درمان دیر گردن گرفتن کودکان و چهار دست و پا نرفتن نوزاد در کاردرمانی به طی مراحل رشدی کودک در دوره های لازم، به جلوگیری از عقب افتادگی کودک نسبت به همسالان خود و جبران عقب ماندگی آن ها می‌پردازد. درمانگر ابتدا با ارزیابی کودک تشخیص می دهد که آیا کودک دچار تاخیر رشدی است یا خیر. در صورتی که کودک دچار تاخیر رشدی تشخیص داده شود، درمانگر به مداخله و درمان می‌پردازد.
همچنین درمانگر برنامه درمانی هر کودک را با توجه به محیط، وضعیت کودک و سایر عوامل مربوطه تنظیم می‌کند. هیچ کودکی مانند کودک دیگر نیست، پس طبیعی است که برنامه درمانی هر کودکی با کودک دیگر متفاوت باشد. در کلینیک توانبخشی طراوت در غرب تهران (تهرانسر)کار درمانی به درمان دیر چهار دست و پا رفتن یا چهار دست و پا نرفتن در نوزاد می پردازد.
با ما در این مطلب همراه باشید تا مراتب ترتیب رشدی و علل تاخیر در آن و راهکارهای درمانی را بیشتر بدانیم.
چرا برخی کودکان چهار دست و پا راه نمی روند؟
معمولاً اکثر کودکان باید در بازه زمانی مشخص بتوانند توانایی های حرکتی خاصی را کسب کنند. این توانایی ها روی سایر مراحل رشد هم تاثیر می گذارند. در درمان دیر گردن گرفتن کودکان و یا دیر دست و چهار پا رفتن نوزاد به تمام تفاوت های کودکان در هنگام کاردرمانی توجه می شود.
فراموش نکنید ممکن است برخی از کودکان برخی از مراحل رشدی را طی نکنند و به مرحله رشدی بعدی برسند. مثلاً برخی از کودکان سینه خیز رفتن را ندارند و مستقیم وارد مرحله چهار دست و پا می شوند. برخی دیگر بعد از چهار دست و پا رفتن توانایی ایستادن کسب می‌کنند. اما در کل می‌توان گفت اکثر کودکان در یک بازه مشخص برخی از توانایی‌ها را به دست می آورند. مثلاً اکثر کودکان بین سنین۱۲ ماهگی تا ۱۸ ماهگی راه می روند.
لازم به ذکر است، اگر کودکی توانایی های لازم را در سن مشخص خود کسب نکند به مرور از بسیاری از امتیازات دور می ماند و حتی در آینده نمی تواند استقلال کافی در زندگی داشته باشد و کیفیت زندگی لازم و حیاتی را نخواهد داشت. همچنین در آینده کودک مشارکت اجتماعی کافی را نخواهد داشت و از زندگی عادی به دور می ماند. پس لازم در درمان دیر گردن گرفتن کودکان و یا چهار دست و پا نرفتن، کودک هرچه زودتر به توانبخشی ارجاع داده شود.
ترتیب مراحل رشدی کودک چگونه است؟
مراحل تکامل رشدی در درمان دیر چهار دست و پا رفتن کودکان و یا درمان دیر گردن گرفتن کودکان، مراحل رشدی کودک کودکان به ترتیب زیر است:
- کنترل سر و گردن
- غلتیدن
- سینه خیز رفتن
- چهار دست و پا راه رفتن
- راه رفتن به طرفین با کمک
- ایستادن
- راه رفتن
- بالا رفتن از پله
- ایستادن روی یک پا
- سایر مراحل پیشرفته‌تر رشد تکاملی
در ادامه همچنین به سن چهار دست و پا رفتن کودک و علت اصلی دیر چهار دست و پا رفتن کودکان اشاره خواهیم کرد.
سن چهار دست و پا رفتن کودک
معمولاً کودکان در نه ماهگی چهار دست و پا می روند. بهتر است کودکان مراحل را به صورت کامل طی کنند تا هم از نظر جسمی و هم از نظر ذهنی و شناختی به رشد کافی و کامل برسند. کودکی که از کاوش و جستجو در محیط محروم بماند، نمی تواند با محیط آشنا شود. در کاردرمانی جسمی حرکتی توجه می شود که کودک با بسیاری از مسائل رایج و اشیاء مختلف آشنا نمی شود و نمی تواند مانند کودک طبیعی اشیاء و رنگ ها را یاد بگیرد. فراموش نکنید این کودک نمی تواند حس های مختلف محیط را دریافت کند و از نظر حسی نیز در آینده دچار مشکل خواهد شد.
