کاردرمانی پارکینسون و تمرینات حیاتی برای آن

کاردرمانی پارکینسون از جمله حیطه های کار درمانی در اختلالات نورولوژیک است و می تواند بسیار کمک کننده و اثر بخش عمل کند. به این شکل که با پیشرفت بیماری، شخص همچنان قادر باشد به کارهای روزمره خود ادامه دهد. یک سری فعالیت ها برای حفظ رفاه و استقلال فرد مبتلا به پارکینسون اهمیت زیادی دارند. کاردرمانگران می توانند در ارزیابی و برنامه ریزی این فعالیت ها نقش بسیار موثری ایفا کنند.

در این مقاله همراه ما باشید تا پارکینسون را بهتر بشناسیم و نقش موثر تمرینات کار درمانی در روند بهبود بیماری را بررسی کنیم.

بیماری پارکینسون چیست ؟

پارکینسون بیماری پیشرونده ای است که بخش هایی از مغز و سیستم عصبی در آن آسیب می بینند. کاردرمانی پارکینسون به این نکته توجه دارد که معمولاً از علائم اولیه پارکینسون،  ترمور در یک دست است که بعدها فرد دچار سفتی عضلانی و کندی حرکت می‌شود. به علاوه بازوی فرد هنگام راه رفتن نوسان ندارد. توجه داشته باشید پارکینسون درمان خاصی ندارد و تنها راه ممکن در حال حاضر، استفاده از خدمات توانبخشی و قرص هایی است که علائم را بهبود می بخشند.

سه نشانه اصلی پارکیسون عبارتند از:

• ترمور: لرزش غیر ارادی در اندام
• کندی حرکتی
• سفتی عضلانی

این علائم به مرور زمان بدتر می شوند و حالت بدن فرد حالت خمیده ای به خود می گیرد. کاردرمانی پارکینسون با توجه به علائم ایجاد شده، به بهبود آنها کمک می کند تا فرد کیفیت زندگی مطلوبی داشته باشد.

دلایل بروز پارکینسون

همانطور که می دانید این بیماری در زمانی اتفاق می افتد که سلول های عصبی تولید کننده دوپامین در مغز از بین بروند. در ادامه در مورد دلایل بروز پارکینسون صحبت خواهیم کرد.

عوامل ژنتیکی

عوامل ژنتیکی از دلایلی می باشد که باعث بروز این بیماری در برخی افراد می شود و این به دلیل جهش ژن ها می باشد که عملکرد نورون های دوپامین ساز را مختل می نماید. مهم ترین ژن‌ هایی که در این زمینه شناخته شده اند شامل  LRRK2، PARK7، PINK1، SNCA و DJ-1 می باشند که به جای دفع باعث تجمع پروتئین های آسیب دیده و و مواد زائد در سلول ها می گردند و در نتیجه آسیب وارده به سلول ها و التهابات ایجاد شده باعث تخریب سلول های عصبی در بلند مدت می شود.

عوامل محیطی

عوامل محیطی از دیگر دلایلی هستند که باعث بروز بیماری پارکینسون می شود و نیاز به کاردرمانی پارکینسون را افزایش می دهد. این عوامل شامل قرار گرفتن طولانی در معرض آفت کش ها، علف ‌کش‌ ها، فلزات سنگین مانند منگنز و سرب و همچنین مواد شیمیایی صنعتی (مثل تری‌کلرواتیلن) که به سلول های عصبی آسیب وارد می کند.

این مواد از طریق استنشاق، تماس پوستی یا خوردن وارد بدن می شود و روی سیستم عصبی مرکزی اثر منفی می ‌گذارد. پارکینسون از این طریق بیشتر در افراد کشاورز، کسانی که در پالایشگاه ها کار می کنند و … اتفاق می افتد و با افزایش استرس اکسیداتیو، التهاب مغزی و اختلال در عملکرد میتوکندری ‌ها پارکینسون را شاهد خواهید بود.

