گفتاردرمانی بیماران سکته مغزی

گفتاردرمانی در سکته مغزی از جمله حیطه های مهم مداخلات گفتاردرمانی در بزرگسالان می باشد. سکته مغزی (CVA)، به حالتی گفته می شود که جریان خون، به قسمتی از مغز به دلیل انسداد یا پارگی رگ خونی متوقف می شود. علائم مهمی در سکته مغزی وجود دارد که باید از آن ها آگاه بوده و مراقب آن ها باشید. بسیاری از بیماران سکته مغزی برای ایجاد ارتباط از طریق گفتار، با مشکلاتی مواجه می شوند.گفتاردرمانی بیماران سکته مغزی در جهت کاهش عوارض جانبی گفتاری بیماران را توان بخشی می کند.

فراموش نکنید سکته مغزی می تواند آنقدر شدید باشد که باعث فلج موقت یا دائمی شود و حافظه و عملکرد شناختی را مختل کند. بخشی از این عوارض جانبی که بیشترین آسیب را می بیند، توانایی های گفتاری و ارتباطی بیماران سکته مغزی است. تصور کنید مواجهه با فعالیت های روزمره بدون توانایی بیان افکار و احساسات می تواند چه اندازه ترسناک اما راهی برای بازیابی گفتار بیماران پس از سکته مغزی از طریق گفتاردرمانی در مراکز توانبخشی مانند کلینیک طراوت در تهران (تهرانسر) وجود دارد.

در ادامه بیشتر در مورد سکته مغزی، روش های بازگردانی صدا، گفتار درمانی و همچنین ۱۰ تمرین موثر برای کمک به بیماران سکته مغزی خواهیم خواند. با ما همراه باشید.

سکته مغزی چیست؟

آمار افرادی که دچار سکته مغزی می شوند در  کل جهان درحال افزایش  است و تقریبا در هر ۲ دقیقه یک نفر دچار سکته مغزی می شود. سکته مغزی غالباً در نیمکره چپ مغز اتفاق می افتد. سکته مغزی می تواند باعث ایجاد اختلالاتی مانند:

• ضعف عضلانی
• فلج عضلات و اندام
• اختلال در بلع و تغذیه
• مشکلات شناختی
• کاهش کنترل عاطفی و حتی مرگ شود.

آسیب شایع دیگری که بیماران سکته مغزی تجربه می کنند اختلال گفتار، آسیب های مغزی و اختلالات گفتار و زبان است. بعضی از بیماران مبتلا به سکته مغزی دچار اختلال در گفتار می شود که آفازی نامیده می شود. درمان این اختلالات نیازمند مداخلات گفتاردرمانی سکته مغزی است.

البته اختلالات و علائمی که در بیماران دچار سکته مغزی ایجاد می شود، بستگی به شدت و بخشی از مغز که درگیر شده است متفاوت است. اگر سکته شدیدتر باشد و در بخشی اتفاق افتاده باشد که حساس باشد، اختلالات و علائم به وجود آمده شدیدتر و زیادتر است. همچنین اگر سکته خفیف تر و در بخش هایی که کمتر حساس تر هستند، اتفاق بیفتد، اختلالات و علائم خفیف تر و کم تر است. مثلا برخی از بیماران دچار سکته مغزی خفیف با گفتاردرمانی سکته مغزی می توانند گفتار و بلع طبیعی خود را به دست آورند.

فراموش نکنید مداخلات توانبخشی برای کمک به بازگشت استقلال این افراد بسیار می تواند کمک کننده باشد. در اکثر افرادی که دچار سکته مغزی می شوند، علاوه بر گفتار و زبان این افراد، بلع و غذا خوردنشان نیز درگیر می شود. گفتاردرمانی بزرگسالان در سکته مغزی جهت بهبود اختلالات گفتار و بلع بسیار موثر است.

اختلال تکلم بعد از سکته مغزی

سکته مغزی اثر واضحی بر توانایی بازماندگان در برقراری ارتباط دارد. به ویژه اگر سکته مغزی نیمکره چپ مغز را که مرکز زبان در آن قرار دارد، تحت تأثیر قرار دهد. مشکلات ارتباطی دقیق بیماران بستگی به این دارد که سکته مغزی روی کدام قسمت از مغز تأثیر گذاشته و چقدر از ناحیه آسیب دیده است. سه روشی که سکته مغزی می تواند بر گفتار تأثیر بگذارد شامل آفازی، دیس آرتریا و دیس پراکسی است.

