کاردرمانی برای کودکان بیش فعال امری ضروری، موثر و بسیار کاربردی است. بیش فعالی یا اختلال نقص توجه یک اختلال رفتاری – رشدی است که هم بزرگسالان و هم کودکان را تحت تأثیر قرار می دهد. فرد مبتلا به اختلالات بیش فعالی با نقص توجه ممکن است علائم مختلفی را تجربه کند. تاکنون متخصصین برای تشخیص اختلالات بیش فعالی آزمایشی را نتوانستند بیابند، در نتیجه تشخیص اختلال بر اساس علائم فردی است.
اگر شما نیز مبتلا به اختلالات بیش فعالی با نقص توجه هستید یا با کسی که این مشکل را دارد آشنایی دارید، قطعاً می دانید این مشکل، تقریباً همه زمینه های زندگی شما مانند شغل، مدرسه، خانواده، امور مالی و سلامت جسمی و روانی را تحت تاثیر قرار داده است. از آنجا که اختلال بیش فعالی سبب بروز چنین مشکلات گسترده ای می شود، درمان آن نیز یک رویکرد بسیار فردی و چند حالته است. کار درمانی اختلالات بیش‌فعالی با نقص توجه در کلینیک طراوت غرب تهران در تهرانسر، به دلیل تجربه و مهارت متخصصین آن با استفاده از جدیدترین متدهای درمانی بیش فعالی صورت می گیرد. در این مقاله به علائم بیش فعالی در کودکان و راهکارها و تمرین های عملی برای درمان و موارد دیگر می پردازیم. با ما همراه باشید.
علائم و نشانه های بیش فعالی کودکان؟
بیش فعالی زیر مجموعه ای از اختلال ADHD است. اختلال نقص توجه و بیش فعالی یک نوع اختلال رشدی بوده و شامل نقص توجه، فعالیت بیش حد و رفتار های تکانشی یا ترکیبی از این رفتار هاست. طبق تحقیقات به عمل آمده معمولاً تشخیص آن بعد از ۳ سالگی اتفاق افتاده و در پسر ها شایع تر است. کودکان بیش فعال دارای نشانه هایی هستند که ممکن است به مداخلات کاردرمانی برای کودکان بیش فعال نیاز داشته باشند. از جمله این نشانه ها می توان موارد زیر را نام برد:
- خستگی ناپذیری
- حواس پرتی های پی در پی
- بی قراری مداوم
این نکته را یادآور می شویم که کودکان مبتلا به بیش فعالی همچنین ممکن است اختلالات خواب یا مشکلات یادگیری را تجربه کنند اما این موارد تاثیری بر هوش کودک ندارد. قبلاً یادآور شدیم بیش فعالی شرایطی است که از اوایل کودکی ظاهرشده و توسط یک سری از رفتارها تعریف می شود. این رفتار ها باعث می شود که کودک بی توجه، تحریک پذیر و یا بیش فعال شود. کودک دارای بیش فعالی دارای ویژگی ها و علائمی است که شامل موارد زیر هستند:
- مدام روی صندلی وول می‌خورند
- زیاد صحبت می‌کنند
- در کلاس صندلی خود را ترک می کنند
- از در و دیوار بالا می روند
- ناتوان در انجام بی سرو صدای کارها هستند
- عدم توجه به جزئیات
- بی نظمی
- اختلال در گوش دادن و تمرکز
- ناتوانی در به اتمام رساندن تکلیف
- گم کردن وسایل
- فراموش کردن وسایل
- دشواری در انتطار کشیدن و در نوبت ایستادن که منجر به قطع رابطه با دیگران می شود. وجود علائم متعدد که زندگی کودک را تحت تاثیر قرار می دهند، اهمیت کاردرمانی برای کودکان بیش فعال را به خوبی نشان می دهد.
