کاردرمانی کودکان و نحوه درمان آن

از جمله کودکانی که به کاردرمانی کودکان نیاز دارند، کودکان مبتلا به تاخیر رشدی، حرکتی و ذهنی هستند. این دسته از بیماران دچار اختلالاتی همانند دیر راه رفتن، فلج مغزی، ضعف عضلانی و موارد دیگری هستند. در برخی موارد، کودکان مبتلا به بیماریی هایی از قبیل پیش فعالی، کمبود توجه و تمرکز، مشکل در یادگیری با استفاده از روش درمانی کار درمانی تخصصی کودکان می توانند تا حد زیادی مشکلات مرتبط با بیماری خود را حل نموده و حتی به استقلال تقریبی برسند. با ما تا آخر این مقاله همراه باشید تا آگاه شوید که کدام دسته از کودکان به کاردرمانی تخصصی نیازمند هستند. همچنین لزوم کاردرمانی و اثرات آن را در کودکان نیازمند به کاردرمانی بررسی خواهیم کرد.

کاردرمانی کودکان چیست؟

در کاردرمانی تخصصی کودکان، مجموعه ای از فعالیت ها به کودک آموزش داده می شود که هدف از انجام هر یک از این موارد، بهبود مهارت ها ، توانایی های حرکتی، عضلانی و مهارت های ذهنی کودکان است. از دیگر هدف های کاردرمانی تخصصی کودکان می توان به جلوگیری از پیشرفت بیماری کودک و همچنین بازگرداندن توانایی های از دست رفته اشاره کرد. به این ترتیب فراموش نکنید کودکان با هرگونه چالش حسی، رشدی و یا یادگیری می توانند از کاردرمانی اصولی بهره مند شوند.

چه کودک هایی به کاردرمانی نیاز دارند؟

به طور کلی، کودکانی که در محیط های پر رفت و آمد همانند؛ خانه، مدرسه، مهد کودک و جامعه با مشکلات متعدد و چالش هایی روبرو هستند به کاردرمانی نیازمند بوده و والدین این کودکان بایستی در اولین فرصت همراه با کودک خود به کاردرمانی کودکان مراجعه کنند. مواردی که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم چالش هایی هستند که این کودکان ممکن است با آنها مواجه شوند. ازجمله:

• تاخیر رشدی
• مهارتهای حرکتی ظریف
• مهارت های حرکتی درشت
• مهارت های حسی و حرکات دهانی
• مهارت های تعامل اجتماعی
• مهارت های بازی
• پردازش حسی
• پردازش بینایی
• اختلال در یادگیری

کاردرمانی، بخصوص برای کودکان یک فرآیند است که با آموزش فردی، فرزند شما می تواند به طور کامل از پتانسل های خود استفاده کند. پس حتی درمان هایی که به صورت گروهی یا فردی و با هدایت والدین برای کودکان نیازمند به کاردرمانی ارائه می شوند در نهایت منجر به بهبود کیفیت زندگی کودکان خواهند شد.

در مرکز توانبخشی طراوت تهرانسر، درمانگران متخصص کودکان بر توسعه مهارت های حرکتی، احساسی،اجتماعی و همچنین کنترل احساسات،یادگیری و مراقبت از خود با استفاده از علم تکیه دارند و بر این اساس از کودکان حمایت می کنند.

کاردرمانی کودکان شامل چه مواردی می شود؟

برنامه های تمرینی کاردرمانی کودکان شامل موارد زیر می شود:

1. تمرین ها و فعالیت های مرتبط با مراقبت از خود همانند لباس پوشیدن (مهارت های حرکتی و برنامه ریزی حرکتی)
2. آموزش مهارت های حرکتی جهت هماهنگی عصب و عضله همانند نوشتن و کپی کردن یادداشت ها.
3. آموزش مهارت های حرکتی، برنامه ریزی حرکتی همانند نگه داشتن و کنترل یک مداد، استفاده از قیچی.
4. آموزش مهارت های حرکتی ناخالص مانند تعادل و هماهنگی مانند پرتاب و گرفتن.
5. آموزش برنامه ریزی حرکتی، مهارت های سازماندهی مانند سازماندهی کوله پشتی.
6. آموزش مهارت های خودتنظیمی مانند واکنش به ورودی حسی.