• آفازی شایع ترین اختلال زبانی است که سکته مغزی ایجاد می کند. به طور کلی، آفازی می تواند بر نحوه صحبت کردن، توانایی مراجع در درک آنچه گفته می شود و همچنین مهارت خواندن یا نوشتن او تأثیر بگذارد. گفتاردرمانی سکته مغزی با ارزیابی نوع اختلال را می تواند بررسی کند. آفازی خفیف تنها بر یک نوع ارتباط مانند صحبت کردن تأثیر می گذارد. در حالی که آفازی شدیدتر می تواند چندین حالت ارتباط را مختل کند.
• پس از سکته مغزی، فرد ممکن است از دیس آرتری رنج ببرد. که می تواند با ایجاد ضعف در عضلات مورد استفاده در صحبت کردن، ارتباط را مهار کند. دیس آرتری می تواند ماهیچه های مورد استفاده برای حرکت دهان، لب، زبان یا ماهیچه هایی را که به تنظیم تنفس هنگام صحبت کردن کمک می کند تحت تاثیر قرار دهد. گفتاردرمانی در سکته مغزی، مراجعان را به شکل همه جانبه ارزیابی می کند.
• مشابه دیس آرتریا، دیس پراکسی بر حرکت و هماهنگی ماهیچه ها تأثیر می گذارد. ماهیچه هایی که برای تولید صدا استفاده می شوند در بیمار مبتلا به دیس پراکسی عملکردی کامل دارند اما ممکن است نتوانند آن عضلات را با ترتیب صحیح حرکت دهند تا صدای لازم برای تکلم پیوسته را ایجاد کنند. بنابراین دیس پراکسی تلفظ صحیح را دشوار می کند.

بهترین روش برای بازگردانی صدا در منزل

در اینجا چند نکته برای کمک به بهبود سکته مغزی آورده شده است:

قابل ذکر است که امروزه با پیشرفت تکنولوژی، اپلیکیشن ها و برنامه های زیادی برای کمک به نیازهای انسان طراحی و وارد بازار شده اند. اپ هایی که برای افرادی که در گفتاردرمانی سکته مغزی نمی توانند شرکت کنند طراحی شده اند، می توانند روند بهبود بیمار را در منزل افزایش دهند. حتی کسانی که با گفتاردرمان کار می کنند با استفاده از این برنامه ها می توانند به بهبود روند بیماری خود سرعت بدهند.
پس با استفاده از این اپلیکیشن ها این امکان را دارید که به پیشرفت بیمار خود در منزل کمک کنید.

توصیه می کنیم برای کمک به بیماران سکته مغزی از بازی های رایانه ای برای تطبیق صدا و تصویر استفاده کنید. بازی های کامپیوتری انفرادی می توانند به پردازش تصویر به همراه صدا در مغز به بیمار سکته مغزی کمک کند. حتی خواندن روزنامه به صدای بلند، لیست خرید و گفتن آیتم های آن به صدای بلند توصیه شده و بسیار کمک کننده است.

زمان برگشت تکلم در سکته مغزی

بازگشت تکلم در بیماران سکته مغزی بستگی به عوامل مختلفی مانند شدت سکته مغزی، منطقه ای از مغز که دچار سکته شده است، سن بیمار و…. دارد. زمان بهبودی از سکته مغزی می تواند از چند هفته تا چند سال متغیر باشد و بسته به شدت سکته، سن و سلامت کلی فرد متفاوت است. برخی از افراد ممکن است در عرض چند هفته به توانایی کامل تکلم خود بازگردند، در حالی که برخی دیگر ممکن است ماه ها یا حتی سال ها برای بهبودی کامل نیاز داشته باشند.