به عنوان مثال، کودک بیش فعال به خاطر تحرک زیاد و انجام کارهای خطرناک مثل بازی با کبریت مدام از سمت والدین و اطرافیان سرزنش شده و در معرض مقایسه شدن با همسالانش قرار دارد. همچنین به علت ماهیت اختلال و علائم موجود در مدرسه هم با مشکل مواجه می شود. در نتیجه با ادامه یافتن این مشکلات اعتماد به نفس کودک کاهش پیدا کرده و در دراز مدت به علت به وجود آمدن خودانگاره منفی، احتمال بروز افسردگی در این کودکان وجود دارد. در ادامه به کودکانی اشاره می کنیم که به کاردرمانی برای کودکان بیش فعال نیازمند هستند.
چه کودکانی نیاز به کاردرمانی بیش فعالی دارند؟
در اینجا این نکته را مجدداً یادآوری می کنیم که بیش فعالی وضعیتی است که ممکن است عملکرد کودکان را در مدرسه، اجتماع و خانه دچار اختلال کند. این اختلال، عملکرد تحصیلی، پیدا کردن دوست و بسیاری دیگر از جنبه های زندگی کودک را تحت تاثیر قرار می دهد. به همین دلیل تشخیص زودهنگام و انجام مداخلات به موقع کاردرمانی بیش فعالی تاثیر بسزایی در زندگی و آینده فرد خواهد گذاشت. در ابتدا کاردرمانگران با ارزیابی کودک، حوزه مشکلات کودک و فعالیت هایی که در کودک آسیب دیده را بررسی کرده و با توجه به آن برنامه درمانی را می نویسند. در ادامه به سه نوع اختلال نقص توجه که کاردرمانی برای کودکان بیش فعال را ضروری می کند می پردازیم:
- کودکانی که اختلال توجه دارند: این دسته عدم توجه و تمرکز داشته و بی دقت هم هستند. این کودکان آرام بوده و بیش از حد شیطنت ندارند. همین امر موجب می شود مشکل این افراد نادیده گرفته شود. این نوع در میان دختران شایع تر است.
- کودکانی که حرکات تکانه ای و بیش فعالی دارند: این دسته اتفاقاً عدم تمرکز ندارند و البته تعداد آن ها نسبت به انواع دیگر خیلی کمتر است.
- کودکانی که اختلال توجه، بیش فعالی، حرکات تکانه ای (ترکیبی) دارند: این دسته که همه علائم را دارند بیشترین شیوع را دارند.
نکته مهم دیگر هدف اصلی کاردرمانی است که با انجام مداخلات مختلف و با استفاده از بازی های موثر و فعالیت های معنادار و مورد علاقه کودک موجب تخلیه انرژی، تسهیل خودتنظیمی در رفتارها، کاهش عوارض و علائم اختلال در کودک می شود. در نهایت پس از تطابق او با شرایط، مشارکت فرد در انجام فعالیت های مورد انتظار از کودک در مقایسه با همسالان افزایش پیدا می کند.
تمرین های عملی کاردرمانی برای کودکان بیش فعال
مرکز توانبخشی طراوت در غرب تهران (تهرانسر) کاردرمانی برای کودکان بیش فعالی با نقص توجه، تمرینات عملی برای درمان بیش فعالی ارائه می دهد. این تمرینات می تواند نقایص جسمی، اجتماعی، آموزشی و سازمانی را با برنامه ای متمرکز بر مهارت ها، نیازها و فعالیت های فردی برطرف سازد.
در اینجا به نقش کاردرمانگر بیش فعالی اشاره می کنیم. کاردرمانگر یک تخصص در رشته روان‌درمانی و روانشناسی است و برای کمک به مدیریت و درمان افرادی که مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) هستند، آموزش دیده اند. این درمانگران آموزش دیده اند تا با افراد مبتلا به ADHD به صورت یک به یک یا در گروه‌های کوچک کار کنند و راهکارهایی را برای مدیریت و کاهش علائم بیش فعالی، نقص توجه و افزایش تمرکز ارائه دهند. همچنین آن ها می‌توانند از راهبردهای شناختی رفتاری، مدیریت زمان، تنظیم احساسات، پشتیبانی خانواده و تمرینات مهارتهای اجتماعی استفاده کنند تا به فرد مبتلا کمک کنند تا مشکلات روزمره‌اش را مدیریت و کنترل کند و بهره‌وری و کیفیت زندگی را افزایش دهد.
