آپراکسی چیست و مراحل افزایش وضوح گفتار در این اختلال چگونه صورت می گیرد؟ در آپراکسی قواعد مهمی وجود دارد که با انجام این قواعد افزایش وضوح گفتار میسر خواهد شد. درحقیقت، گفتار درمانی در آپراکسی مداخلات مهمی انجام می دهد. با در نظر داشتن قواعد و با توجه به تفاوت های فردی در بیمار، مداخله باید توسط متخصص گفتاردرمانی آپراکسی انجام شود. افرادی که مبتلا به آپراکسی هستند، اگرچه عضلاتشان طبیعی هم به نظر برسد اما قادر به انجام برخی حرکات نیستند. این افراد اغلب در تکلم مشکل دارند.
همچنین آپراکسی از نظر شدت متفاوت است و ممکن است برخی فقط به صورت خفیف آن را تجربه کننند. در این مطلب به این اختلال عصبی و علائم آن و همچنین روش درمانی آن می پردازیم. پس لطفاً تا پایان مطلب همراه ما بمانید.
آپراکسی چیست و چگونه درمان می شود؟
آپراکسی یک اختلال عصبی کمتر شناخته شده است. افراد مبتلا به این وضعیت اگر چه عضلات سالمی دارند اما انجام برخی حرکات برایشان سخت یا غیر ممکن است. آپراکسی می تواند به اشکال مختلفی بروز کند که می توان به آپراکسی دهانی، آپراکسی اندام و آپراکسی گفتاری اشاره کرد.
- افراد مبتلا به آپراکسی دهانی قادر به انجام داوطلبانه حرکات خاصی از جمله حرکات عضلات صورت نیستند. به عنوان مثال، احتمالاً نتوانند لب های خود را لیس بزنند یا چشمک بزنند.
- نوع دیگری از آپراکسی بر توانایی فرد در حرکت دادن عمدی بازوها و پاها اثر می گذارد.
- در آپراکسی گفتاری، حرکت دادن دهان و زبان در صحبت کردن برای فرد سخت یا غیرممکن می شود. این اتفاق در حالی برای فرد می افتد که تمایل به صحبت کردن در او وجود دارد و عضلات زبان و دهان از نظر جسمی توانایی شکل دهی کلمات را دارند. درواقع در این اختلال، وضعیت برنامه ریزی حرکتی برای انجام حرکات مورد نظر برای مغز دشوار می شود.
آنچه مسلم است این که آسیب به مغز منجر به آپراکسی می شود. معمولاً آسیب یا تروما مانند سکته مغزی یا تومور مغزی منجر به آپراکسی می شود. نوع و شدت آپراکسی هم به میزان و شدت آسیب و منطقه آسیب دیده بستگی دارد. انواع آپراکسی ها با ترکیبی از کاردرمانی و سایر توانبخشی های درمانی مانند گفتار درمانی درمان می شوند. اهداف درمان هم، شامل بهبود توانایی فرد در انجام ژست ها و کارهای ساده ضروری برای زندگی روزمره فرد آسیب دیده است.
این درمان منجر می شوند که فرد سطح بیشتری از استقلال را کسب و حفظ کند و کیفیت زندگی بهتری را هم تجربه کند. آپراکسی گفتار رشدی و اکتسابی با برنامه ریزی های گفتار و درک بیشتر گفتار و با هدف بهبود توانایی مغز برنامه ریزی می شوند.
مهم‌ترین علائم و نشانه‌های آپراکسی در کودکان و بزرگسالان
در اینجا یادآور می شویم که دو نوع اصلی آپراکسی گفتار وجود دارد:
- آپراکسی گفتار در کودکان: این اختلال AOS از بدو تولد وجود دارد و در کودکی هم تشخیص داده می شود. این اختلال در پسران بیشتر مشاهده می شود و نقش ژنتیک در آن بی تاثیر نیست.