چون هر شخص ویژگی ها و توانایی های مختلفی دارد، به همین دلیل زمان برگشت تکلم در سکته مغزی هم تفاوت دارد. مردم فکر می کنند بهبودی به معنای بازگست به حالت قبل از سکته مغزی است. البته که دوباره صحبت کردن برای بسیاری از افراد مهم است، حتی اگر به طور کامل بهبودی حاصل نشود. اما به این نکته توجه داشته باشید که امروزه راه های ارتباطی بسیاری برای برقراری ارتباط وجود دارد که متکی به صحبت کردن نیست.

گرچه پیش بینی این که بهبودی در این بیماران چقدر زمان می برد بسیار دشوار است، اما بسیاری از بیماران سکته مغزی نجات یافته اند و به زندگی شاد و کامل خود ادامه می دهند حتی با وجود این که هنوز هم مشکلات ارتباطی داشته باشند.

تمرینات گفتاردرمانی در سکته مغزی چه کمکی به بیماران می کند؟

مهم است که پس از سکته مغزی، درمان گفتار درمانی را شروع کنید. گفتاردرمانی سکته مغری می تواند به شما در یادگیری نحوه تولید مجدد صداهای صحیح، یادگیری نحوه استفاده از عضلات صورت و دهان خود برای صحبت کردن و یادگیری نحوه استفاده از زبان برای برقراری ارتباط کمک کند. با درمان مناسب، اکثر افراد پس از سکته مغزی می توانند به توانایی کامل تکلم خود بازگردند. همان طور که اشاره کردیم تمرین صداها و آواها کمک قابل توجهی به حرف زدن و بیان کلمات می کنند.

به این ترتیب در تمرینات گفتاردرمانی در سکته مغزی، مناطق جدیدی از مغز تشویق می شوند تا عملکرد ارتباطات و گفتار را به عهده بگیرند. تمرینات گفتاردرمانی با برانگیختن نوروپلاستیسیتی به بهبود مهارت های زبانی کمک کرده و موجب می شود بهترین نتیجه از درمان حاصل آید. در ادامه به اهمیت روش های گفتاردرمانی و نقش این تمرینات در بهبود بیماران سکته مغزی اشاره می کنیم.

روش گفتاردرمانی در سکته مغزی 

کار در کنار یک آسیب شناس حرفه ای گفتار زبان بهترین راه برای بازیابی مهارت های ارتباطی است. برخی تمرینات گفتاردرمانی وجود دارد که درمانگر ممکن است به راحتی در خانه آموزش دهد. وقتی تمرینات گفتاردرمانی را به تنهایی انجام می دهید، همیشه باید آن ها را جلوی آینه انجام دهید. در صورت لزوم گفتاردرمانگر خدمات آسیب شناسی گفتار را برای ارزیابی ظرفیت ماهیچه های مورد استفاده برای بلع و تارهای صوتی ارائه می دهد. با افزایش آگاهی خود از هرگونه نقص عملکردی در بیمار، آسیب شناس زبان و گفتار می تواند به طور پیشگیرانه به این مسائل بپردازد و معنی دارترین مراقبت ممکن را ارائه دهد.

نقش گفتاردرمانی در سکته مغزی

گفتاردرمانی همه جنبه های درمان سکته مغزی را شامل می شود و به افراد در مدیریت ارتباط و گفتار و مشکلات بلع که ممکن است بعد از سکته مغزی با آنها روبرو شوند کمک می کند.

ارتباط و گفتار در گفتاردرمانی در سکته مغزی

یک سوم افراد مبتلا به سکته مغزی به مشکلات ارتباطی  و گفتار و زبان دچار می شوند. لازم است یادآور شویم که مشکلات ارتباطی بر هوش شخص اثری نمی گذارند، بلکه ممکن است در درک صحبت های دیگران و بیان افکارشان با مشکل مواجه شوند. گفتاردرمانی در سکته مغزی همه جنبه های ارتباط را که ممکن است تحت تاثیر سکته مغزی قرار گرفته باشند را تشخیص می دهد. این جنبه های ارتباطی شامل موارد زیر است:

• مشکل در درک صحبت های دیگران ( آفازی دریافتی)
• مشکل در استفاده از کلمات و جملات برای بیان آنچه می خواهند بگویند (آفازی بیانی)
• مشکل در فکر کردن به کلماتی که می خواهند استفاده کنند (مشکلات واژه یابی)
• مشکلات خواندن (دیس لکسیا) و مشکلات نوشتن (دیس گرافیا)
• ضعف عضلانی که گفتار را نامفهوم و غیرقابل درک برای دیگران می کند (دیزآرتری)
• مشکل در حرکت دادن ماهیچه ها در توالی درست برای بیان واضح ( دیس آپراکسیا)