چگونه بفهمیم که کودک دارای تاخیر حرکتی است؟
کاردرمانی در تاخیر حرکتی یکی از موضوعات حیاتی برای کودک است، چرا که ۳ سال اول زندگی، دوران طلایی رشد مغز و توانایی های کودک خواهد بود. شناسایی زود هنگام تاخیرات حرکتی و شروع فوری مداخلات کاردرمانی، نقش بسزایی در آینده کودک خواهد داشت. در ادامه مثال هایی از مراحل مهارت های رشدی و سن دستیابی به آن آمده است:
در ۳ الی ۴ ماهگی فرزند شما باید قادر به انجام موارد زیر باشد:
- مهارت های حرکتی: کنترل سر و گردن، دراز کردن دست ها، گرفتن، نگه داشتن اشیاء و بردن آنها به سمت دهان، فشردن پاها به زمین وقتی که کف پا روی یک سطح صاف قرار می گیرد.
- مهارت های فردی-اجتماعی: لبخند زدن به اطرافیان و توجه به چهره های جدید
- مهارت های ارتباطی: واکنش به صدا های بلند، غان و غون کردن
مشخص است در هر مرحله از رشد بایستی توجه کامل به مراحل رشد صورت بگیرد. درمان دیر گردن گرفتن کودکان و درمان چهار دست و پا نرفتن کودکان به میزان قابل توجهی در کیفیت زندگی این دسته از کودکان در آینده بسیار مهم است.
علت اصلی دیر چهار دست و پا رفتن کودک
یکی از نکات مهمی که کودکان با مشکلات حرکتی به ویژه کودکان در فلج مغزی یا cp با آن مواجه هستند، دیر چهار دست و پا رفتن است. این کودکان به دلیل وجود موانع متعدد با چهار دست و پا رفتن مشکل دارند. در ادامه به مهم ترین آن ها اشاره می کنیم:
۱.ضعف عضلات
کسب مرحله چهار دست و رفتن و یا حتی گردن گرفتن در کودکانی که به هر دلیل عضلات ضعیفی دارند با تاخیر مشاهده می شود. عضلات تنه و لگن و همچنین عضلات شانه بیشترین نقش را در چهار دست و پا رفتن نوزاد ایفاء می کنند.
۲.اسپاسم عضلانی
افزایش غیر طبیعی تون عضلانی منجر به اسپاسم در این نواحی می شود که مانع از انجام حرکات به صورت روان و ارادی می گردد. کسب مراحل رشدی در کودکانی که تون عضلانی بالایی دارند مشاهده می شود. در درمان دیر گردن گرفتن کودکان هم به این نکته توجه می شود.
۳.درگیر بودن دست ها
یکی دیگر از موانع برای چهار دست و پا نرفتن نوزاد، دلایل ارتوپدی و نورولوژی در کودکان است که فعالیت های روزمره از جمله گردن گرفتن و چهار دست و پا رفتن را با مشکل مواجه می کند. کودکانی که آرنج آن ها خم است و یا دست آن ها در هنگام تحمل وزن مشت می شود، در مرحله چهار دست و پا رفتن هم مشکل دارند.
۴.کوتاهی عضلات
کوتاهی عضلات هم یکی دیگر از دلایل تاخیر در چهار دست و پا رفتن کودک به شمار می آید. کم تحرکی و قرار گرفتن در یک وضعیت خاص منجر به کوتاهی عضلات می شود. کودکانی هم که معمولاً آرنج خود را به صورت خم شده نگاه می دارند و یا حتی کودکانی که زانوی خود را به صورت خم شده قرار می دهند با قرار گرفتن در این وضعیت در مدت های طولانی به کوتاهی عضله مبتلا می شوند. این کودکان در انجام فعالیت های روزمره خود وکسب مراحل رشدی با مشکل مواجه می شوند.