افزایش سن

افزایش سن عامل دیگری است که باعث ابتلا به بیماری پارکینسون می شود. با بالا رفتن سن، بسیاری از فرآیندهای فیزیولوژیکی بدن دچار عملکرد درست خود را از دست می دهند و در مغز سلول‌ های عصبی تولیدکننده دوپامین به تدریج از بین می روند و با عدم وجود این سلول ها حرکات بدن منظم نخواهد بود.

بیشتر افراد بالای ۶۰ سال به دلیل کهولت سن دچار این بیماری می شوند و هر چه سن بالاتر باشد این بیماری نیز بیشتر در بدن دیده می شود. سبک زندگی سالم، تغذیه مناسب، ورزش منظم و اجتناب از عوامل محیطی آسیب ‌زا و کمک از کاردرمانی پارکینسون روند بروز این بیماری را کاهش می دهد.

استرس اکسیداتیو و التهاب مغزی

در کنار عوامل دیگری که باعث بروز این بیماری می شود استرس اکسیداتیو و التهاب مغزی نیز عامل های دیگری هستند که استرس اکسیداتیو مشکلی است که به دلیل عدم کنترل رادیکال های آزاد در بدن توسط آنتی اکسیدان ها اتفاق می افتد. رادیکال های آزاد در بدن به  DNA،پروتئین ‌ها و ساختارهای سلولی آسیب می رسانند سلول هایی عصبی را تخریب می کنند.

در کنار استرس اکسیداتیو، التهاب مزمن مغزی نیز باعث بروز بیماری پارکینسون می شود و سلول های ایمنی مغز برای سموم بدن و آسیب های وارده فعال می گردد و باعث ترشح مواد التهابی می شود که در بلند مدت مواد التهابی ترشح شده مرگ نورون ها را در پی دارد.

ضربه به سر

ضربات شدید یا مکرر به سر بیماری پارکینسون را به همراه دارد و با ضرباتی که به سر وارد می شود و نقاط حساس مغز خصوصا قسمت تولید کننده دوپامین آسیب می بیند و حتی این ضربات موجب مشکلات التهابی و استرس اکسیداتیو می شود و باعث تخریب سلول های نورونی می شود.

این عامل بیشتر در ورزشکاران خصوصا رشته های ورزشی بوکس، کاراته و … که به سر آنها ضربه می خورد دیده می شود و در صورتی که محافظت از سر به درستی انجام نگیرد به مرور در مغز تغییراتی اتفاق می افتد و سالها بعد بیماری پارکینسون تشخیص داده می شود. بیماری با کاردرمانی پارکینسون قابل کنترل است.

علل احتمالی داشتن پارکینسون

• وجود فرد مبتلا در پارکینسون در خانواده
• جهش ژنی
• نژاد (افزایش موارد ابتلا در نژاد سفید)
• مسمومیت با برخی از مواد سمی مثل منگنز
• بروز علائم بعد از مصرف برخی از مواد مخدر

علائم شناخت پارکینسون

• ترمور : لرزش دست ها در هنگامی که فرد فعالیتی انجام نمی دهد.
• ریجیدیتی : نوعی از سفتی عضلانی که حرکت اندام ها و مفاصل فرد به شکل چرخ دنده ای اتفاق می افتد.
• کندی حرکت
• مشکل در شروع حرکت که همراه با کندی حرکت موجب ایجاد اختلال در انجام فعالیت هایی مثل رانندگی، غذا خوردن و لباس پوشیدن می شوند.
• اختلال در راه رفتن، طول گام کاهش یافته و سرعت راه رفتن افزایش می یابد و زمانی که فرد می‌خواهد در حین راه رفتن وارد راهروهای باریک یا نزدیک به پله شود، یا در هنگام نوشتن، حرکت به یکباره متوقف می شود.
• فرد در حالت ایستاده وضعیت خاصی به خود می‌گیرد، خم شدن سر رو به جلو و خم بودن زانو ها و مفاصل لگن
• افسردگی
• ماسکه شدن صورت
• توهم و هذیان
• بروز مشکل در انجام فعالیت های پیچیده و توجه به چند محرک همزمان به علت آسیب شناختی گسترده
• مشکلات گفتاری
• مشکلاتی در سیستم دفعی
• بروز اختلال مربوط به خواب

کاردرمانگرها متخصصانی هستند که سلامتی و حال عمومی بیماران را ارتقا می دهند. هدف اصلی کاردرمانی در پارکینسون این است که بیماران قادر به مشارکت در فعالیت های زندگی شوند. انجام مداخلات برای بهبود عملکرد بیماران در فعالیت هایی که نیاز دارند یا مورد علاقه شان است بسیار ضروری است. در بسیاری از موارد، این کار ممکن است نیاز به اصلاح فعالیت یا محیط نیز داشته باشد تا فرد را در فعالیت هایی که با آن ها درگیر است حمایت کند.

