بروز انواع ترس و فوبیا در کودکان لازمه رشد روانی و عاطفی کودک است و کودک در محیط های جدید یا نا آشنا ممکن است دچار ترس و فوبیا شود که البته وقتی به رشد شناختی و عاطفی رسید تا حد الامکان دیگر این ترس ها در او دیده نمی شوند. در برخی موارد ترس های پایداری وجود دارند که به مرور با رشد کودک از بین نمی روند و در عملکرد روزانه کودک تاثیر می گذارند.
ترس های شایع دوران کودکی شامل ترس از جدایی از والدین، ترس از تاریکی، ترس از صدای بلند و … می باشد که با حمایت والدین به راحتی رفع می گردد اما فوبیا یا ترس شدید اغراق آمیز و غیر منطقی است و با تپش قلب شدید، گریه، تعریق و … قابل شناسایی است. فوبیای اجتماعی در کودکان اینگونه است که کودک در جمع نمی تواند حضور داشته باشد و یا در جمع نمی تواند صحبت کند همچنین فوبیای خاص شامل ترس از حیوانات، ارتفاع یا موقعیت های خاص می باشد.
ترسهای رایج در کودکان چیست؟
ترس روند طبیعی رشد می باشد و در سنین مختلف به شیوه های متفاوتی بروز می کند. انواع ترس و فوبیا در کودکان دیده می شود که هر کدام دلایل متفاوتی دارند و برخی طبیعی هستند و نشان دهنده روند رشد کودک می باشد و باید از این مراحل گذر کند. در ادامه به ترس های طبیعی کودکان خواهیم پرداخت.
ترس از تاریکی
ترس از تاریکی در همه کودکان دیده می شود و به دلیل خلاق بودن ذهن کودک و تخیلاتی که دارد اکثرا در کودکان ترس دیده می شود. ترس از تاریکی اغلب در سنین پیش دبستانی و اوایل مدرسه ظاهر می شود. از راهکارهای مناسب برای کاهش ترس کودکان می توان به استفاده از چراغ خواب، خواندن داستان های آرامش بخش، صحبت با کودک در مورد ترس هایی که دارد اشاره کرد.
ترس از جدایی از والدین
ترس از جدایی از والدین نیز بسیار در کودکانی که به مهد و به پیش دبستانی می روند و همچنین کودکان دبستانی دیده می شود. کودک در این دوران فکر می کند که والدین به دنبال او نمی آیند و او را تنها می گذارند. روش هایی که میتوان ترس کودک را کاهش داد عبارتند از:
قبل از ترک کودک در مهد کودک یا مدرسه، زمان کوتاهی را برای آشنایی با محیط جدید در نظر بگیرید.
به کودک اطمینان دهید و بگویید که بازمی گردید و زمان برگشت خود را برای او توضیح دهید.
به کودک عروسک مورد علاقه یا عکس خانوادگی را داده تا با آن به آرامش برسد.
ترس از صداهای بلند و ناشناخته
کودکان خردسال بر طبق روانشناسی کودکان خردسال از صداهای بلند و ناشناخته می ترسند و این برای خردسالانی که درک درستی از اطراف خود ندارند طبیعی است. صداهای بلندی که کودکان از آن می ترسند شامل آژیر آمبولانس، صدای رعد و برق یا حتی جاروبرقی است. این ترس ها ناشی از ناآشنایی با صدا یا واکنش طبیعی به تحریک شدید حسی است.
برای رفع این ترس ها او را کم کم با صدا ها آشنا کنید و در مورد منشا صدا توضیح دهید تا از نگرانی های کودک کاسته شود. در صورتی که شما نیز در مواجهه با صدای رعد و برق و … آرام باشید، کودک نیز از شما آرامش می گیرد. این نوع ترس می تواند یکی از انواع ترس و فوبیا در کودکان باشد.
فوبیاهای کودکان: نشانه‌ها و تفاوت با ترسهای طبیعی
فوبیا یک ترس شدید است که مدت طولانی تری ادامه دارد و بر روی عملکرد روزانه کودک تاثیرات منفی دارد. در این نوع ترس ها کودک واکنش هایی چون تپش قلب، اضطراب زیاد و … را خواهند داشت و باید درمان تخصصی برای فوبیا صورت گیرد.