در درمان دیر گردن گرفتن کودکان و یا چهار دست و پا نرفتن نوزاد توجه به نکات و جزئیات اهمیت بسیاری دارد.
آموزش چهار دست و پا رفتن کودک
در ادامه به تمرینات کاردرمانی در درمان چهار دست و پا نرفتن نوزاد می پردازیم. لازم است توجه به این نکته را فراموش نکنید که قرار گرفتن نوزاد در این وضعیت ها می تواند کودک را برای چهار دست و پا رفتن آماده کند.
- حفظ وضعیت خرگوشی با کمک رولر
یک رولر را در زیر قفسه سینه کودک قرار دهید و کودک را در وضعیت خوگوشی قرار دهید. اگر کودک ضعیف است او را در ناحیه لگن حمایت کنید. رولر می تواند وسیله ای استوانه ای و نرم مانند پتوی لوله شده باشد.
- حفظ وضعیت چهار دست و پا به کمک رولر
کودک را به صورت چهار دست و پا بر روی رولر قرار دهید. از لگن کودک فشاری وارد کرده و او را حمایت کنید.
- چهار دست و پا رفتن نوزاد و انجام حرکت در هر نوبت
اگر پشت کودک قرار بگیرید می توانید او را در وضعیت چهار دست و پا حمایت کنید. به این ترتیب حرکت چهار دست و پا رفتن را انجام دهید:
- دست راست را جلو ببرید.
- پای چپ را یک قدم به جلو حرکت دهید.
- دست چپ را به جلو حرکت بدهید.
- پای راست را یک قدم به جلو ببرید.
اگر کودک هر دو دست خود را با هم جلو گذاشت، می توانید یک دستش را با دست خود نگه دارید.
اگر کودک هر دو پا را با هم به جلو حرکت می دهد، می توانید یکی از زانوهایش را ثابت نگه دارید.
- چهار دست و پا رفتن کودک با حمایت از شکم
با استفاده از یک کمربند یا روسری کودک را در وضعیت چهار دست و پا حمایت کرده و او را تشویق کنید تا به سمت جلو حرکت کند.
- آوردن یک دست به بالا و حفظ وضعیت چهار دست و پا
کودک را در وضعیت چهار دست و پا حمایت کنید تا بتواند یک دستش را بالا آورده و تا مدتی نگه دارد.
آیا نگران چهار دست و پا نرفتن کودک باشیم؟
یکی از مراحل مهم حرکتی کودک، چهار دست و پا رفتن است. اگر چه علت چهار دست و پا نرفتن بچه معمولاً جای نگرانی ندارد ولی باید به رشد حرکتی کودک خود توجه کامل داشته باشید. گاهی چهار دست و پا نرفتن کودکان به دلیل نارس بودن نوزادان، عفونت و یا مشکلات عصبی باشد.
چهار دست و پا رفتن در کودکانی که آن را به شکل صحیح انجام می دهند به دلیل ثبات شانه در آن ها موجب افزایش مهارت های دستی در کودکان می شود. کودکانی که می توانند به کاوش در محیط بپردازند، مهارت های شناختی و ادراکی شان هم افزایش می یابد.
روند رشد مهارت های یک نوزاد نارس را با روند رشد یک نوزاد طبیعی مقایسه کرد، چون هر کار نوزاد نارس با تاخیر صورت خواهد گرفت. خوب است بدانید که ابتلا به بیماری های عفونی در اوایل زندگی می تواند بر رشد کودک تاثیر منفی بگذارد. همچنین مبتلا شدن نوزادان به برخی مشکلات ژنتیکی که ناشی از اختلالات عصبی است مانند اوتیسم، سندرم داون، فلج مغزی یا سندرم RETT می توانند بر تاخیر یادگیری چهار دست و پا رفتن تاثیر زیادی بگذارد.
پس فراموش نکنید دامنه رشد حرکتی و یادگیری در نوزادان می تواند متفاوت باشد. بهتر است از هرگونه مقایسه بین کودکان خودداری کنید. زمانی که کودک شروع به چهار دست و پا رفتن می کند، می تواند با گرفتن اشیای منزل خود را به حالت دوزانو و ایستادن برساند. به این ترتیب مهارت بلند شدن بسیار مهم است و به کودک در مستقل شدن و راه رفتن کمک می کند.