بهترین تمرین های گفتاردرمانی در سکته مغزی، همان تمرین هایی هستند که به صورت مداوم و مرکز انجام می دهید. به این ترتیب مغز بهبود پیدا می کند. لازم به ذکر استکه تمرینات گفتاردرمانی در سکته مغزی می توانند تمام نیازهای پایه را پوشش دهند. به این ترتیب در مرکز توانبخشی طراوت تهرانسر، تمرینات تخصصی و متناسب با میزان درگیری بیمار انجام می پذیرد.

لیست تمرینات گفتار درمانی در سکته مغزی در منزل

به بیماران سکته مغزی ابتدا توصیه می کنیم برای بهبود مهارت های زبانی خود با یک آسیب شناس گفتار زبان کار کنید. پس از آن از تمرین های گفتاری در خانه استفاده کنید. در اینجا به ۱۰ تمرین موثر که می توانید در خانه امتحان کنید اشاره می کنیم. توصیه می کنیم کلیه حرکات را جلوی آینه انجام دهید. چرا که آینه بازخوردی را ایجاد می کند که سوخت مغز شما خواهد بود.

۱.بیرون و داخل بردن زبان: زبان خود را بیرون ببرید و ۲ ثانبه نگه دارید، حالا دوباره عقب ببرید و ۲ ثانیه نگه دارید. تکرار این حرکت کمک می کند با الگوهای آموزش هماهنگی پیدا کنید و همچنین در تولید گفتار به شما کمک می کند.

۲.حرکت زبان از یک طرف به طرف دیگر: برای این تمرین گفتار درمانی، دهان خود را باز کنید و گوشه راست دهان را لمس کنید. حالا ۲ ثانیه نگه داشته و سپس گوشه سمت چپ دهان خود را لمس کنید. ۲ ثانیه در این حالت بمانید و کار را تکرار کنید.

۳.زبان را بالا و پایین ببرید: دهان خود را باز و زبان خود را بیرون بیاورید. حالا زبان خود را به سمت بالا و بینی خود ببرید. در این حالت ۲ ثانیه بمانید، سپس زبان خود را به سمت پایین چانه ببرید. در این حالت هم ۲ ثانیه بمانید و این کار را تکرار کنید.

۴.بگویید سیب: این یک تمرین بسیارساده گفتاردرمانی در سکته مغزی است که می تواند مهارت های حرکتی دهان را بهبود دهد. لبخند زدن جلوی آینه را تمرین کنید. حالا لبخند بزنید و آرام باشید. تا جایی که ممکن است این کار را تکرار کنید.

۵.حالت بوسه: پس از این که تمرین لبخند را به پایان رساندید، سعی کنید با جمع کردن لب هایتان حالت بوسه (غنچه) را ایجاد کنید. لب های خود را جمع کنید، سپس شل کنید. سرعت حرکت را کاهش داده و هرچقدر می توانید این کار را تکرار کنید.

۶.تمرین و تکرار جفت شدن حروف صامت و مصوت: حالا نوبت به تمرینات پیچیده تر گفتاردرمانی در سکته مغزی می رسد. یک صامت را که در گفتن آن مشکل دارید انتخاب کنید و سپس آن را با هر پنج صدا (آ اِ اُ اَ ای) جفت کنید.

۷.جمله بسازید: بلند خواندن را تمرین کنید، اگر چه می تواند برای شما ناامیدکننده باشد. اما توصیه می کنیم صبور باشید و شروع به ساختن یک یا دو جمله کنید. ابتدا با یک یا دو دقیقه شروع کنید و سپس  مدت زمان تمرین را افزایش دهید.

۸.بازی با کلمات: بازی با کلمات در گفتاردرمانی سکته مغزی برای بزرگسالان گرچه گفتاری تولید نمی کند اما بسیار عالی است. یعنی این بازی مهارت پردازش و درک تصویری را به چالش می کشد. حتماً توصیه می کنیم بازی های رایانه ای را امتحان کنید. همچنین جدول کلمات متقاطع و یا جدول کلمات را انتخاب کنید. اگر به صورت منظم تمرین کنید از نتایج آن شگفت زده می شوید.