تعریف فوبیا در کودکان
فوبیا یک ترس شدید و غیر منطقی است که کودک در برابر چیزهای خیلی کوچک و بدون خطر تجربه می کند. این نوع ترس زمان زیادی در ذهن کودک باقی می ماند و در نتیجه علائمی چون گریه، تعریق، تپش قلب و … دارد. فوبیا حیوانات، فوبیا ارتفاع و … از انواع ترس و فوبیا در کودکان است و باید به صورت تخصصی توسط روانشناسان مورد بررسی قرار گیرد.
علائم و نشانه‌های فوبیای کودک
علائم فوبیا در کودکان متفاوت است و ترس در هر کودک با علائم خاصی بروز می کند. به طور کلی علائم فوبیا شامل ترس شدید و غیرقابل کنترل، واکنش های فیزیکی(تعریق زیاد، تپش قلب سریع، لرزش یا تهوع)، اجتناب از موقعیت ها یا اشیاء ترسناک، گریه یا داد و فریاد و مشکلات در تمرکز می شود.
تفاوت بین ترس و فوبیا در کودکان
ترس های طبیعی معمولاً کم هستند و به مرور از بین می روند اما فوبیاها ترس های شدیدی هستند که کودک نمی تواند آن ها را کنترل کند.
ترس موقت و کوتاه مدت می باشد این در حالی است که فوبیا برای مدت طولانی و حتی سال ها ادامه دارد. فوبیا اغلب بر رفتار روزانه کودک تأثیر می گذارد، مثلاً کودک از حضور در مدرسه یا فعالیت های اجتماعی خودداری می کند.
انواع فوبیاهای رایج در کودکان
انواع ترس و فوبیا در کودکان وجود دارد و کودکان در صورت داشتن فوبیا باید تحت درمان قرار گیرند زیرا در صورت ادامه دار بودن منجر به بروز اختلالات روانشناختی و اضطراب مزمن می شوند. در ادامه به انواع ترس و فوبیا در کودکان می پردازیم:
فوبیای اجتماعی (ترس از موقعیت‌های اجتماعی)
فوبیای اجتماعی در کودکان بسیار دیده می شود و کودک از اینکه در اجتماع قرار بگیرد ترس دارد. او می ترسد که مورد قضاوت قرار گیرد و یا از توجه زیاد هراس دارد. این ترس معمولاً در تعامل با دیگران، صحبت کردن در جمع یا شرکت در فعالیت های گروهی دیده می شود. از علائم این نوع فوبیا می توان به عدم صحبت کردن در جمع یا کلاس درس، ترس از اشتباه در مقابل دیگران، لرزش یا قرمز شدن پوست در موقعیت های اجتماعی اشاره کرد.
فوبیای مدرسه (ترس از مدرسه رفتن)
در فوبیای مدرسه کودک از قرار گرفتن در جمع کلاس به شدت می ترسد و دچار اضطراب شدید می شود. این نوع فوبیا ناشی از مشکلات اجتماعی، ترس از ارزیابی یا حتی تجربه های منفی در مدرسه می باشد. ویژگی‌های کودکی که فوبیا مدرسه دارد شامل تظاهر به دردهای جسمانی در روزهای مدرسه، گریه یا امتناع شدید از حضور در مدرسه و کاهش علاقه به درس ها و افت عملکرد تحصیلی اشاره کرد.
فوبیای حیوانات (ترس از حیوانات خانگی و غیرخانگی)
کودک ممکن است به دلیل تجربه های منفی گذشته از حیوات ترس شدیدی داشته باشد. کودک از حیواناتی چون سگ، گربه، حشرات یا پرندگان هراس شدید دارد و از علائم فوبیا حیوانات می توان به واکنش شدید مانند جیغ کشیدن یا فرار هنگام دیدن حیوان، دوری از مکان هایی که احتمالاً حیوانات در آن حضور دارند و دیدن کابوس یا نگرانی مداوم درباره حیوانات اشاره کرد.
دلایل بروز انواع ترس و فوبیا در کودکان
دلایل انواع ترس و فوبیا در کودکان متفاوت می باشد و هر کودک به دلیل عوامل بیولوژیکی، ویژگی های محیطی، فردی و … ممکن است از بعضی چیزها ترس داشته باشد.
عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی در ایجاد انواع ترس و فوبیا در کودکان
یکی از عواملی که موجب بروز فوبیا می شود عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی است که موجب حساسیت کودک می شود و استرس و اضطراب خواهد داشت. کودکانی که والدین یا یکی از نزدیکان آنها فوبیا یا اختلالات اضطرابی داشته باشند احتمال اینکه از طریق ژنتیک به آنها ارث برسد زیاد است. همچنین کودکانی که سیستم عصبی آنها بیش از حد فعالیت داشته باشد دچار واکنش های اضطرابی می شوند و عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز مانند سروتونین و دوپامین نیز حساسیت کودک به فوبیا را افزایش می دهد. در صورتی که از طریق ارزیابی روان شناختی تشخیص زودهنگام صورت گیرد درمان راحت تر اتفاق می افتد.
تأثیر محیط و تربیت در ایجاد ترسهای غیرطبیعی
کودک باید در محیطی آرام زندگی کند. زیرا زندگی در محیط متشنج انواع ترس و فوبیا در کودکان را به همراه دارد. همچنین نحوه تربیت کودک نیز بسیار مهم است. والدین مضطرب ترس های خود را به کودک منتقل می کنند. همچنین حمایت بیش از حد یا کمبود حمایت نیز کودک را در برابر ترسهای غیرطبیعی آسیب پذیر می کنند. در خانه ای که بین پدر و مادر اختلاف وجود داشته باشد برای کودک ناامنی اجتماعی رخ می دهد و در نتیجه دچار ترس جدایی از والدین می شود.
نقش تجربیات تلخ و اتفاقات ناگهانی در ایجاد انواع ترس و فوبیا در کودکان
کودکان بسیار آسیب پذیر هستند و در صورتی که تجربیات تلخ یا اتفاقات ناگهانی رخ دهد دچار انواع ترس و فوبیا خواهند شد. حوادثی مانند تصادف، حمله حیوانات یا بیماری های شدید فوبیاهای خاصی ایجاد می کنند. حتی ممکن است دیدن ترس یا آسیب در دیگران کودک را دچار ترس کند. صدای بلند، حادثه غیرمنتظره یا تغییرات بزرگ مانند مهاجرت یا از دست دادن یکی از اعضای خانواده کودک را دچار ترس می کند.
روش‌های تشخیص ترس و فوبیا در کودکان
برای اینکه انواع ترس و فوبیا در کودکان را درمان کنیم باید ابتدا تشخیص درست صورت گیرد. کودکان در ابتدا نشانه های طبیعی ای دارند که نادیده گرفته می شود و ترس کودک شدید تر می شود و نیاز به درمان های تخصصی است.
چگونه بفهمیم کودک دچار فوبیا است؟
برای شناسایی فوبیا در کودکان باید نشانه های رفتاری، جسمی و عاطفی کودک را مورد بررسی قرار داد و رفتارهایی که باید در آنها دقت شود عبارتند از:
وقتی کودک واکنش شدید و غیرمنطقی دارد مثلا از حیوان یا وسیله ای بسیار ترسیده است و فقط گریه می کند، یعنی کودک از آن حیوان یا وسیله می ترسد.
اگر کودک کارهای روزانه خود را به درستی انجام نمی دهد و به دلایل الکی از مدرسه رفتن می گریزد دچار فوبیا اجتماعی شده است و باید مورد بررسی قرار گیرد.
ترس هایی که بیش از شش ماه ادامه دارند، می توانند نشانه فوبیا باشند.
با بررسی بعضی از علائم جسمانی که در هنگام مواجه با ترس دیده می شود مانند تعریق، تپش قلب، لرزش بدن یا دل درد می توان فوبیا را تشخیص داد.
پرسشنامه‌ها و مصاحبه‌های روانشناسی برای تشخیص فوبیا
تشخیص فوبیا از طریق روانشناسان بهتر صورت می گیرد و آنها از روش های دقیق برای تشخیص فوبیا استفاده می کنند.
آنها برای تشخیص انواع ترس و فوبیا در کودکان از پرسشنامه اضطراب کودکان یا چک لیست رفتارهای کودک کمک می گیرند. والدین با کودکان و والدین در محیطی آرامش بخش اطلاعاتی در مورد تاریخچه ترس ها، موقعیت های استرس زا و رفتارهای کودک جمع آوری می کنند.
لازم به ذکر است در برخی موارد روانشناس واکنش های کودک را در موقعیت های خاص بررسی می کند تا علائم فوبیا را مشاهده نماید و از شدت فوبیا در کودک اطلاع پیدا کند.