به طور کلی، کاردرمانی تخصصی کودکان، تمرینات و فعالیت هایی را به منظور ایجاد مهارت های خاص و ضعیف در بر می گیرد. به طور مثال در مواردی مشاهده شده است که تعدادی از کودکان دارای دست خط های بسیار نامرتبی هستند که کاردرمانی تخصصی کودکان در این موارد، از تکنیک های چند حسی برای کمک به دست خط کودک استفاده می کند.

علائم کودکانی که به کاردرمانی نیاز دارند

اگر هر گونه تاخیر و مشکلی در هر یک از مراحل ذکر شده در ادامه وجود داشته باشد کودک شما نیازمند دریافت خدمات کاردرمانی است.

رشد مهارت های حرکتی ظریف

مهارت های حرکتی ظریف بین یک ماهگی تا پنج سالگی بایستی رشد طبیعی داشته باشند، در غیر این صورت کودک به همراهی کاردرمانگر متخصص کودک نیاز دارد.

یک ماهگی

1. توانایی گرفتن جغجغه (ولی زود آن را رها می کند)
2. دو ماهگی
3. توانایی نگه داشتن جغجغه برای مدتی کوتاه

سه ماهگی

1. حرکت دادن بازو ها برای گرفتن اسباب بازی
2. جلو کشیدن خود برای گرفتن اشیا

چهار تا پنج ماهگی

1. در دست گرفتن مکعب و بلند کردن آن با یک یا دو دست
2. پس گرفتن جغجغه ای که به زمین انداخته

پنج و نیم ماهگی

1. انتقال اسباب بازی از یک دست به دست دیگر
2. گرفتن مکعب با کف دست

شش ماهگی

1. پرتاب اشیا

هفت ماهگی

1. استفاده از انگشت شست در گرفتن اشیا

نه ماهگی

1. گرفتن اشیا به شکل دو دستی

ده ماهگی

1. رها کردن اشیا (نه در جای مشخص)

یک سالگی

1. رها کردن ارادی اشیا
2. روی هم گذاشتن دو شی

۱۸تا ۲۴ ماهگی

1. نخ کردن مهره ها

دو سالگی

1. گذاشتن ۶مکعب روی هم
2. چیدن سه مکعب به دنبال هم از روی الگو

دو و نیم سالگی

1. کشیدن خط متقاطع
2. گرفتن مداد با انگشتان

سه سالگی

1. گذاشتن ۹ مکعب روی هم
2. درست کردن پل با سه مکعب

پنج سالگی

1. کشیدن مربع و مثلث
2. تقلید چند حرف الفبا
3. کشیدن آدمک با بدن و صورت و دست و پا
4. قیچی کردن خط راست

رشد مهارت های حرکتی درشت

از سه ماهگی تا ۸ سالگی، رشد مهارت های حرکتی درشت در کودک مورد توجه قرار می گیرند. هرگونه اختلال در این موارد بایستی توسط متخصص کاردمانگر بررسی شوند.

سه ماهگی

1. کنترل سر در حالت دمر

پنج ماهگی

1. کنترل سر درحالت طاقباز
2. وزن اندازی روی آرنج ها

شش ماهگی

1. وزن اندازی روی کف دست ها با آرنج صاف
2. غلت زدن از طاقباز به دمر
3. سینه خیز رفتن

هشت ماهگی

1. غلت زدن از دمر به طاقباز
2. نشستن مستقل

شش تا ده ماهگی

1. چهار دست و پا ایستادن

نه ماهگی

1. چهار دست و پا رفتن

یازده تا سیزده ماهگی

1. ایستادن روی زانوها
2. ایستادن به شکل پهلوانی
3. توانایی رفتن از حالت دو زانو به پهلوانی

یک سالگی

1. ایستادن

۱۲ تا ۱۴ ماهگی

1. راه رفتن

۱۶ ماهگی

1. راه رفتن به پهلو

۱۸ ماهگی

1. راه رفتن به سمت عقب
2. بالا رفتن از پله

۱۲ تا ۱۸ ماهگی

1. بالا رفتن از صندلی

۲۱ ماهگی

1. ایستادن روی هر پله هنگام بالا رفتن از آن

دو سالگی

1. بالا و پایین رفتن از پله
2. دویدن

۳۰ ماهگی

1. راه رفتن روی پنجه

۳ سالگی

1. سه چرخه راندن
2. ایستادن روی یک پا به مدت ۱۰ ثانیه

۳ تا ۴ سالگی

1. پریدن جفت پا از روی پله
2. لی لی (یک تا سه بار)
3. معلق زدن
4. ایستادن از حالت خوابیده

