گفتاردرمانی کودکان بیش فعال (ADHD)

گفتار درمانی کودک بیش فعال از جمله مداخلات موثر در گفتار این کودکان می باشد. اختلال بیش فعالی با نقص توجه یک اختلال روانی است که هم بزرگسالان و هم کودکان را تحت تأثیر قرار می دهد. فرد مبتلا به اختلالات بیش فعالی با نقص توجه ممکن است علائم مختلفی را تجربه کند. از آنجا که هیچ آزمایش آزمایشگاهی برای اختلالات بیش فعالی با نقص توجه وجود ندارد، تشخیص بر اساس علائم فردی است.

لازم به ذکر است این کودکان به دلیل این مشکلات، در برقراری ارتباط مشکل داشته و در نتیجه عملکرد تحصیلی آن ها و اعتماد به نفسشان را تحت تاثیر قرار خواهد داد. گفتاردرمانی در کودکان بیش فعال با فرزند شما در زمینه گفتار، زبان و مشکلات اجتماعی کار می کند و همچنین می تواند به فرزند شما در یادگیری نحوه برنامه ریزی و سازماندهی برای انجام وظایف کمک کند. در ادامه بیشتر در این زمینه خواهیم خواند. با ما همراه باشید.

اختلال کمبود توجه و بیش فعالی چیست؟

بیش فعالی یک اختلال مغزی مادام العمر است که توجه را برای فرد دشوار می کند. برخی از افراد مبتلا به این اختلال در کنترل رفتار خود مشکل دارند. علت دقیق بیش فعالی ناشناخته است. اما از مهم ترین علل ایجاد بیش فعالی می توان موارد زیر رانام برد:

• آسیب مغزی
• قرار گرفتن در معرض محیط آلوده (مانند سرب) در دوران بارداری یا در سنین جوانی
• مصرف الکل و دخانیات در دوران بارداری
• زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد
• همچنین محتمل ترین علت ژنتیک است و بسیاری از کودکان مبتلا به این اختلال سابقه خانوادگی این اختلال را دارند.

بیش فعالی وضعیت های عصبی – رشدی هستند که به وسیله یک سری الگوهای علائم رفتاری مانند بی توجهی، تحریک پذیری و بیش فعالی که در ترکیب های متفاوتی رخ می دهند، شناخته می شود. طبق تحقیقات کودکان بیش فعال  به دلیل مشکلاتی که دارند معمولاً برای بهبود مهارت های ارتباطی،گفتار، زبان و اختلال در توجه و تمرکز به خدمات کاردرمانی و گفتار درمانی کودک بیش فعال نیاز دارند. خدمات گفتاردرمانی در کودکان بیش فعال و کاردرمانی می توانند کودک بیش فعال را در حل این مشکلات یاری دهند.

بیش فعالی اختلالی شایع است و تقریبا ۱۰ درصد کودکان به آن مبتلا هستند. گفتنی است این اختلال در پسران بیشتر است. کودکان بیش فعال دارای ۳ ویژگی بارز  هستند:

• نقص در توجه و تمرکز
• پر تحرکی
• رفتارهای ناگهانی و غیر قابل پیش بینی

همچنین لازم به ذکر است بیش فعالی به ۳ دسته تقسیم می شود که عبارتند از:

1. کودکانی که فقط در حیطه توجه و تمرکز مشکل دارند.
2. کودکانی که خیلی جنب و جوش دارند و پر تحرک هستند.
3. کودکانی که هم در حیطه توجه و تمرکز مشکل دارند و هم پرتحرک هستند.

تاخیر در گفتار چه علائمی دارد؟

سه حوزه اصلی ارتباط که می توانند تحت تاثیر بیش فعالی قرار بگیرند که نیازمند مداخلات گفتار درمانی کودک بیش فعال باشند، عبارتند از درک، بیان و مهارت های اجتماعی.

• درک: درک یعنی توانایی کودک در فهمیدن زبان. دانش آموزان یا کودکان  بیش فعال احتمالا در گوش دادن، پیروی از دستورات و فهمیدن کلمات و جملات مشکل دارند.
• بیان: دانش آموزان یا کودکان بیش فعال اغلب اوقات در انتقال پیام های خود به دیگران مشکل دارند. آنها ممکن است موقع صحبت عجله کنند و بیانی بدون سازماندهی داشته باشند؛ به این معنی که دیگران به سختی متوجه صحبت های آنها می شوند.
• مهارت های اجتماعی: (به آن مهارت های کاربرد شناختی هم می گویند) که به زبان اجتماعی ما برمی گردد. اینکه چطور با دیگران برخورد و گفتگو کنیم، سوال بپرسیم، هم چنین مهارت حفظ موضوع و پایان دادن به مکالمه شامل این دسته می شوند.

همانطور که کودکان بیش فعال دربرنامه ریزی و مدیریت یا پیروی از قوانین مشکل دارند اغلب اوقات نیز در مهارت های گفتگو مثل منتظر نوبت خود ماندن حین گفتگو ضعف دارند. یک نکته را فراموش نکنید که تاخیر در گفتار کودکان با علائم اختلال گفتاری تفاوت دارد. یعنی این که اگر کودکی در گفتار تاخیر دارد، امکان دارد نشانه وجود یک اختلال تکاملی در او باشد.