اولین قدم کاردرمانگر این است که با شما صحبت کند تا دریابید که اختلالات بیش فعالی با نقص توجه چگونه توانایی شما (یا فرزند شما) در موفقیت در خانه، در محل کار، در مدرسه، در روابط یا در زمینه های دیگر را مختل می کند. حوزه هایی وجود دارد که مداخلات کاردرمانی بیش فعالی در آن ها می تواند بسیار موثر باشد:
کاردرمانی برای کودکان بیش فعال در مدیریت زمان
برای افراد مبتلا به اختلالات بیش فعالی با نقص توجه، مدیریت پروژه های پیچیده، کارهای روزمره، کارهای زمان بر و مهلت ها دشوار و حتی گاهی اوقات غیرممکن است. اختلالات بیش فعالی با نقص توجه می تواند کار را برای موارد زیر سخت تر کند:
- ایجاد و اجرای برنامه ای برای یک فعالیت
- انجام وظایف به ترتیب درست
- کار کامل در بازه زمانی لازم
- اختصاص دادن زمان مناسب برای فعالیت
مهارت های سازمانی
موفقیت در مدرسه و شغل معمولاً به مهارتهای سازمانی ثابت نیاز دارد. اختلالات بیش فعالی با نقص توجه با توانایی های زیر تداخل دارد:
- پیش بینی موارد موردنیاز برای تکمیل یک پروژه
- دنبال کردن مطالب و برنامه ها
- تفکیک وظایف پیچیده به فعالیتهای کوچکتر
عملکردهای اجرایی کاردرمانی برای کودکان بیش فعال
کودکان مبتلا به اختلالات بیش فعالی با نقص توجه، اغلب با مجموعه پیچیده ای از مهارت های تفکر مرتبط که به عنوان عملکردهای اجرایی شناخته می شوند، مشکل دارند. عملکردهای اجرایی عبارتند از:
- حافظه کاری
- مهارت های برنامه ریزی
- دانستن نحوه مراقبت یا تغییر توجه
- تعیین اولویت ها
- کنترل تکانه ها و حواس پرتی ها
مهارتهای اجتماعی
اختلالات بیش فعالی با نقص توجه می تواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر تعاملات اجتماعی داشته باشد. این اختلالات می توانند سبب شوند افراد، رفتارهای تکانشی و تهاجمی داشته باشند. همه این موارد، ضرورت شرکت در جلسات کاردرمانی برای کودکان بیش فعال و با نقص‌توجه را چند برابر می کند.
انواع بازی های کاردرمانی برای کودکان بیش فعال
بازی ها در کاردرمانی برای کودکان بیش فعال ابزارهایی هستند که توسط متخصصان کاردرمانی برای کمک به افراد در بهبود عملکرد شناختی، اجتماعی و روانی استفاده می‌شوند. این بازی‌ها برای افرادی که با مشکلات روانی، ناتوانی‌های یادگیری، اختلالات توجه و همچنین بیمارانی که به تعویق در گسترش توانایی‌های شناختی دچار هستند، مفید هستند. در زیر، تعدادی از انواع بازی‌های کاردرمانی را بررسی می‌کنیم:
- بازی‌های مبتنی بر نقاشی و طراحی: این بازی‌ها شامل فعالیتهای هنری مانند رنگ‌آمیزی، طراحی الگو و ترسیم نقاشی هستند. این بازی ها می‌توانند در بهبود تمرکز، تنظیم هیجانی و تقویت مهارتهای موازی زبانی و دیداری مفید باشند.
- بازی‌های مبتنی بر نماها و پازل‌ها: این نوع بازی‌ها شامل حل پازل‌ها، ساختارهای سه‌بعدی و ترکیب عناصر مختلف به منظور ایجاد نماها و ترکیب‌های جدید هستند. این بازی ها می‌توانند بهبود تمرکز، توانایی حل مسئله و تقویت مهارتهای مکانی، فضایی را تسهیل کنند.
- بازی‌های نرم‌افزاری و کامپیوتری: امروزه بازی‌های کامپیوتری و نرم‌افزارهای تعاملی متنوعی برای کاردرمانی توسعه داده شده‌اند. این بازی‌ها شامل بازی‌های شناختی، تمرین حافظه، تمرین تمرکز و تمرین مهارتهای اجتماعی می‌شوند.