۵ سالگی

1. بالا و پایین رفتن به صورت متناوب از پله به تنهایی
2. ایستادن روی یک پا

۶ سالگی

1. اسکیت بازی

۷  تا ۸ سالگی

1. چمباتمه نشستن
2. دوچرخه سواری

رشد روانی اجتماعی

رشد روانی اجتماعی کودک می تواند زیر ساخت های شخصیتی او را شکل دهد. دقت کنید هرگونه اختلال بایستی بررسی و درمان شود.

بدو تولد تا ۶ ماهگی

1. ایجاد صداهای آرام بعد از جیغ کشیدن
2. لبخند زدن بدون صدا
3. بیان ناراحتی با گریه
4. برقراری ارتباطات ساده با چهره

۶ تا ۱۲ماهگی

1. نشان دادن وابستگی خاص به مادر
2. داشتن اضطراب جدایی
3. لذت بردن از بازی‌ها در حضور پدر و مادر
4. بالا بردن دست‌ها برای گرفتن اشیا داشتن
5. ارتباط مختصر با دیگر نوزادان
6. واکنش نشان دادن جلوی آینه

۱۲ تا ۱۸ ماهگی

1. از والدینش جدا می‌شود
2. تقسیم کردن اسباب بازی‌هایش با والدین
3. واکنش نشان دادن به چهره افراد

۱۸ تا ۲۴ ماهگی

1. بیان عواطف
2. نشان دادن احساسات مختلف مثل ترس و خشم
3. علاقه به بازی‌های انفرادی مثل رنگ آمیزی و لگو
4. درگیر شدن در بازی‌های موازی

۲۴ تا ۳۶ ماهگی

1. مشارکتی شدن بازی‌ها و بازی در گروه‌های کوچک
2. علاقه به بازی با همسالان و لذت بردن از همراهی همسالان
3. احساس غریبگی کردن به خصوص در حضور بزرگترها

۳ تا ۴ سالگی

1. داشتن فعالیت‌های جستجوگرانه
2. ترجیح دادن به انجام بازی در گروه‌ها و با کودکان دیگر
3. علاقه به پیدا کردن دوست
4. تمایل به دوستی با همجنس خود

۴ تا ۵ سالگی

1. لذت بردن از کارهای سرگرم کننده
2. حفظ کردن یک شعر به طور کامل
3. نقش آفرینی بر اساس نقش پدر و مادر

۶ تا ۱۰ سالگی

1. مشارکت در کارها
2. داشتن یک دوست صمیمی
3. عضو بودن در یک گروه
4. توانایی کنترل رفتار
5. داشتن روابط رقابتی

رشد مهارت های ارتباطی

روند تکامل رشد مهارت های ارتباطی کودک از تولد تا ۱۱ سالگی به شرح زیر است:

تولد تا ۶ ماهگی

1. ترجیح به شنیدن صدای انسان و حساس به صداهای گفتار
2. زمزمه و غان و غون کردن
3. تبادل صدا با مراقبت کننده
4. برقراری توجه مشترک
5. آغاز درک برخی کلمات

۷ تا ۱۲ ماهگی

1. فهم جملات کوتاه و ساده مثل بله، بگیر، ببر
2. غان و غون کردن گسترش می‌یابد
3. درک برخی کلمات
4. استفاده از ایما و اشاره برای ارتباط برقرار کردن

۱۳ تا ۱۸ ماهگی

1. آگاه بودن نسبت به زمان و مکان و شخص
2. دانستن نام اشیا
3. فهم جملات دو قسمتی
4. آگاهی از پاسخ‌های احساسی خود
5. فهمیدن بیشتر زبان و احساسات
6. نشان دادن حالات شرم و غرور
7. واکنش نشان دادن به چهره افراد
8. توجه دقیق‌تر به مراقبت کننده
9. بیان اولین کلمات