۹.پردازش واجی: واج شناسی به الگوی اصوات گفتاری اشاره می کند. تمرینات گفتاردرمانی به واج شناسی کمک کرده و به بیماران در بهبود توانایی تولید گفتار کمک کنند. در این تمرین باید حدس بزنید در یک کلمه چند هجا وجود دارد. از یک نفر بخواهید که با شما بنشیند و کلمات مختلفی را بگوید. مراقب برای ارائه بازخورد باید همیشه به شما بگوید که درست می گویید یا غلط. بازخورد این ورزش را درمانی می کند.

۱۰.در نهایت هم برنامه ها و تمرین های گفتاردرمانی: اگرچه تمرین های توصیه شده فرصتی عالی برای شروع هستند، اما درواقع متناسب با وضعیت منحصر به فرد شما نیستند. ایده خوب برای دستیابی به نتایج بهتر، استفاده از برنامه های گفتاردرمانی و شناخت درمانی است. این برنامه ها می توانند مشکل را ارزیابی و تمریناتی را برای پاسخگویی به نیازهای هر فرد تعیین کنند.

سنگینی زبان در سکته مغزی

تشخیص و علائم سکته مغزی بسیار مهم و امری حیاتی است. بدون مراقبت و درمان مناسب، سکته مغزی می تواند کشنده باشد یا باعث آسیب دائمی به عملکرد منظم بدن شود. بسته به مدت زمانی که جریان خون به مغز مختل شده و کدام قسمت از مغز بیشتر تحت تأثیر قرار گرفته است، عوارض طولانی مدت سکته مغزی ممکن است شامل ناتوانی های موقتی یا دائمی باشد. در اینجا برخی از رایج ترین عوارض پس از سکته مغزی آورده شده است:

• فلجی: سکته مغزی شدید ممکن است منجر به فلج یک طرف بدن یا از دست دادن حرکت عضلات شود. درمان مشکلات حرکتی به کمک مداخلات کاردرمانی انجام می گیرد.
• درد: سکته مغزی ممکن است باعث درد ، بی حسی یا سایر احساسات غیر معمول مانند سوزن سوزن شدن در قسمت های خاصی از بدن شود.
• از دست دادن حافظه: بیماران ممکن است مقداری از دست دادن حافظه یا مشکل در تفکر، درک مفاهیم، استدلال و تصمیم گیری را تجربه کنند. گفتاردرمانی در سکته مغزی در توانبخشی غرب تهران در تهرانسر به آسیب هایی که به مراکز گفتاری وارد شده است کمک می کند.
• تغییرات احساسی: پس از سکته مغزی، کنترل احساسات دشوارتر می شود. ابتلا به افسردگی در بازماندگان سکته غیرعادی نیست.
• مشکل در صحبت کردن: سکته مغزی می تواند ماهیچه های دهان و گلو را تحت تاثیر قرار دهد و صحبت کردن واضح، بلع یا غذا خوردن را با مشکل مواجه می کند. این عوارض جانبی می تواند صحبت کردن، درک گفتار، خواندن یا نوشتن را دشوارتر کند.

درمان سکته مغزی

درمان سکته مغزی به عنوان یکی از شایع‌ترین عارضه‌های نورولوژیکی، بستگی به نوع و شدت سکته دارد. در صورت شکستگی یا خونریزی در مغز، درمان فوری و اورژانسی لازم است. در سایر موارد، درمان شامل استراحت، داروها، فیزیوتراپی و حمایت از بیمار است.

درمان سکته مغزی عموماً شامل مراقبت‌های پایه و اصلاحی، بهبود عملکرد بیمار و کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی دومی می‌باشد. به عنوان مثال، برای مراقبت‌های پایه می‌توان به نگهداری از تنفس، حفظ تعادل سیمای بیمار و کنترل فشار خون اشاره کرد.