- آپراکسی اکتسابی: این اختلال می تواند برای هر کسی رخ بدهد اما بیشتر در بزرگسالان مشاهده می شود. صدمه به مغز مانند آسیب های مغزی مانند تومورهای مغزی، تروما و سکته مغزی می تواند منجر به AOS گردد.
توجه داشته باشید که آپراکسی یا AOS بیماری پیچیده ای است و شدت و علائم آن هم می تواند در میان افراد متفاوت باشد. گاهی این اختلال بسیار ملایم است و در حد چند صدا یا کلمه فرد را دچار مشکل می کند. اما ممکن است در موارد شدیدتر شخص را در صحبت کردن دچار مشکل کند. در این جا سوال پیش می آید که علائم آپراکسی چیست و در کودکان و بزرگسالان چه نشانه هایی دارد؟
علائم آپراکسی در کودکان
- دشواری درکنار هم قرار دادن هجاها جهت تولید کلمات یا عدم توانایی در انجام این کار
- غان و غون محدود در دوران نوزادی
- مشکل در تلفظ و گفتن کلمات طولانی یا پیچیده
- تلاش های مکرر برای تلفظ کلمات
- بی ثباتی در گفتار، برای مثال صدا یا کلمه را فقط در مواقع خاصی به شکل درست تلفظ می کند.
- تکیه و فشارهای نادرست بر روی صداها یا کلمات خاص
- استفاده بیش از حد از انواع ارتباطات غیر کلامی
- خرابگویی صداهای واکه ها (حروف صدادار)
- حذف صداهای ابتدایی و انتهایی کلمات
- کورمال کردن یا تقلای بیش از حد برای ساختن کلمات
علائم آپراکسی در بزرگسالان
بسیاری از علائم آپراکسی بزرگسالان هم مانند علائم AOS در کودکان است. علاوه بر این موارد زیر در بزرگسالان بیشتر مشاهده شود:
- استرس یکسان بر روی همه بخش های یک کلمه
- مکث های طولانی بین بخش های مختلف کلمه
- سرعت کمتر در حرف زدن
- قبل از صحبت، باید لب ها، فک یا زبان را چند بار حرکت دهند.
- اعوجاج صداها که شامل اضافه شدن یا جایگزینی صدا هم باشد.
علت‌های آپراکسی چیست: چرا آپراکسی رخ می‌دهد؟
تاکنون محققان به سوال دلایل بروز آپراکسی چیست به طور کامل نتوانسته اند پاسخ بدهند. آن ها هنوز نمی دانند به طور دقیق چه عواملی منجر به بروز آپراکسی گفتار در کودکان می شوند. تصور می شود، دلایل ژنتیکی یا مشکلی در سیگنال های مغز به عضلات باعث بروز اختلال در گفتار شود. البته در برخی موارد هم این بیماری ممکن است به عنوان بخشی از یک اختلال پیچیده تر و بزرگ تر هم باشد.
دلایل بروز آپراکسی در کودکان
دلایل بروز آپراکسی چیست و چه کودکانی ممکن است در معرض آسیب این اختلال قرار بگیرند؟
- صرع
- اوتیسم
- گالاکتوزمی
- اختلال عصبی عضلانی
- فلج مغزی
گاهی دیده شده است در خانواده هایی که فرزند آن ها در دوران کودکی به آ او اس یا آپراکسی مبتلا است، عضوی دیگر از خانواده هم دارای مشکل اختلال ارتباطی یا ناتوانی در یادگیری باشد.
عوامل ژنتیکی و مغزی مؤثر در ایجاد آپراکسی چیست
به این نکته اشاره کردیم که آپراکسی اختلالی است که بدون ضعف عضلانی یا حسی، برنامه ریزی و اجرای حرکات هدفمند در عضلات را با مشکل و اختلال مواجه می کند. البته که نباید نقش ژنتیک و عوامل مغزی متعدد را در ایجاد این اختلال نادیده بگیریم. گاهی از نظر ژنتیکی، برخی جهش های ژنتیکی در ایجاد آپراکسی موثر هستند. مثلاً جهش در ژن های مرتبط با عملکردهای سازماندهی مغزی و حرکتی که بر روی پردازش زبان و حرکات پیچیده نقش مهمی دارند و می تواند آپراسی ایجاد کند.