۱۹ تا ۲۴ ماهگی

1. داشتن حالات مناسب متناسب با صحبت
2. ترکیب دو کلمه

۲ سالگی

1. فهمیدن دستورات
2. بر زبان آوردن اولین کلمات
3. پی بردن به ساختار جمله و نشانه‌های اجتماعی
4. نشان دادن مهارت‌های محاوره‌ای کارآمد

۲ تا ۳ سالگی

1. استفاده از یک کلمه
2. استفاده از دو کلمه با هم
3. ساخت جملات ۴ تا ۵ کلمه‌ای

۳ تا ۴ سالگی

1. تسلط بر ساختارهای دستوری پیچیده
2. تنظیم گفتار برای متناسب شدن با سن و جنسیت و جایگاه اجتماعی

۵ تا ۶ سالگی

1. به توصیف اشیا رسیدن
2. واژگان به ۱۰ هزار کلمه
3. استفاده از قواعد دستوری پیچیده
4. فهم ارتباط حروف و صداها به صورت منظم

۶ تا ۸ سالگی

1. تعریف دقیق کلمات
2. بهبود آگاهی از زبان

۹ تا ۱۱ سالگی

1. توصیف داستان کوتاه
2. هماهنگی پیام‌ها با نیاز شنوندگان در موقعیت‌های ارتباطی چالش برانگیز

مراحل تکامل مهارت نوشتن

در اینجا به مراحل تکامل در مهارت نوشتن می پردازیم:

۱۰ تا ۱۲ ماهگی

1. خط خطی کردن کاغذ

۱۵ تا ۱۸ ماهگی

1. نقطه نقطه گذاشتن

دو سالگی

1. تقلید خطوط افقی و عمودی و مارپیچ

سه سالگی

1. رونویسی از خطوط افقی و عمودی و دایره

۴ تا ۵ سالگی

1. رونویسی علامت ضربدر، خطوط مایل، مربع، تعدادی از اعداد و حروف ساده

۵ تا ۶ سالگی

1. رونویسی مثلث، حروف و اعداد پیچیده تر

رشد شناختی

رشد شناختی از تولد تا ۱۰ سالگی شامل موارد زیر می شود:

از تولد تا ۶ ماهگی

1. کارها و حرکات مختلف را به خاطر لذت بردن تکرار می کند.
2. کشف اشیا با استفاده از دست و دهان
3. کشف اشیا با دنبال کردن آن ها با چشم
4. کوباندن اشیا به هم

از ۶ تا ۱۲ ماهگی

1. با شنیدن نام خود پاسخ می دهد.
2. نام اعضای خانواده را تشخیص می دهد.
3. دارای شنوایی انتخابی
4. تقلید ژست های ساده
5. شروع تعمیم دهی تجربیات گذشته
6. ریختن اشیا بیرون از جعبه
7. نگاه کردن به عکس های کتاب

۱۲ تا ۱۸ ماهگی

1. استفاده از اشیا متناسب با عملکرد آن ها
2. استفاده از اشیا بی جان برای انجام کار ها
3. شروع استفاده از اشیا غیر واقعی در بازی های وانمودی
4. دانستن کارایی اشیا

۲تا ۳ سالگی

1. ترکیب فعالیت ها برای اجرای یک نمایشنامه (به طور مثال غذا دادن به عروسک و خواباندن او)
2. انجام بازی تخیلی
3. وصل کردن و مطابقت دادن اشیا
4. تشخیص انواع رنگ ها و شکل ها
5. خاله بازی کردن

۳ تا ۴ سالگی

1. از اشیای خیالی در بازی خود استفاده می کند.
2. دادن نقش به عروسک ها و تقابل اسباب بازی ها با هم
3. نشان دادن حس شوخ طبعی
4. طبقه بندی و جدا کردن اشیا

۴ تا ۵ سالگی

1. فهمیدن قوانین بازی
2. قوانین بازی ها را با یک یادآوری کوچک به یاد می آورد.
3. طراحی داستان هایی که در آن چند کودک نقش ایفا می کنند.
4. شرکت کردن در بازی های هدفدار و مشارکتی با همراهی دو یا سه کودک دیگر
5. شروع حل مسئله به صورت انتزاعی
6. مشارکت کردن در برنامه ریزی برای یک بازی