تمرینات کاردرمانی پارکینسون می تواند به موارد زیر کمک کند:

• مشکلات تعادل
• عدم هماهنگی
• خستگی های مزمن
• درد
• مشکلات راه رفتن
• بی حرکتی
• ضعف

در کنار موارد بالا، کاردرمانی در پارکینسون در مرکز توانبخشی طراوت تهرانسر در غرب تهران، به طور کلی برای بیماران پارکینسون،  ارزیابی، درمان و توصیه هایی را در زمینه های زیر ارائه می دهد:

• کار روی بازو و دست
• پیشنهاد تهیه وسایل کمکی برای نگارش
• اعمال اصلاحاتی در محیط خانه
• ارائه ی راهکارهایی برای استفاده ی بهینه از انرژی
• اصلاح محل کار یا تجهیزات کار
• رشد مهارتهای اوقات فراغت
• پیشنهاد استفاده از وسیله هایی کمکی مانند ویلچر دستی یا برقی، تجهیزات توالت، وان حمام و…

از دیگر بیماری های پیشرونده می توان به ام اس اشاره کرد برای شناخت بهتر نسبت به ام اس می توانید مقاله کاردرمانی ام اس را مطالعه کنید.

مراحل و جلسات انجام تمرینات پارکینسون

 

• تحرک

کاردرمانی در پارکینسون شامل آموزش هایی به بیماران نیز است. مثلاً به بیماران می آموزد چگونه بدون چرخش ناگهانی و بالا رفتن احتمال افتادن، تغییر جهت دهند. همچنین بیمار را از جهت نیاز به وسایل کمکی نیز ارزیابی می کنند.

• جا به جایی از حالت نشسته به ایستاده

بلند شدن از روی تخت، صندلی یا توالت نیز می تواند برای این بیماران چالش برانگیز باشد. کاردرمانی پارکینسون می تواند با تجویز وسایل کمکی مثل بالابر، دوش دستی، مبل تخت شو و… به بیماران کمک کند.

• پوسچر صحیح

کاردرمانگر به اصلاح حالت بدن فرد و آگاهی از مشکلات وضعیتی اش کمک می کند. همچنین نیاز بیمار به حمایت ارزیابی شده و طبق صلاحدید برای او وسایل کمکی یا اصلاحی تجویز می کند.

• خوردن و آشامیدن

درمانگر می تواند وضعیت نشستن مناسب در حین غذا خوردن را آموزش دهد. همچنین تنظیم نور و روش هایی برای کاهش حواس پرتی هنگام خوردن و آشامیدن. کاردرمانگر ارزیابی می کند که آیا برای کاهش مشکلات، تجهیزات اصلاح شده برای خوردن و آشامیدن بیمار لازم است یا نه؟

• مدیریت خستگی

افراد مبتلا به پارکینسون زودتر از سایرین خسته می شوند. این ممکن است به دلیل تلاش زیاد برای حفظ بدن خود در راستای مستقیم باشد. همینطور استراتژی های ناکارآمد حرکتی نیز این خستگی را تشدید می کند. کاردرمانی پارکینسون می تواند کارهای روزمره بیمار را ارزیابی کند و او را در اولویت بندی کارها کمک کند. سپس ساختار فعالیت ها را با توجه به سطح انرژی بیمار تغییر داده و بیمار را با دوره های استراحت منظم، از جمله خواب مناسب آشنا کند.