معمولاً چهار دست و پا رفتن قبل از راه رفتن به دست می آید. اما در کودکانی که درگیری دست آن ها بیشتر است مانند کودکان همی پلژی، این کودکان بدون طی این مرحله راه می روند. در نهایت اقدام موثر و به موقع برای درمان دیر گردن گرفتن کودکان و یا درمان در تاخیر چهار دست و پا رفتن می تواند کودک را در روند رشد و بهبود حرکات جسمی یاری دهد.
راهکار درمانی برای چهار دست و پا رفتن کودک
کاردرمانی برای چهار دست و پا رفتن کودک، یکی از مهم ترین و اصولی ترین راهکارهای درمانی است. درمانگران و متخصصین بر کاردرمانی کودکان توجه و تمرکز بیشتری دارند. چرا که کودکی که چهار دست و پا راه رفتن را به شکل مطلوب انجام می دهد به احتمال قوی راه رفتن مستقل را کسب می کند. در واقع چهار دست و پا رفتن دروازه ورود به راه رفتن بوده و منجر به ثبات و تقویت عضلات برای راه رفتن می شود.
کاردرمانگر برای انجام مداخلات تمرینات و ورزش های درمانی با کودک کار می‌کند. این تمرینات بر اساس تشخیص عضلات ضعیف و یا درگیر برنامه ریزی می شود. همچنین در کاردرمانی در درمان دیر چهار دست و پا رفتن کودکان ممکن است برخی از عضلات به کشش، برخی به تقویت، برخی به افزایش و یا کاهش تون عضلانی نیاز داشته باشند. در این صورت کاردرمانگر با فرد کار می‌کند تا عضلات و اندام مورد نظر را به حد ایده‌آل برساند.
لازم به ذکر است کاردرمانگر رفلکس ها را نیز بررسی می‌کند. اگر رفلکسی که باید از بین رفته باشد، هنوز وجود دارد و مزاحم طی کردن مراحل رشدی در کودک است به رفع آن می‌پردازند. برای از بین بردن این رفلکس ها، از روش‌های مختلفی بنابر تشخیص استفاده می‌شود. این روش‌ها بنابر سن کودک و وضعیت کودک متفاوت است.
فراموش نکنید کاردرمانگر در درمان دیر چهار دست و پا رفتن کودکان و یا درمان دیر گردن گرفتن کودکان از تمرینات و استراتژی های مختلفی استفاده می کند تا کودک هرچه سریع تر وارد مراحل رشد طبیعی خود شود. کاردرمانگر تمرینات را درقالب فعالیت های سرگرم کننده و بازی برای کودک طراحی می‌کند تا کودک بهتر همکاری کند و از نظر روانی آسیب نبیند.
کاردرمانی برای چهار دست و پا رفتن بچه
کاردرمانی برای چهار دست و پا رفتن بچه به این ترتیب آغاز می شود که درمانگر کودک را در ابتدا به طور کامل و جامع ارزیابی می‌کند. این ارزیابی می تواند شامل وضعیت رفلکس ها، مراحل رشدی، میزان تاخیر کودک، وضعیت عضلات، تاندون ها، مفاصل و… باشد.
همچنین درمانگر در درمان دیر چهار دست و پا رفتن کودکان محیط، علایق و سرگرمی های کودک را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این عوامل ممکن است در نگاه اول مهم به نظر نرسد اما در برنامه درمانی بسیار تاثیرگذار هستند. زیرا کودک به بازی بیشتر از هر چیز دیگری علاقه مند است و فعالیت اصلی کودک بازی کردن است. کودکان از طریق بازی کردن، تعامل با محیط و افراد را می آموزند و مراحل رشدی را طی می‌کند.
کار درمانگر سعی می‌کنند مداخلات را طوری طراحی کند که در عین خواص درمانی برای کودک حالت سرگرم کننده نیز داشته باشد. از این طریق کودک نهایت همکاری را در درمان دیر چهار دست‌وپا رفتن خواهد داشت. بنابراین برنامه درمانی حداکثر اثر بخشی را برای کودک در بر خواهد گرفت.