۵ تا ۶ سالگی

1. کسب توانایی یافتن علت مسائل ساده
2. کم رنگ شدن بازی های خیالی و افزایش میل برای انجام بازی هایی که بر مبنای دنیا ی واقعی هستند.
3. شرکت کردن در بازی های ساختار یافته
4. از نمایشنامه های پیچیده در بازی هایش استفاده می کند.
5. دسته بندی اشیا به سبک های مختلف

۶ تا ۱۰ سالگی

1. تفکر انتزاعی
2. توانایی انجام یک فعالیت ذهنی بدون اینکه نیازی به تلاش فیزیکی داشته باشد.
3. حل مسائل پیچیده
4. کسب توانایی حل مسئله منعطف

کاردرمانگر کودک کیست و چه کمکی می کند؟

آن دسته از کودکانی که اغلب با چالش های خاصی روبرو هستند بایستی توسط یک کاردرمانگر در روش کاردرمانی کودکان معالجه شوند. در این روش نوین، در مواردی کاردرمانگر جهت بهبود مهارت های حرکتی کودک از او می خواهد تا کودک تعدادی از وسایل خود را با استفاده از موچین بردارد.

بعلاوه در مواردی دیگر جهت بهبود و تقویت تسلط کودک بر روی دست، از او خواسته می شود تا تعدادی از وسایل خود را برش دهد. دقت داشته باشید تمامی والدین این امکان را دارند تا با کمک یک کاردرمانگر کودک در روش کاردرمانی کودکان به صورت تخصصی، تمامی مهارت های حرکتی کودک خود را تقویت نمایند.

کاردرمانی کودکان کم توجه

کودکان کم توجه که دارای اختلال کم توجهی و پیش فعالی هستند چندین نشانه را در خود جای داده اند که این موارد عبارتند از:

• عدم توجه به جزئیات
• بی نظم بودن
• مشکلات گوش دادن و تمرکز
• عدم توانایی در انجام وظایف به دلیل اینکه به راحتی حواسشان پرت می شود و نمی توانند ساکت باشند.
• شکستن اشیاء
• فراموش کردن چیزها
• بی قرار شدن
• بش از حد صحبت کردن
• مشکل در انتظار نوبت  ماندن

از اهداف اصلی کاردرمانگر در روش کاردرمانی کودکان، کمک به بهبود موارد ذکر شده و آموزش انجام فعالیت های روزمره به کودک است. کاردرمانگر در کاردرمانی کودکان بیش فعال با استفاده از مداخلاتی که انجام می دهد، سعی بر افزایش توجه فرزند شما به بودن در سر کلاس و همچنین موفق بودن در تحصیل دارد.

کاردرمانی کودکان اوتیسم

اگر شما هم فردی هستید که در میان اطرافیان خود کودکی دارید که مبتلا به اختلال اوتیسم است میتوانید با مراجعه به یک کاردرمانگر به روند بهبودی کودک کمک به سزایی کنید زیرا که کاردرمانی تخصصی کودکان از اهمیت بسیار بالایی در کودکان طیف اوتیسم دارد.

کاردرمانی به این دسته از کودکان کمک می کند تا رفتار ها و یا کارهای روزمره خود همانند نشستن، چهار دست و پا رفتن،خزیدن و راه رفتن را بتوانند به طور مستقل تری انجام دهند. از دیگر وظایف و اهداف کاردرمانگرها در روش کاردرمانی به کودکان اوتیسم، احیا و تعمیم دهی ساز و کارهای عصبی است.

برای این کار ممکن است کاردرمانگر کودکان، از روش های مختلفی اعم از ایجاد برنامه ها، یادآوری ها، لیست ها و ابزارهای سازمانی استفاده کند. همچنین کودکان دارای اختلال کم توجهی و یا پیش فعالی با انتخاب روش کاردرمانی تخصصی کودکان خواهند آموخت که چگونه به مدت زیاد در یک محیط بنشینند و یا هنگام پردازش حسی، رشد بهتری را تجربه کنند.

لازم است بدانید که در کاردرمانی کودکان از شیوه های نوین و تاثیرگذار همانند بازی درمانی و تاثیر بر روی مهارت هایی مثل توجه، تمرکز، دستور پذیری و مهارت های ارتباطی – اجتماعی کودک شما کار می شود.

