر
- توسعه استراتژی های مقابله ای و مهارت های خلاقانه حل مسئله
- کاهش اضطراب
- یادگیری تجربه و بیان کامل احساسات
- تشویق به استفاده از زبان
- کنترل و تنظیم رفتار
- رشد مهارت های حرکتی درشت و ظریف
بازی درمانی می تواند به تنهایی یا در کنار سایر روش های درمانی استفاده شود. توجه داشته باشید که اگر کودک شما مبتلا به اختلالات روحی یا جسمی است، بازی درمانی جایگزین داروها یا دیگر روش های درمانی نیست! حتماً با مراجعه به مراکز توانبخشی معتبر مانند مرکز توانبخشی و بازی درمانی طراوت تهرانسر با پزشکان و درمانگران متخصص مشورت کنید. بهترین روش های درمانی در این مرکز توسط درمانگر با ارزیابی هر کودک توصیه می شود. بازی درمانی نه تنها برای کودکان اوتیسم بلکه برای درمان بسیاری از اختلالات مفید است. بازی درمانی در هر یک از موارد زیر به ثبات، افزایش تمرکز و توجه، استقلال و بهبود بیماری کودکان کمک موثری می کند.
- بازی درمانی برای کودکان خجالتی
- بازی درمانی در کودکان پرخاشگر
- بازی درمانی کودکان بیش فعال
- بازی درمانی برای اضطراب کودکان
- بازی درمانی برای اختلالات رفتاری
چه زمانی بهتر است از بازی درمانی استفاده شود؟
لازم است بدانید که در هر سنی می توان از بازی درمانی استفاده کرد. معمولاً در کودکان بین ۳ تا ۱۲ سال، بازی درمانی می تواند در شرایط مختلف به کودک کمک کند. مانند:
- تروما یا حوادث طبیعی
- مشکلات رفتاری در مدرسه
- مواجه با فرآیندهای پزشکی، بیماری های مزمن و یا مراقبت های تسکینی
- رفتارهای پرخاشگرانه یا عصبانی
- مشکلات خانوادگی مانند طلاق، جدایی یا مرگ عزیزان
- اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD)
- غم و اندوه، اضطراب و افسردگی
- اختلالات خوردن و توالت رفتن
- سوء استفاده یا بی توجهی، خشونت های خانگی
- اختلال طیف اوتیسم (ASD)
- تاخیر در رشد یا اختلالات یادگیری
انواع تکنیک های موثر بازی درمانی
بازی درمانی به دو دسته زیر تقسیم می شود:
بازی درمانی فعال یا Active play therapy
در بازی درمانی فعال یا دستوری، رویکردی عملی اتخاذ می شود و کودک از طریق بازی به خوبی هدایت می شود.
بازی درمانی غیر فعال یا Stimulus situation
بازی درمانی غیرفعال به صورت غیرمستقیم است و در آن از محیطی کمتر کنترل شده استفاده می کنند.
کودکان بسته به سن و مرحله ای از رشد که در آن قرار دارند، ممکن است چیزی را احساس کنند، اما در بسیاری از مواقع نمی توانند آن را به یک بزرگسال منتقل کنند. پس کودکان از طریق بازی است که جایگاه و جهان اطراف خود را درک می کنند. درواقع، اسباب بازی ها به عنوان نمادی عمل کرده و معنای بیشتری پیدا می کنند. بنابراین چون کودک نمی تواند خود را در دنیای بزرگسالان به اندازه کافی بیان کند، درمانگر در بازی درمانی، خود را هم سطح او می کند و به دنیای کودک ملحق می شود. به همین دلیل هم انواع بازی توسط درمانگر طراحی می شود. این تکنیک ها بنا بر تشخیص متخصص و بر اساس نیاز هر کودک در نظر گرفته می شوند. رایج ترین این تکنیک ها در بازی درمانی کودکان اوتیسم عبارتند از:
- بازی تخیلی
- شن بازی
- داستان سرایی
- استفاده از اسباب بازی
- هنر درمانی
- بازی درمانی دستوری
- کتاب درمانی
- انواع بازی
- عروسک بازی
- درمان به کمک حیوانات
- بازی لباس
- عروسک و اکشن فیگور
- نمایش موزیکال
- رقص و حرکت خلاقانه
تکنیک ها و بازی های موثری مانند بازی های تخیلی و نقش آفرینی، بازی های اجتماعی و گروهی و بازی های حرکتی و فیزیکی به صورتی شگفت انگیز می توانند در پیشرفت درمان نقش آفرینی کنند.