کاردرمانگر در خانه نیز تمریناتی را بر به والدین می آموزد تا آن را در خانه با کودک انجام دهند و بدین ترتیب سرعت پیشرفت کودک افزایش می‌یابد. کاردرمانگر هم چنین بازی‌هایی را به والدین توصیه می‌کند تا با انجام آن به رشد ذهنی کودک کمک کنند. دیر چهار دست و پا رفتن کودکان ممکن است تاخیر رشد یا عقب ماندگی رشد شناختی و ذهنی را ایجاد کند. در نتیجه کاردرمانگر با طراحی بازی های مناسب و تمرینات مخصوص به جبران عقب ماندگی ذهنی و شناختی کودک کمک می کند.
در نهایت برنامه توانبخشی به کودک کمک می کند تا از نظر جسمی مراحل رشد تکاملی را به طور طبیعی طی کند. همچنین مراحل رشد ذهنی و شناختی کودک را هم مد نظر قرار می‌دهد. در نهایت با درمان دیر گردن گرفتن کودکان و بهبود تاخیر چهار دست و پا رفتن کودک، مشارکت اجتماعی و استقلال کودک در زندگی افزایش می یابد.
مرکز کاردرمانی طراوت غرب تهران
در مرکز کاردرمانی طراوت در غرب تهران، ایتدا درمانگر رفلکس های کودک را ارزیابی می‌کند. رفلکس ها برای رشد و حیات کودک ضروری هستند. پس در مواقع خاصی شروع و باید در زمان خاصی اکثر آنها از بین بروند. مثلاً رفلکس جستجو کردن از هنگام تولد تا نهایتاً ۴ ماهگی در کودک وجود دارد. در این دوره وقتی کنار گوشه لب یا لپ کودک را تحریک کنیم، کودک دهان خود را به آن سمت می برد که در چند ماه اول تغذیه کودک ضروری است.
در درمان دیر چهار دست و پا رفتن کودکان در غرب تهران در تهرانسر توجه می شود که اگر این رفلکس ها در سن مورد نظر ناپدید نشوند، کودک دچار مشکل خواهد شد. مثلاً در یکی از رفلکس ها در سن مشخص، با لمس کف پای کودک، کودک انگشتان خود را حرکت می‌دهد. اما اگر این رفلکس بعد از دوره مشخص از بین نرود، کودک در راه رفتن در آینده دچار مشکل خواهد شد و به احتمال زیاد کودک قادر به راه رفتن نخواهد بود. کاردرمانگر تمامی این موارد را در کودک مورد ارزیابی قرار می دهد تا علت اصلی این مشکل را دریابد و به حل آن بپردازد. سپس اجرای برنامه درمانی شروع می‌شود.
در درمان دیر چهار دست و پا رفتن کودکان و همچنین درمان دیر گردن گرفتن کودکان در مرکز کاردرمانی طراوت غرب تهران در تهرانسر، علاوه بر توجه بر کلیه مواردی که در پاراگراف های قبلی به آن ها اشاره شد، کاردرمانگر در حین اجرای مداخلات نیز میزان تغییرات، پیشرفت و تاثیر برنامه درمانی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد تا ببیند که برنامه درمانی اثر و نتیجه مطلوب را دارد یا خیر. در صورتی که برنامه درمانی فرد را به نتیجه دلخواه نرساند کاردرمانگر برنامه درمانی را عوض می‌کند و آن را با برنامه‌ای بهتر جایگزین می‌کند.
جمع بندی
در این مطلب به علائم و علل تاخیر در چهار دست و پا نرفتن نوزاد و راهکارهای درمانی اشاره کردیم. در نهایت همواره برای جلوگیری از صدمات و مراقبت از نوزاد خود بایستی بهترین راه ها را پیش بینی کنید. به کودک خود در یادگیری چهار دست و پا رفتن با در نظر گرفتن موارد ایمنی کمک کنید. فراموش نکنید با مشاوره و راهنمایی گرفتن از متخصصین مرکز توانبخشی طراوت تهران (تهرانسر) می توانید در روند بهبود کیفیت رشد و زندگی کودک خود گام های موثری بردارید.
سلام پسر من ۸ ماهشه چهاردست و پا نمیره باید ببرم کاردرمانی؟
سلام لازمه توسط یه کاردرمان ارزیابی بشن