سایر زمینه های مداخلات کاردرمانی پارکینسون کدامند؟

• آموزش روش هایی برای جلوگیری از افتادن بیمار حین راه رفتن
• تسهیل روند مراقبت های شخصی روزانه از خود
• بهبود مهارت در فعالیت های مربوط به خانه مثل آماده کردن غذا، خرید کردن، نظافت و…
• بهبود عملکرد نوشتاری آن ها که به دلیل مشکلات پوسچرال، بینایی و حرکات دست رخ می دهد.
• جا به جایی در تخت که شامل آموزش روش های غلت خوردن در تخت، وضعیت دهی و بلند شدن از تخت خواب است.

کاردرمانی در پارکینسون با ارتقاء عملکرد فرد در زندگی او تاثیر می گذارد. همچنین با افزایش کارایی او در نقش های روزمره، برنامه های روتین و عادات اجتماعی، به پویایی روابط کمک می کند. درمانگران بیماران را برای ادامه شغلشان پشتیبانی می کنند و به عنوان رابطی بین بیمار و محل کارش هستند.

کاردرمانگر در مورد مسائلی مانند رانندگی و دسترسی به سایر روش های حمل و نقل نیز به شما پیشنهاداتی ارائه می کند. در واقع کاردرمانگر برای انجام کارهایی که برای بیمار دشوار است، روش های جایگزین آسان تری ارائه می دهد. همچنین به او در رابطه با استفاده از استراتژی ها، تکنیک ها و ابزار و تجهیزات کمکی مشورت می دهد.

کاردرمانی در پارکینسون درفعالیت های زندگی روزمره

• کاردرمانگر به فرد راه حل های متفاوتی برای انجام وظایف سخت می دهد تا  فرد بتواند آن ها را راحت‌تر انجام دهد. ممکن است برای فرد تجویز کند که از استراتژی ها، تکنیک ها،  ابزارها، تکنولوژی ها و تجهیزات مخصوص استفاده کند تا فعالیت‌های روزمره زندگی را هر چه بهتر انجام دهد.
•  کاردرمانی پارکینسون تغییرات مفیدی را توصیه می کند مانند چیدن مناسب اثاثیه منزل برای آسان تر کردن حرکت فرد.
•  استفاده از نشانه هایی که برای انجام فعالیت ها کمک می کنند برای افراد مبتلا به پارکینسون مفید است نشانه راهی است که به انجام و کامل کردن وظایف فرد کمک می کند.
•  کاردرمانگر به فرد استراتژی‌های ارائه می‌دهد که با وظایفی که برای فرد در آینده سخت می‌شود کنار بیاید.
•  کاردرمانگر به فرد راه حل هایی در مورد مسائل رانندگی و سایر مشکلات حمل و نقل ارائه می‌دهد.

مداخلات مرکز کاردرمانی پارکینسون 

ترمور

ممکن است فرد مبتلا به پارکینسون ترمور داشته باشد این ترمور در فعالیت‌های روزمره زندگی اختلال ایجاد می‌کند مانند ناتوانی در بستن دکمه های لباس. کاردرمانی پارکینسون می‌تواند با روش‌های مختلف به بهبود ترمور کمک کند همچنین با انجام حرکات درمانی به کنترل حرکات دست فرد کمک می کند.

 خستگی

ممکن است فرد از لحاظ جسمی و ذهنی دچار خستگی شدید  شود. در این صورت کاردرمانگر به فرد توصیه خواهد کرد که فعالیت های روزانه خود را در دفتر ثبت کند. این مورد در کاردرمانی باعث می‌شود که فرد دریابد کدام مورد از فعالیت‌ها بیشتر فرد را خسته می‌کند. کاردرمانی به فرد در برنامه‌ریزی و ایجاد عادات خواب مناسب هم کمک می کند.

ارتباطات اجتماعی و کاردرمانی پارکینسون

توجه داشته باشید فرد ممکن است مشکلاتی در ارتباطات اجتماعی پیدا کند. کاردرمانی با ارائه استراتژی‌های مناسب مانند پرهیز از عوامل بر هم زننده تمرکز هنگام نوشتن یا توجه به هر حرف هنگام نوشتن به فرد کمک می کند.