لازم است بدانید که نواحی خاصی از مغز برای هماهنگی های حرکات هدفمند لازم هستند و اگر به آن ها آسیبی وارد شود، می تواند منجر به آپراکسی شود. قشر پیش پیشانی از مهم ترین نواحی مغز است که در برنامه ریزی و هماهنگی حرکات پیچیده نقش کلیدی دارد. آسیب به هر یک از این مناطق در اثر ضربه یا تروما، سکته مغزی، زوال عقل، تحلیل گانگلیون کورتیکوبازال و تومورها می تواند موجب آسیب به این نواحی شده و منجر به بروز آپراکسی شود.
انواع آپراکسی چیست : از آپراکسی گفتاری تا آپراکسی حرکتی
انواع آپراکسی چیست و چه عوارضی دارد؟ هر یک از موارد می توانند به روش هایی که اندکی با هم تفاوت دارند در بدن تاثیر می گذارند.
- آپراکسی فکری – حرکتی ( ایدئوموتور)
افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، نمی توانند در صورت درخواست، اقداماتی برای انجام صورت دهند. یعنی فرد ممکن است نحوه انجام حرکت را بتواند توضیح بدهد، اما مغز به عضلات دستور حرکت نمی هد. به عبارتی دیگر، برخی از این افراد قادر هستند اقداماتی را با دنبال کردن نشانه خودکار انجام دهند مانند بازکردن در زمانی که زنگ به صدا در می آید. اما اگر از آن ها خواسته شود که در را باز کنند، نمی توانند این کار را انجام دهند.
- آپراکسی مفهومی
آپراکسی مفهومی تجسم و مفهوم سازی یک عمل را برای فرد با مشکلاتی مواجه می کند. این افراد قادر به انجام کارهایی که شامل چندین مرحله می شود، مانند تهیه ساندویچ را یا نمی توانند انجام دهند یا ممکن است مراحل را اشتباه انجام دهند. آپراکسی مفهومی افراد را در هنگام استفاده از ابزار دچار مشکلاتی می کند. مثلاً فرد نمی تواند کار را با تجهیزات صحیح مرتبط کند و اگر به او قاشقی بدهید ،ممکن است سعی کند با آن طوری بنویسد که انگار یک مداد است.
- آپراکسی دهان، صورت و چشمی
این افراد در انجام حرکاتی مربوط به ساختارهای صورت مانند لب ها، زبا، حنجره یا گونه ها مشکل دارند. ممکن است نتوانند سوت بزنند یا چیزی را بیان کنند. آپراکسی چشمی هم موجب می شود که فرد نتواند حرکت ارادی چشم داشته باشد. افرادی که به این عارضه مبتلا هستند، معمولاً قادر نیستند چشمان خود را به سمت یک شی خاص هدایت کنند. این نوع آپراکسی چیست و نشانه چه نوع سندرمی است؟ سندرم بالیت که یک اختلال عصبی است و شامل چشم ها و هماهنگی دست و چشم می شود. در ادامه به سایر انواع آپراکسی اشاره می کنیم.
آپراکسی گفتاری چیست و چگونه بر صحبت کردن تأثیر می‌گذارد؟
آپراکسی گفتار، انجام حرکات مورد نیاز برای صحبت کردن را دشوار و غیرممکن می کند. آنچه در این اختلال روی می دهد می تواند باعث شود که هر فرد در هر سنی توانایی خود برای ساختن کلمات را از دست بدهد. آپراکسی رشدی گفتار به عنوان آپراکسی گفتار در دوران کودکان که می تواند بر توانایی کودک در تشکیل کلمات از مراحل ابتدایی رشد گفتار تاثیر بگذارد، شناخته می شود. در این اختلال، کودک معمولاً گفتار را خیلی بیشتر از آن چه که بتواند به صورت کلامی بیان کند، درک می کند. این کودکان با درمان مناسب و به موقع بهبود قابل توجهی پیدا می کنند یا حتی به صورت کامل درمان می شوند.