- بازی‌های مبتنی بر نقش و دراما: این نوع بازی‌ها شامل بازی‌های نقش‌آفرینی، نمایشنامه و ماریونت است. این بازی ها می‌توانند در بهبود توانایی‌های اجتماعی، تقویت خلاقیت و ایجاد ارتباط بین فردی کمک کنند.
- بازی‌های مبتنی بر ورزش: این نوع بازی‌ها شامل بازی‌های ورزشی مانند فوتبال، بسکتبال، تنیس و بدمینتون است. این بازی ها می‌توانند در بهبود توانایی‌های جسمانی، همکاری گروهی و تعامل اجتمایعداد باقی مانده است. همچنین، بازی‌های ورزشی مانند یوگا و تای چی نیز می‌توانند در بهبود تمرکز، تنظیم هیجانی و تعادل روحی مفید باشند.
این فقط چند نمونه از انواع بازی‌های کاردرمانی برای کودکان بیش فعالی هستند. متخصصان در حوزه کاردرمانی در کلینیک توانبخشی طراوت تهرانسر، از روش‌ها و بازی‌های دیگری هم استفاده می کنند تا به نیازهای خاص هر فرد و شرایط درمانی وی پاسخ دهند. در صورت نیاز به بازی کاردرمانی، همیشه بهتر است با یک متخصص مشورت کنید تا بازی‌هایی که مناسب هستند را به شما معرفی کنند.
بهترین ورزش در کاردرمانی کودکان بیش فعال
در مطلب بالا به انواع بازی هایی که یک کاردرمانگر متخصص در حوزه کودکان بیش فعال از آن ها استفاده می کند اشاراتی کردیم. گاهی نیاز است که بهترین ورزش ها برای کودکان با نقس توجه انتخاب شوند تا نتیجه ای مطلوب تر حاصل شود. در ادامه بازی هایی که در کاردرمانی برای کودکان بیش فعال بیشتر از آن ها استفاده می شود را نام می بریم:
- توپ بازی، کودک با پا توپ را به سمت دروازه مشخص شده شوت کند.
- شوت کردن توپ به سمت عقب
- پریدن روی ترامپولین
- بازی در استخر توپ
- تاب بازی، الاکلنگ و سرسره بازی
- روی صندلی نشسته، یک میز جلوی کودک قرار دارد سعی کند یک توپ پینگ پنگ را با فوت کردن به جلو برده و به مقصد نهایی تعیین شده برساند.
- غلتاندن کودک روی تشک نرم
- پازل بازی
- بازی های خارج از منزل مثل بسکتبال، والیبال و…
- فعالیت های ورزشی مثل کاراته
- انجام بازی استپ، به اینصورت که کودک باید حرکت کند وقتی موسیقی قطع شد باید در هر حالتی که بوده بایستد و تکان نخورد.
- بازی قایم باشک
- یک وسیله را در قسمتی از خانه پنهان کنیم و با راهنمایی هایی که می‌دهیم از کودک بخواهیم که وسیله را بیابد.
- بازی با بادکنک
- با استفاده از اشیای مختلف مسیرهای متفاوتی بچینید تا کودک از روی آن ها عبور کند مثلا از روی بالش ها بپرد،سپس از زیر صندلی های چیده شده چهار دست و پا عبور کند بعد از موانع مارپیچی بگذرد و در نهایت توپ را به انتهای مسیر شوت کند.
کاردرمانی ذهنی کودکان بیش فعال
تمرین تمرکز در کاردرمانی برای کودکان بیش فعال
برای کودکان بیش فعال، مدیریت امور پیچیده، برنامه های روزانه و کارهای زمان بر دشوار است. برای درمان بیش فعالی متخصص کاردرمانی ذهنی در مرکز کاردرمانی برای کودکان ببیش فعال با تمرین تمرکز می تواند موارد زیر را در کودک تسهیل کند.