معرفی ۹ بازی موثر برای کودکان اوتیسم
گرچه پیدا کردن بازی و فعالیت مناسب برای کودکان ADHD همیشه برای پدر و مادرها چالش برانگیز است، اما فراموش نکنید که گزینه های زیادی وجود دارند که می توان از آن ها استفاده کرد. این بازی ها شامل فعالیت های بدنی، هنری، بازی های رومیزی شده و هر کودکی می تواند از فرصت های خود بهره ببرد. ۹ مورد از بازی هایی که در بازی درمانی کودکان اوتیسم به رشد مهارت های فیزیکی، اجتماعی و شناختی آن ها کمک می کند را در زیر آورده ایم.
۱.لگو برای بازی درمانی کودکان اوتیسم
کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً چند چیز معدود را به شدت دوست دارند. بازی درمانگران (Play Therapists) هم سال هاست که بر اساس همین علاقه های شدید، توانسته اند مهارت هایی مانند برقراری ارتباط، تفکر نمادین و همکاری را به این کودکان بیاموزند. گروهی از محققات دریافتند که بازی با قطعه های لگو ،برای کنترل این بیماری بسیار مفید است. لگودرمانی، راهی بسیار عالی برای ایجاد علاقه ای است که بتوانند با همسالان خود به اشتراک بگذارند. مهارت های حل مسئله و تفکر اجتماعی در این بازی مدنظر است. کودکان اتیسم با راهنمایی درمانگر یا به صورت گروهی با لگو بازی می کنند و در راه آینده ای درخشان تلاش می کنند.
۲.پازل در بازی درمانی کودکان اوتیسم
پازل هم ابزاری مهم برای کودکان اوتیسم هستند. مهارت های شناختی، حل مسئله، مهارت های حرکتی ظریف، آگاهی فضایی و تفکر منطقی در بازی با لگوها آموزش داده می شوند. این بازی سرگرم کننده می تواند تخیل کودک را تحریک کند و همچنین به بهبود تمرکز و پرورش مهارت های سازمانی هم کمک می کند. حتی پازل های جیکسا، جورچین و مکعب روبیک برای حس لامسه کودکان اوتیسم مفید هستند. در بازی با پازل، مهارت های حرکتی ظریف حرکتی تقویت می شوند. بسیاری از کودکان، رنگ های شاد و روشن پازل را دوست دارند. پازل های ۲۴ قطعه ای برای کودک اوتیسم بهترین هدیه ای است که می توانید به او دهید!
۳.بازهای تطبیقی برای کودکان اوتیسم
بازی های تطبیقی برای کودکان اوتیسم و همه کودکان در سنین پایین فوق العاده هستند. این بازی ها به آن ها کمک می کند مهارت های حسی و شناختی خود را گسترش دهند. Matching Games همان بازی های تطبیقی هستند که تصاویر، اشیاء یا کلمات باید کنار هم قرار بگیرند و مطابقت داشته باشند. در این بازی به کودکان کمک می شود که رنگ ها، شکل ها، مفاهیم و الگوها را بهتر درک کنند. بازی های تطبیقی همچنین می توانند مهارت های حرکتی ظریف و حل مسئله را بهبود داده و در نهایت مهارت های اجتماعی و ارتباطی کودک تقویت می شود. بازی های تطبیقی در سه سطح موجود هستند. خوب است که بسته به سن و توانایی کودک اوتیسم از سطح ساده تا پیچیده استفاده کنید.