حتی فرد ممکن است اضطراب را نیز تجربه کند که پیامد تغییرات شیمیایی در مغز است. کاردرمانی به حل این مشکل در این افراد موثر است. برای مثال فرد ممکن است از مشارکت در فعالیت ها خودداری کند چون نگران افتادن است یا این که نوشیدن و خوردن در عموم برایش سخت است، کاردرمانی فرد را قادر می‌سازد تا با استفاده از استراتژی های متفاوت با اضطراب کنار بیاید.

مرکز کاردرمانی بیماران پارکینسون در غرب تهران

این نکته را متذکر می شویم که تعداد جلسات کاردرمانی پارکینسون غرب تهران در تهرانسر، برای هر فرد متفاوت است. اولین جلسه شامل ارزیابی و توصیه هایی به فرد و خانواده اش است. به تدریج کاردرمانگر طی جلسات بعدی، پیشرفت فرد را بررسی و برنامه درمانی فرد را بسته به نتیجه ارزیابی های دوره ای، تغییر یا گسترش می دهد.

پس از آن توصیه های تکمیلی کاردرمانگر به فرد مبتلا به پارکینسون بسته به شرایط فرد و نظر  کاردرمانگر که می تواند متفاوت  هم باشد صورت می گیرد. پس از آن در کنار ارائه مداخلات کاردرمانی جسمی، یکسری توصیه هایی نیز به وی داده می شود، برخی از این توصیه ها به قرار زیر است

تحرک

شامل کمک به افراد پارکینسون برای تمرکز روی راه رفتن ، اجتناب از صحبت های غیر ضروری هنگام حرکت، مکث هنگام صحبت و لمس چیزی محکم برای کمک به تعادل در هنگام راه رفتن و ایستادن، تغییرجهت بدون چرخش ناگهانی و… است.

پیشگیری از زمین خوردن

با هدف کاهش خطر زمین خوردن، متخصصان کاردرمانی پارکینسون توصیه می کنند که افراد پارکینسون به طور کامل توجه داشته باشند و هنگام حمل وسایلی مانند کیف های دستی، کمربند یا چرخ دستی، روی راه رفتن و استفاده از تجهیزات جبرانی تمرکز کنند.

جابجایی از حالت نشسته به حالت ایستاده

جابجایی از حالت نشسته به ایستاده ممکن است برای افراد پارکینسون مشکل ایجاد کند. کاردرمانگران می توانند استراتژی های مناسبی مانند استفاده از نشانه های کلامی مناسب و ارائه تجهیزاتی برای کمک به جابجایی ارائه دهند.

مراقبت از خود

کاردرمانگر به افراد پارکینسونی که روال مراقبت از خود برایشان کند و خسته کننده شده و ممکن است خطر سقوط را افزایش دهد، کمک می کند.

مدیریت خستگی

افراد پارکینسون معمولاً به دلیل تلاش برای ایستادن در راهبردهای حرکتی ناکارآمد زودتر خسته می شوند. در نتیجه کاردرمانگران می توانند برنامه های معمول وی را مرور کرده و به اولویت بندی وظایف وی کمک کنند. در این مرکز فعالیت ها را با توجه به سطح انرژی بیمار، تجدید ساختار و دوره های استراحت منظم، از جمله خواب خوب برنامه ریزی می کنند.

مرکز گفتار درمانی پارکینسون در غرب تهران و  کاردرمانی بزرگسالان، در فعالیت های اجتماعی، تفریحی و اوقات فراغت و رانندگی نیز به افراد پارکینسون کمک می کند.

جمع بندی

در نهایت کاردرمانی پارکینسون کلینیک توانبخشی طراوت تهرانسر فرد را قادر می سازد تا حداکثر استقلال ممکن را در فعالیت های روزمره زندگی داشته باشد و برای این هدف به بهبود علائم فیزیکی و ذهنی کمک می کند. همچنین به فرد راهکارهای جدید نیز برای دستیابی به این امر می آموزد. همچنین مرکز کاردرمانی پارکینسون در تهرانسر به فرد کمک می کند تا مشارکت اجتماعی خود را همچنان حفظ کند.