- ایجاد و اجرای برنامه ای برای یک فعالیت
- اتمام کارها با ترتیب صحیح
- انجام کامل فعالیت در بازه زمانی لازم
- تشخیص سرعت دادن یا کم کردن زمان یک فعالیت
- اختصاص دادن زمان مناسب برای انجام یک وظیفه خاص
تمرین های عملی کاردرمانی برای کودکان بیش فعال
متخصص کاردرمانی برای کودکان بیش فعال با تمرینات عملی برای درمان بیش فعالی، بر ایجاد مهارت هایی که افراد برای عملکرد مستقل در خانه، محل کار و مدرسه نیاز دارند تاکید می کند. برای افراد مبتلا به اختلالات بیش فعالی با نقص توجه، کاردرمانی اختلالات بیش فعالی با نقص توجه غرب تهران اصولاً برای رشد و بهبود موارد زیر ارائه می شود:
- رشد مهارت های مدیریت زمان بهتر
- ایجاد عادات سازمانی بهتر
- بهبود عملکردهای اجرایی
- تمرین مهارتهای اجتماعی جدید
- کار با دستگاه های کمکی برای جبران هرگونه نقص
یک کاردرمانگر مجرب، قبل از تدوین یک برنامه درمانی برای رسیدگی به فرد، ارزیابی کاملی را انجام می دهد تا ببیند آن فرد، چه مهارت ها و نیازهایی دارد. متخصص کاردرمانی بیش فعالی نحوه استفاده از وسایلی که زندگی روزمره را هموارتر می کند را آموزش می دهد. وسایلی از قبیل:
- توپ های یوگا
- تخته های روروک مخصوص بچه ها
- ترامپولین های کوچک
- بالش های پر از هوا
- و..
نکته مهم در انجام تمرینات کاردرمانی برای کودکان بیش فعال این است که فعالیت ها از آسان به دشوار طبقه بندی شده و در هر مرحله علاوه بر ایجاد چالش برای کودک و درگیر کردن او در فعالیت، در نهایت با موفقیت به انجام برسد. تمرین ها، تکنیک ها و فعالیت های موثر برای کودکان بیش فعال بایستی مبتنی بر تخلیه انرژی، تقویت برنانه ریزی حرکتی و آرام سازی کودک برنامه ریزی شده باشد.
کاردرمانی برای کودکان بیش فعال در مرکز غرب تهران
در مرکز توانبخشی کودکان بیش فعال در غرب تهران مجموعه‌ای از روش‌ها و تمرین‌ها برای استفاده کودکان با اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) برای بهبود کنترل توجه و عملکرد اجرایی می‌شوند. این تمرین‌ها و روش‌ها شامل موارد زیر هستند:
۱. آموزش مهارتهای مدیریت زمان و برنامه‌ریزی: در این روش، کودکان با اختلال ADHD با استفاده از تمرین‌های مختلف، نحوه برنامه‌ریزی و مدیریت زمان را یاد می‌گیرند. این شامل نوشتن برنامه‌های روزانه، استفاده از ساعت، تقسیم کارها به بخش‌های کوچکتر و تنظیم مدت زمان لازم برای هر کار است.
۲. تمرین‌های افزایش توجه: در این تمرین‌ها، کودکان با اختلال ADHD با استفاده از انواع بازی‌ها و تمرین‌های کوچک، توانایی تمرکز و حفظ توجه خود را تقویت می‌کنند.
۳. تمرین‌های کنترل حرکت: حرکت بیش از حد یکی از ویژگی‌های کودکان با اختلال ADHD است. در این تمرین‌ها، کودکان با استفاده از بازی‌ها و ورزش‌های کوچک، نحوه کنترل و کاهش حرکت‌های غیرضروری خود را یاد می‌گیرند.
۴. آموزش مهارتهای مدیریت خشم و افسردگی: کودکان با اختلال ADHD معمولاً به دلیل ناتوانی در کنترل عواطف خود، خشمگین و افسرده هستند.تمرین‌های مرتبط با مدیریت عواطف می‌تواند به آنها کمک کند تا راه‌های صحیحتری برای بیان و کنترل احساسات خود بیابند.