آپراکسی رشدی گفتار به ندرت به تنهایی اتفاق می افتد و غالباً با دیگر اختلالات زبانی یا نقص های شناختی همراه است، که می تواند منجر به موارد زیر شود:
- واژگان محدود
- مشکلات دستوری و گرامری
- مشکلات مربوط به هماهنگی و مهارت های حرکتی ظریف
- دشواری در جویدن و بلعیدن غذا
آپراکسی حرکتی و مشکلات مرتبط با انجام فعالیت‌های روزانه
آپراکسی حرکتی یکی دیگر از انواع آپراکسی است که بر روی توانایی فرد در حرکت دادن اندام های خود تاثیر می گذارد. در آپراکسی راه رفتن، فرد فقط می تواند اندام تحتانی خود را درگیر کند. اگرچه این افراد عضلاتی با رشد طبیعی دارند اما در راه رفتن و دویدن مشکل دارند. همچنین افراد مبتلا به آپراکسی حرکتی برای انجام کارهایی مانند تکان دادن دست یا مسواک زدن دچار مشکلاتی هستند و برایشان دشوار است.
افرادی که مبتلا به آپراکسی حرکتی اندام هستند قادر به استفاده از انگشت، بازو یا پا برای انجام دقیق و هماهنگ حرکات نیستند. البته فراموش نکنید این افراد ممکن است نحوه کار با ابزاری مانند پیچ گوشتی را بفهمند حتی در گذشته از آن استفاده کرده اند، اما اکنون قادر به انجام دادن چنین حرکتی نیستند.
دیگر انواع آپراکسی چیست ؟ آپراکسی اندیشه ای که انجام حرکاتی مانند استحمام و لباس پوشیدن را برای این افراد مشکل می کند. آپراکسی مفهومی و آپراکسی ساختاری هم قدرت ترسیم و انجام کارهایی که بیشتر از یک مرحله دارند را از فرد می گیرند.
تشخیص آپراکسی چیست : چگونه این اختلال شناسایی می‌شود؟
تشخیص آپراکسی از طریق ارزیابی های بالینی که توسط متخصصان اعصاب، روانپزشکان و کاردرمانگران انجام می شود، صورت می گیرد. این ارزیابی ها شامل موارد زیر می شود:
- بررسی دقیق تاریخچه پزشکی
- علائم بیمار
- استفاده از آزمون های خاص برای سنجش توانایی های حرکتی و عملکرد حرکات ارادی
- ارزیابی های کلامی و غیر کلامی
- هماهنگی
- توانایی شنیدن و گوش دادن بیمار
- نحوه مشارکت و بررسی عملکرد افراد در فعالیت های خاص
پزشک در این فرآیند از بیمار می خواهد که حرکات ساده و روزمره ای مانند مسواک زدن، شانه زدن موها، بستن دکمه ها را بدون ابزار واقعی تقلید کند. ناتوانی بیمار در انجام صحیح این حرکات، زمانی که هیچ عارضه ای در قدرت عضلانی یا حسی ندارد، می تواند نشانه از آپراکسی باشد. در صورت نیاز، پزشک می تواند برای تشخیص دقیق تر و تعیین محل آسیب مغزی از تصویربرداری های عصبی مانند MRI یا CT اسکن هم استفاده کند. بررسی نقاط آسیب دیده قطعاً می تواند نوع آپراکسی را مشخص کند.
پس همه این روش ها، تست ها و آزمایشات مختلف به پزشکان کمک می کنند تا تشخیص دقیق و درمان مناسب برای بیمار طراحی شود. در تشخیص آپراکسی چیست هرگونه علت زمینه ای هم بررسی می شود. حتی بیماری های مشابه مانند آفازی یا دیس آفازی و ضعف حرکتی هم در تشخیص مد نظر قرار می گیرند.