۴.حافظه بازی در بازی درمانی کودکان اوتیسم
این بازی ها راهی بسیار عالی برای کمک به کودکان اوتیسم است. این بازی ها هم سرگرم کننده هستند و هم منجر می شوند که کودک در به خاطر سپردن بهتر مسائل رشد کند. البته بازی های حافظه، شامل بازی های تطبیقی هم هستند. فعالیت هایی از قبیل خواندن فهرستی از موارد، یادآوری جزئیات داستان ها و تکرار الگوها در بازی حافظه استفاده می شوند. هدف اصلی در این بازی ها هم، سریع فکرکردن و به خاطر سپردن اطلاعات برای مدت طولانی است. این بازی هم با توجه به سطح توانایی و نیازهای کودک باید انتخاب شود. پیشنهاد می کنیم برای انتخاب بهترین بازی برای کودکان اوتیسم از کارشناسان کلینیک توانبخشی طراوت مشورت بگیرید.
۵.بازی رومیزی برای کودکان اتیسم
بُرد گیم ها یا بازی های تخته ای یا رومیزی هم فعالیت هایی عالی برای کودکان مبتلا به outism است. از فواید این بازی برای کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- طبق نوبت شان بازی کنند.
- از دستورالعمل ها و قوانین بازی پیروی کنند.
- روی کارشان تمرکز داشته باشند.
- با سایر بازیکن ها تعامل و همکاری داشته باشند.
پس بازی های رومیزی مانند شطرنج یا انواع بازی های رومیزی استاندارد و کلاسیک می توانند حل مسئله را به کودک اوتیسم یاد بدهد. امروزه حتی بازی های رومیزی مخصوص بیماران اوتیسم طراحی و عرضه شده اند که برای تقویت استراژی، تعامل اجتماعی و مهارت های ارتباطی کاربرد دارند. برخی از بازی ها در بازی درمانی کودکان اوتیسم، ماهیت آموزشی و برخی دیگر جنبه سرگرمی دارند.
۶.بازی های نقش آفرینی در بازی درمانی کودکان اوتیسم
این بازی ها یا همان خاله بازی، تاثیر بسیار عالی بر روی کودکان دارند. این بازی ها به کودکان کمک می کنند که احساساتشان را ابراز کنند و مهارت های ارتباطی خود را تقویت کنند. مامان بازی یا خاله بازی های کودکانه، مهرات های اجتماعی در محیطی امن را برای کودکان مبتلا به اوتیسم امکان پذیر می کنند. این بازی ها با وسایلی ساده و با اسباب بازی هایی در محیط خانه انجام می شوند یا حتی در کلاس های ویژه و زیر نظر کاردرمانگر و یا درمانگر بازی درمانی اجراء می گردند.
۷.بازی با کارت برای کودکان اوتیسم
بازی با کارت در یادگیری و تمرین مهارت اجتماعی، حل مسئله و استراتژی به کودکان اتیسم کمک می کند. می دانید که این بازی ها به توجه، تمرکز و رعایت قوانین و نوبت بازی نیاز دارند. پس همه این مهارت ها را می توان در محیطی سرگرم کننده و جذاب به کودک اوتیسم آموزش داد. انجام بازی های کارتی با دوستان و اعضای خانواده به این کودکان کمک می کند تا یاد بگیرند چگونه با دیگران ارتباط برقرار کنند.
۸.موسیقی درمانی
همه می دانیم که موسیقی می تواند خلاقیت را پرورش دهد و فرصتی برای بیان احساسات کودک به روش غیرکلامی است. نواختن آلات موسیقی مهارتی جذاب است که کودکان در بازی درمانی به صورت انفرادی یا گروهی آموزش می بینند. این فرصت برای کودکان اتیسم بسیار موثر است. نواختن موسیقی در گروه و در کنار دیگران برای توسعه تعاملات اجتماعی طیف اوتیسم راهی عالی است.