۵. آموزش مهارتهای ارتباطی: کودکان با اختلال ADHD ممکن است دچار مشکلاتی در برقراری و حفظ روابط انسانی با دیگران باشند. تمرین‌های مرتبط با مهارتهای ارتباطی می‌تواند به آنها کمک کند تا نحوه صحیح برقراری ارتباط با دیگران و رفع مشکلات در روابط خود را یاد بگیرند.
نتایج کاردرمانی برای کودکان بیش فعال
استفاده ازکاردرمانی برای کودکان بیش فعال با نقص توجه و یا بزرگسالان می‌تواند نتایج زیر را در برداشته باشد:
- بهبود علایم بیماری و کاهش نشانه های بیماری: مواردی مانند کاهش درد، بهبود خواب و استرس، بهبود عملکرد روزانه، کاهش علائم افسردگی و اضطراب و کنترل سایر علائم مربوط به بیماری.
- تغییر در الگوی تفکر: با کمک روانشناس، افراد می توانند نگرش و رویکرد خود را نسبت به مشکلات و زندگی تغییر دهند و به جای اندازه گیری تمام یا هیچی، به یک دیدگاه مستندتر به مشکلات و زندگی بپردازند.
- ارتقاء روابط: کار درمانی برای کودکان بیش فعال به افراد کمک می کند تا مهارت های ارتباطی و اجتماعی خود را ارتقاء دهند و در ارتباط با دیگران بهتر عمل کنند.
- ارتقاء اعتماد به نفس: افراد از طریق کار درمانی روش های متعددی برای افزایش اعتماد به نفس خود را یاد می‌گیرند و به اهداف و رویاهای خود نزدیک تر می شوند.
- مدیریت درد و استرس: کار درمانی می تواند به افراد کمک کند تا راه های متنوعی را برای کاهش درد و مدیریت استرس پیدا کنند. مهم است بدانید که نتایج کاردرمانی برای هر فرد باشرایط، ویژگی‌ها و نیازهای خاصی که دارد متفاوت خواهد بود.
جمع بندی
در این مقاله به علائم بیش فعالی که به صورت متفاوتی کودکان و خانواده هایشان را تحت تاثیر قرار می دهد پرداختیم. بنابراین جهت مداخله موثر باید خود کودک، خانواده، محیط زندگی، مدرسه و اجتماع او مورد بررسی قرار بگیرند. درواقع کاردرمانی برای کودکان بیش فعال و پردازش حسی به عنوان یک روش موفق به این کودکان کمک می کند که برای مدت زمان طولانی تری تمرکز خود را حفظ کنند.
در مرکز توانبخشی طراوت (تهرانسر) در غرب تهران مهارت های فیزیکی، ایجاد روتین ها، آموزش به معلمان و کارمندان مدارس و همچنین راهکارهای آموزش خوابیدن و ایجاد فضایی کوچک و قابل دستیابی برای کودک تمرکز می شود. انجام کاردرمانی برای کودکان بیش فعال در افزایش تحمل کاری، توجه و حافظه می تواند بسیار موثر باشد.
با سلام
آیا کاردرمانی برای کودکان بیش فعال ۳ ساله هم کاربرد دارد؟
با سلام
بله کاردرمانی برای تمام کودکان بیش فعال در هر سنی کاربرد دارد
با سلام مطلب آموزنده و‌مفیدی بود
سلام لطف دارید
سلام دکتر برا پسرم تشخیص بیش فعالی داده و گفته ببرم کاردرمانی مرکز شما این خدماتو داره؟
سلام بله خدمات کاردرمانی برای بیش فعالی داریم
سلام بچه من خیلی جنب و جوش داره و یک جا بند نمیشه اطرافیان بهم‌میگن بیش فعال باید چیکار کنم؟
سلام باید بچه تون توسط کاردرمان مورد ارزیابی قرار بگیره
[…] است. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید به کاردرمانی برای کودکان بیش فعال مراجعه […]
با سلام بچه من بیش فعالی داره برا کاردرمانی به کلینیک طراوت مراجعه کردم خدارو هزار مرتبه شکر خیلی بهتر شد دست مریزاد واقعا کارتون درسته
سلام خداروشکر ممنون از شما