استفاده از داروها نیز به عنوان یک قسمت مهم از درمان سکته مغزی مطرح است. این داروها می‌توانند شامل آنتی‌کواگولانت‌ها، ضدتشنج‌ها، داروهای کاهش فشار خون و داروهای ضدافسردگی باشند. در صورت لزوم، داروهایی مانند ترومبولیتیک‌ها (برای خونریزی در مغز) و ترومبوسیت‌های تزریقی ممکن است تجویز شود.

مداخلات گفتاردرمانی در سکته مغزی جهت بهبود خوردن، آشامیدن و بلع

قریب به ۷۸% افراد مبتلا به سکته مغزی درجات مختلفی از اختلال در بلع (دیس فاژیا) را تجربه  می کنند. این اختلال می تواند به افزایش خطر سوء تغذیه، کم آبی، گیر کردن غذا در گلو و آسپیریشن منجر شود. درمانگران گفتار و زبان می توانند تا حد امکان، لذت از خوردن و آشامیدن امن را برای فرد دچار سکته مغزی فراهم کنند و از خطرات احتمالی پیش روی بیمار پیشگیری کنند.

مرکز گفتار درمانی در غرب تهران

تاثیر منفی سکته مغزی بر توانایی فرد در برقراری ارتباط می تواند خسته کننده و ناراحت کننده باشد. اگرچه آفازی، آپراکسی و دیزآرتری بر هوش تأثیر نمی گذارند، اما نحوه ظاهر شدن آنها گاهی اوقات باعث می شود که مردم فکر کنند که اینطور است. خوشبختانه مرکز گفتاردرمانی در سکته مغزی در غرب تهران (تهرانسر) می تواند علائم ناشی از سکته مغزی را به حداقل برساند تا فعالیت های روزمره مانند شرکت در مکالمات، خواندن و نوشتن را آسان تر کند. در ادامه به معرفی بخشی از فعالیت های مرکز توانبخشی طراوت در غرب تهران می پردازیم:

1. در گفتاردرمانی، آسیب شناسان گفتار و زبان، اختلالات مربوط به گفتار، صدا، زبان، ارتباطات شناختی، توانایی بلع و سایر مسائل مرتبط را ارزیابی و درمان می کنند. از طریق کار با بیمار و تیم مراقبتی او ، یک آسیب شناس گفتار و زبان برنامه درمانی اختصاصی متناسب با نیازهای بیمار ارائه می دهد. این برنامه به منظور کمک به بیمار برای دستیابی به بالاترین سطح ارتباطات و عملکرد زبان ممکن است.
2. بخشی از برنامه مراقبت شخصی گفتاردرمانی در سکته مغزی در غرب تهران در تهرانسر ممکن است شامل تکنیک هایی برای تقویت عضلات مرتبط با صوت و بلع، تمرینات شناختی زبان برای بازیابی یا سازگاری درک زبان و مهارت های ارتباطی همراه با برخی فعالیت ها برای تنظیم توانایی ارتباط باشد.
3. بیشتر کارهای آسیب شناس گفتار حول محور نوروپلاستیسیتی یا توانایی طبیعی مغز در بازسازی مجدد خود می چرخد. با فعال کردن قابلیت انعطاف پذیری عصبی، نواحی سالم مغز تحریک می شوند تا عملکرد زبان را به عهده بگیرند. از آنجا که پلاستیسیته عصبی با تحریک مکرر ایجاد می شود، کار با تمرینات مختلف گفتاردرمانی با آسیب شناس گفتار، مناطق جدیدی از مغز را تشویق می کند تا عملکردهای گفتار و ارتباط را بر عهده بگیرند.

جمع بندی

فراموش نکنید که کمترین زمان را برای رساندن بیمار به بیمارستان صرف کنید و البته توصیه می کنیم علائم اولیه سکته مغزی را بشناسید تا بتوانید در موارد ضروری، بهترین عملکرد را داشته باشید. در این مطلب به علاوه بر علائم بر روش های درمان از جمله گفتاردرمانی در سکته مغزی هم تاکید کردیم که می تواند چقدر در بهبود بیمار سکته مغزی موثر باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر و اطلاع از روند پذیرش و درمان با متخصصین و مشاوران ما در مرکز توانبخشی طراوت در غرب تهران (تهرانسر) در ارتباط بمانید.