درمان آپراکسی چیست : چگونه می‌توان به بهبود این اختلال کمک کرد؟
افراد مبتلا به آپراکسی اعم از کودکان یا بزرگسالان باید در طول زندگی خود این اختلال را مدیریت کنند. تمام برنامه های آموزشی ویژه مانند گفتار درمانی، کاردرمانی و فیزیوتراپی برای این است که افراد مبتلا به این اختلال بتوانند زندگی راحت تری داشته باشند. ممکن است این افراد نتوانند در صورت شدید بودن آپراکسی به طور مستقل زندگی کنند و برای انجام امور روزانه خود نیازمند کمک دیگران هستند.
درمان‌های گفتار درمانی برای آپراکسی گفتاری
داشتن جلسات فردی منظم گفتاردرمانی آپراکسی گفتار در تهرانسر می تواند، افراد دارای این اختلال را در بهبود علائم کمک کند. تکنیک های درمانی می توانند شامل موارد زیر باشند:
- آموزش چگونگی حرکت دادن عضلات دهان برای تولید انواع صداها
- آموزش زبان اشاره، برای افرادی که مشکلات گفتاری شدید دارند
- استفاده از همه حواس برای کمک به گفتار، به عنوان مثال گوش دادن به صداهای ضبط شده و استفاده از آینه برای مشاهده تولید صداها توسط دهان
جهت بهبود گفتاردرمانی اختلالات تلفظ در کودکان دچار آپراکسی رشدی، جلسات درمانی باید منظم و فشرده باشد و خانواده باید صبور باشد و همکاری های لازم را جهت انجام تمرینات در منزل داشته باشد، چون که ممکن است بدلیل پیشرفت کم در بعضی از این کودکان، سرخوردگی بوجود آید و آنها مجبور شوند که بخشی از برنامه درمانی یا تمام آن را انجام ندهند از سوی دیگر متخصص گفتاردرمانی باید به طور جدی اختلال کودک را تحت نظر داشته و نقش محرک را برای کودک ایفا نماید.
همچنین در گفتار درمانی کودکان برای آپراکسی موارد زیر به دقت توسط درمانگر مورد توجه قرار می گیرد:
- همخوان هایی که در دوران رشد زودتر پدید می آیند را ابتدا باید آموزش داد.
- همخوان هایی که به بسآمد وقوع آنها بیشتر است باید در اولویت باشد.
- همخوان هایی که در هنگام تولید بیشتر قابل رویت هستند را ابتدا باید آموزش داد.
- در ابتدا باید همخوان های بی واک را آموزش داد.
- در برنامه آموزشی باید از لغات یا سیلاب های ساده استفاده کرد.
- باید از لغاتی که کاربرد بیشتری در مکالمات روزآنه دارند استفاده کرد.
- باید سرعت گفتار کودک را کاهش داد.
- از نشانه های لامسه و یا بینایی مرتبط با صدا استفاده کرد.
- برای تقویت تولید آواها آنها را با ژست و لحن کلام (آهنگین) مرتبط با آنها همراه کرد.
- از اطلاعات آواشناسی برای آموزش آواها استفاده کرد.
- ابتدا باید آواهایی آموزش داده شود که اختلال بیشتری در وضوح گفتار پدید می آورند.
- در صورت وجود آپراکسی اندام گفتاری بایستی روی افزایش هماهنگی اندام گفتاری کار شود.
- افزایش هماهنگی گفتار باید از اهداف اصلی باشد.
- روی افزایش حسی عضلات و اندام گفتاری کار شود.