بهترین زمان برای مراجعه به روانشناس کودک
وقتی کودک دچار آسیب شود و زندگی روزمره کودک به دلیل ترس دچار مشکل شود حتما باید به روانشناس کودک مراجعه کرد. کودکانی که بیش از ۶ ماه ترس آنها ادامه داشته باشد و کابوس های مداوم را تجربه کنند و دچار تغییرات رفتاری ناگهانی شوند حتما باید به روانشناس کودک مراجعه نمایند. همچنین وقتی ترس کودک زیاد باشد و والدین با روش های ساده نتوانند ترس کودک را کاهش دهند مراجعه مشاوره روانشناسی بهترین کار است. از مزایای زمان مناسب رفتن به پیش مشاور می توان به جلوگیری از پیشرفت انواع ترس و فوبیا در کودکان، کاهش تأثیرات منفی بر رشد اجتماعی و عاطفی کودک و دریافت راهنمایی های تخصصی برای مدیریت بهتر فوبیا اشاره کرد.
درمان ترس و فوبیا در کودکان
برای درمان انواع ترس و فوبیا در کودکان روانشناسان به کودک کمک می کنند تا ابتدا ترس های خود را بشناسد و به مدیریت ترس ها بپردازد. درمان مناسب به نوع و شدت فوبیا بستگی دارد و والدین نیز نقش مهمی در کاهش ترس ها دارند.
روان درمانی شناختی-رفتاری (CBT) برای درمان فوبیا
روان درمانی شناختی-رفتاری (CBT) یک روش درمانی برای ترس های شدید کودک است که الگوهای رفتاری و فکری کودک را تغییر می دهد و کودک را با ترس هایی که دارد مواجه می کند.
در CBT به کودک آموزش داده می شود تا افکار منفی یا غیرمنطقی خود را درباره دلیل ترس شناسایی کند و فکرهای منطقی را جایگزین نماید. همچنین کودک را کم کم با دلیل ترس مواجه می نمایند تا به آن عادت کند.
استفاده از بازی‌درمانی برای کودکان دارای ترسهای شدید
کودکان بازی کردن را دوست دارند و روانشناسان با کمک بازی درمانی به کودک این امکان را می دهند تا ترس های خود را بیان کنند. در جلسه مشاوره از بازی ها، اسباب بازی و نقاشی کشیدن برای ارتباط برقرار کردن استفاده می کنند. با بازی درمانی اضطراب کاهش پیدا کرده و حس امنیت ایجاد می شود. همچنین بین کودک و مشاور ارتباط خوبی برقرار می گردد و درمان به راحتی صورت می گیرد.
نقش والدین در کمک به کودک برای غلبه بر ترس
کودکانی که به انواع ترس و فوبیا در کودکان مبتلا هستند، فقط با والدین خود احساس نزدیکی می کنند و از آنها امنیت می گیرند و نقش والدین در کمک به کودک بسیار مهم می باشد. والدین با شنیدن حرف های کودک بدون هیچ گونه سرزنش او را به بیان ترس ها ترغیب می کنند. همچنین با دانستن ترسهای کودک از تقویت ترس ها در محیط خانه جلوگیری نمایند. با کمک روانشناس و طبق نظر او کودک را به تدریج با ترس ها مواجه کنند.
مرکز تخصصی درمان ترس و فوبیا در کودکان در غرب تهران
تهران از شهرهای بزرگ ایران است که تمامی خدمات تخصصی درمانی در این شهر انجام می شود و در نقاط شهر کلینیک های روانشناسی معتبری برای مشاوره و درمان انواع ترس و فوبیا در کودکان وجود دارد. در غرب تهران نیز کلینیک طراوت از کلینیک های معتبر روانشناسی کودک است که در تهرانسر واقع شده است و می توانید برای رزرو نوبت با شماره درج شده در این صفحه تماس حاصل فرمایید.
خدمات روانشناسی کودک در کلینیک روانشناسی تهرانسر
کلینیک روانشناسی در تهرانسر با تمرکز بر درمان انواع ترس و فوبیا در کودکان خدمات متنوعی ارائه می‌دهد که شامل روان درمانی شناختی-رفتاری (CBT)، بازی درمانی و مشاوره خانواده برای مدیریت و کاهش ترس های شدید در کودکان می باشد. در مرکز روانشناسی طراوت محیطی امن برای کودک در نظر گرفته می شود و با پرسش و پاسخ میزان ترس کودک را ارزیابی می کنند و با والدین در مورد ترس های کودک صحبت کرده و درمان های گفته شده را آغاز می کنند.
بدون دیدگاه