۹.فعالیت های هنری در بازی درمانی کودکان اوتیسم
رشد فکری و مهارتی کودکان اتیسم از طریق پرورش خلاقیت بخش مهمی از آموزش های مراکز توانبخشی است. فعالیت های هنری راه بسیار خوبی برای تشویق کودک به تخیل و کاوش است. می توانید کودک خود را تشویق کنید تا با کاغذ، چسب، مداد رنگی و چیزهای دیگر، کارت های تبریک تولد و عید یا کلاژ بسازد. توسط هنر کودک می تواند احساسات خود را به شیوه ای خلاقانه بیان کند. این بازی ها و فعالیت ها می توانند برای کودکان پرتلاطم اوتیسم، آرام بخش باشند.
مرکز بازی درمانی در غرب تهران
در مراکز بازی درمانی برای کودکان اوتیسم، در هنگام بازی کودکان گارد کمتری دارند و بیشتر تمایل دارند که احساسات خود را به اشتراک بگذارند. اما برای این کار اصلاً تحت فشار نیستند. آن ها کار خود را در زمان خود و با روش ارتباطی خاص خودشان انجام می دهند. بازی درمانی بسته به نیازهای مخصوص هر کودک و با توجه به تشخیص درمانگر متفاوت است. گاهی درمانگر فقط بازی را تماشا می کند. حتی گاهی مصاحبه های جداگانه با کودک، والدین یا معلمان انجام می شود. همه این موارد برای ارزیابی دقیق توسط درمانگر انجام می شود. پس از آن اهداف درمانی مشخص شده و با در نظر گرفتن محدودیت های احتمالی، برنامه برای نحوه ادامه کار طراحی و تدوین می شود. حتی بازی درمانگرها بر روی چگونگی نحوه کنار آمدن کودک با دوری از والدین هم تمرکز دارند. این که چطور به تنهایی بازی می کنند و حتی چگونه در زمان بازگشت والدین واکنش نشان می دهند، توسط درمانگر ثبت می شوند.
در مرکز بازی درمانی غرب تهران و در کلینیک توانبخشی طراوت، چگونگی تعامل کودک با انواع مختلف اسباب بازی ها و حتی تغییر رفتار او از جلسه ای تا جلسه ای دیگر مورد ارزیابی قرار می گیرد. تمام این موارد برای درمانگرها به عنوان راهنمایی برای مراحل بعدی مهم است. فراموش نکنید هر کودکی متفاوت از کودک دیگر است. درنتیجه برنامه درمانی هم مختص نیازهای فردی تدوین می شود. هربار با پیشرفت درمان، رفتارها و اهداف هم دوباره ارزیابی می شوند. در مرکز بازی درمانی غرب تهران، گاهی سایر اعضای خانواده به همراه والدین به محل بازی درمانی دعوت می شوند. این کار می تواند به آموزش حل تعارض، پیشرفت درمان و بهبود هر چه بهتر و پویایی خانواده کمک کند. برای دریافت اطلاعات تخصصی تر و وقت های مشاوره، با تماس تلفنی و یا از طریق وب سایت اقدام نمایید.
نکته آخر
در این مطلب، اشاره کردیم که بازی درمانی نوعی روش درمانی است که در آن از بازی برای کشف و مقابله با مسائل روانشناختی استفاده می کنند. این درمان خصوصاً در کودکان اوتیسم می تواند به تنهایی یا همراه با سایر روش های درمانی مانند کاردرمانی، گفتار درمانی و دارویی مورد استفاده قرار بگیرد. بهره مندی از این روش درمانی، کمک خواهد کرد که با چالش های پیش رو با فرزندی که مبتلا به اختلال اوتیسم است، هوشیارتر، صبورتر و هدفمند پیش بروید.
بدون دیدگاه