روش‌های کاردرمانی برای مدیریت و درمان آپراکسی حرکتی
کاردرمانی برای مدیریت آپراکسی چیست ؟ همان طور که گفتیم روش های درمانی از جمله کاردرمانی با تکینک ها و روش های مختلف به بیمار کمک می کند تا زندگی روزمره اش را بهتر مدیریت کند. این روش ها شامل موارد زیر می شوند:
- تمرین هایی برای بازآموزی حرکتی: این حرکات طوری طراحی شده اند که بهبود کنترل حرکات خاص را به دنبال داشته باشند. به عنوان مثال بیمار با کمک درمانگر حرکات ساده ای مانند استفاده از قاشق و چنگال، بستن دکمه ها و شانه زدن مود را تمرین می کند. تکرار و تمرین این حرکات به بیمار می کند تا به طور ناخودآگاه و بدون فکر زیاد این کارها را انجام دهد.
- تقسیم فعالیت ها به مراحلی ساده: ساده کردن فعالیت های پیچیده به مراحل ساده به بیمار کمک می کند تا بتدریج که هر مرحله را یاد می گیرد، مراحل بعدی هم اضافه شده و در نهایت می تواند کل فعالیت را به طور کامل انجام دهد.
- استفاده از تکنیک های حسی: در این روش کاردرمانگر با استفاده از نشانه های بصری، لمسی یا شنیداری به بیمار کمک می کند تا به یاد بیاورد چگونه حرکات را به درستی انجام دهد.
- تمرین های تقلیدی: بیمار با مشاهده حرکات کاردرمانگر یا ویدیو، تلاش می کند حرکات را تقلید کند. این کار می تواند الگوی حرکتی و تقویت حافظه حرکتی بیمار را به دنبال داشته باشد.
- تکنیک های جبرانی: اگر بازگشت کامل به حرکات طبیعی ممکن نباشد، کاردرمانگر هم از طریق آموزش تکنیک ها به بیمار به او یاد می دهد چگونه از ابزار کمکی یا تغییرات محیطی برای فعالیت های روزمره استفاده کند. این روش ها بتدریج می توانند مهارت های حرکتی و افزایش اعتماد به نفس در بیمار را احیای کرده و کیفیت زندگی فرد را تقویت کنند.
مرکز درمان آپراکسی در غرب تهران
می توان گفت که چشم انداز افرادی که به آپراکسی مبتلا هستند بسیار متفاوت است. دقت کنید اگر کسی به دلیل سکته مغزی یا اختلال عصبی به عنوان مثال دچار آپراکسی شده باشد، درمان این بیماری می تواند به کاهش علائم آپراکسی یا برطرف شدن آن کمک کند. بی شک، بیماران می توانند با مدیریت صحیح و حمایت درست و به موقع، مدیریت بیماری خود را یاد بگیرند.
مراکز توانبخشی مانند کلینیک طراوت در تهرانسر برای این که این افراد به زندگی و استقلال برسند از کادری باتجربه و متخصص استفاده می کند تا این افراد با گذشت زمان توانایی خود را بازیابند. روند بهبودی در افراد متفاوت است و نیاز به زمان و جلسات مداوم دارد. تجربیات درمانگران در این مجموعه تاکنون یاری دهنده بسیاری از بیماران مبتلا به آپراکسی بوده است. برای دریافت مشاوره و اطلاعات بیشتر در خصوص روند درمان، می توانید با شماره های درج شده در وب سایت تماس حاصل نمایید.
سخن آخر
در این مطلب به آپراکسی چیست و انواع آن پرداختیم. دلایل بروز این اختلال و روش ها و تکنیک های درمانی را هم بررسی کردیم. این مطلب به شما کمک می کند که اگر فهمیدید فرزندتان یکی از نشانه های مطرح شده را دارد و یا کسی از اطرافیان شما در بزرگسالی بر اثر حادثه ای به آپراکسی مبتلا شده است، مرکز توانبخشی، گفتار درمانی و کاردرمانی طراوت در غرب تهران آماده ارائه بهترین خدمات درمانی به این عزیزان است.
سلام
پسر من صداها و کلمات را خوب ادا نمیکنه یعنی آپراکسی داره؟
با سلام
باید توسط گفتاردرمان مورد ارزیابی قرار بگیره و تمام جنبه ها ارزیابی بشه تا بتوان تشخیص آپراکسی داد