تاثیر کاردرمانی بر کودکان چه خواهد بود؟

لازم است یادآوری کنیم در روش کاردرمانی کودکان، در موارد متعددی کاردرمانگر ممکن است در صورت صلاح دید برای بالا بردن روند بهبودی بیمار از افراد با تخصص های مختلف نظیر فیزیوتراپیست ها، گفتار درمانگر ها، شنوایی سنج ها ، بینایی سنج ها، پزشک های متخصص، کارشناسان روانشناسی و مشاوره، پرستاران و مراقبین بیماران، مددکاران اجتماعی و… استفاده کند‌. در زیر به اثرات مستقیم کاردرمانی کودکان و البته مزایای این روش اشاره می کنیم:

1. کمک به کودکان در مدیریت و بیان احساسات و هیجانات خود.
2. تقویت مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی کودکان.
3. ارتقای خودباوری و اعتماد به نفس کودکان.
4. کمک به کودکان در مدیریت رفتارهای ناپسند.
5. شناسایی و حل مشکلات روانی و رفتاری کودکان.
6. افزایش توانایی‌های حل مسئله و تصمیم‌گیری در کودکان.

کاردرمانی کودکان در تهران

اکنون دریافتید که در صورتی که متوجه اختلال بیش فعالی و یا کم توجهی در کودک خود شدید بایستی در اولین فرصت کودک خود را توسط یک کاردرمانگرمتخصص کودکان ویزیت کنید. همواره به خاطر داشته باشید همه کودکان متفاوت بوده و سرعت یادگیری مهارت ها و بهبود در آن ها یکسان نیست. با این حال با توجه به نکاتی که در مطالب بالا به آن ها اشاره کردیم و اگر فکر می کنید فرزند شما در برخی از مهارت ها با مشکل مواجه است حتماً می توانید با کاردرمانگران ما تماس بگیرید.

کاردرمانی شماره ۲ در تهرانسر در غرب تهران مجهز به برترین امکانات و تجهیزات و البته تیم کاردرمانی مجرب است که بهترین خدمات را به متقاضیان مناطق غرب و جنوب تهران در تمام رده های سنی ارائه می کند. از مهمترین اهداف کاردرمانی کودکان در غرب تهران (تهرانسر) افزایش عملکرد کودکان است تا در ادامه روند زندگی موفق عمل کنند.

بهترین کتاب کاردرمانی برای کودکان

در میان انبوهی از کتاب هایی که در خصوص کاردرمانی کودکان به صورت تخصصی نوشته شده است ما به چند مورد از بهترین ها اشاره می کنیم.

• مداخلات کاردرمانی در اختلالات یادگیری (برای بیماران و درمانگران)

در این کتاب خانم شیرین ملکی و امین غفاری به استفاده و اهمیت بازی های حس، حرکتی و ادراکی اشاره کرده اند.

• کتاب کاردرمانی با کودکان

در این کتاب، نویسندگان سیلویا راجرز و جنی زیویانی به درک آکوپیشن های کودکان و افزایش مشارکت آنان پرداخته اند.

• کاردرمانی برای کودکان و نوجوانان

در این کتاب سید محمد مهدوی زیر نظر دکتر مسعود قریب اطلاعات مهمی در حوزه کاردرمانی بالینی کودکان ارائه داده اند.

جمع بندی

همان طور که در مطالب فوق اشاره کردیم، کاردرمانی کودکان در هر یک از طیف ها که کودکان به آن مبتلا هستند متفاوت و شیوه درمان آن بسیار متنوع است. اما به طور کلی هدف کاردرمانی کودکان، رسیدن کودک به حس ارزشمندی،کفایت و استقلال جامع در زندگی شخصی  است. همچنین لازم است والدین به این نکته توجه داشته باشند که در کاردرمانی کودکان، همراهی و پیگیری خانواده کودک، جایگاه و نقش به سزایی در رشد و روند بهبودی بیمار دارد.

در نهایت، مهم است به این نکته توجه کنید که هر کودکی منحصر به فرد و نیازهای درمانی آنها متفاوت است. بنابراین، تحت هدایت یک متخصص مجرب، برنامه درمانی مناسب برای کودک شما در مرکز توانبخشی طراوت تعیین خواهد شد.