لازم به ذکر اسست که همه کودکانی که تاخیر گفتاری دارند در بیان تعداد محدود کلمات خود نیز مشکل دارند. اما از آن جایی که روند تکامل گفتار در همه کودکان به طور یکسانی نیست، شما بایستی از مقایسه کودک خود با سایر کودکان دوری کنید. به صورت خلاصه علائم تاخیر در گفتار می تواند موارد زیر را در بربگیرد:

1. کودک شما تا ۱۲ ماهگی تلاش نمی کند با کمک گرفتن از صداها، حرکات یا کلمات با شما ارتباط بگیرد.
2. تا ۲ سالگی هنوز کودک شما ۵۰ کلمه مختلف را نمی گوید. یا این که کلمات را با یکدیگر ترکیب نمی کند و گاهی فقط عباراتی را می گوید که از دیگران کپی کرده است.
3. در ۳ سالگی هنوز قدرت این که کلمات را ترکیب کند و عبارات و جملات طولانی تری بسازد را ندارد.  حتی ممکن است به کتاب بی علاقه باشد و خیلی هم سوالی نپرسد.
4. در ۴ یا ۵ سالگی که اصولاً سن پیش دبستانی هم هست، هنوز کودک شما با حرف زدن مشکل دارد.

یک نکته را هم متذکر می شویم که تاخیر گفتار در کودکانی که به کم شنوایی، اوتیسم، سندرم داون و یا سایر سندرم ها مانند سندرم ایکس شکننده مبتلا  و یا نقص توجه (بیش فعالی) مبتلا هستند طبیعی است. در صورت مشاهده هر یک از علائمی که به آن اشاره کردیم در کودک خود، توصیه می کنیم از متخصص کودکان و یا کارشناس گفتاردرمان حتماً مشاوره بگیرید.

تاثیر منفی بیش فعالی در مهارت گفتاری

مشکلاتی که معمولاً افرادی با اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD) با آن مواجه هستند و گفتاردرمانگران در این زمینه به آن ها کمک می کنند عبارتند از:

• مشکل در ارتباطات غیرکلامی مانند بیان چهره ای و اشاره
• مشکل در درک استعاره ها یا طعنه ها
• مشکل در ارتباطات اجتماعی
• مشکلاتی در توجه و تمرکز، مهارت های گوش دادن
• مشکلاتی در درک زبان
• مشکلاتی در مهرات هایی مانند خواندن و نوشتن

در همان مراحل ابتدایی، آسیب شناس گفتار و زبان (گفتاردرمان) می تواند با یک ارزیابی اولیه، نوع و شدت مشکلاتی که فرد در گفتار و ارتباط خود دارد را شناسایی می کند. پس از آن است که گفتار درمانی کودک بیش فعال با همکاری والدین یا مراقبین کودک اجرای می شود. این برنامه ها حتماً با نیازها و توانایی های خاصی که فرد مبتلا به بیش فعالی (ADHA) مطابقت دارد.
برای این که این تاثیرات منفی بیش فعالی در مهارت های گفتاری کاهش و یا کنترل شود در مراکز گفتاردرمانی از جمله کلینیک توانبخشی طراوت (تهرانسر) از تشویق فرد برای رفتارهای مثبت و همکاری با اعضای خانواده استفاده می شود. برای کاهش اثرات منفی بیش فعالی در گفتار و زبان نیاز است ارتباطات فرد به بالاترین حد توانایی در خانه و محیط های آموزشی برسد.

علائم بیش فعالی در کودکان 

در اینجا به برخی علائم بیش فعالی در کودکان اشاره می کنیم:

• بی توجه است.
• در تمرکز مشکل دارد، نیازمند به مداخلات گفتار درمانی کودک بیش فعال است.
• شروع به فکر کردن در مورد چیزهای دیگر می کند.
• در تمرکز بر وظایف مشکل دارد.
• به نظر نمی رسد گوش کند.
• در بعضی از کارها بهتر از بقیه عمل می کند.
• در برنامه ریزی، سازماندهی و اتمام به موقع کارها مشکل دارد.
• در یادگیری مطالب جدید مشکل دارد.
• به نظر می رسد نمی تواند آرام بنشیند.
• بیقرار است.
• ممکن است از یک فعالیت به فعالیت دیگر برگشت کند.
• اغلب سعی می کند بیش از یک کار را همزمان انجام دهد.
• تکانشگری دارد.
• ممکن است قبل از فکر کردن اقدام کند.
• عدم رعایت نوبت گیری.

گفتار درمانی برای بیش فعالی کودکان

خدمات گفتار درمانی می تواند کودکان بیش فعال را در حل مشکلات مختلف ارتباطی مربوط به بیش فعالی کمک کند. گفتاردرمان می تواند توصیه هایی در رابطه با هماهنگ شدن بهتر کودکان بیش فعال با محیط مدرسه ارائه دهد، به گونه ای که نیازهای او در محیط بهتر تامین شوند. برای مثال اجازه دهید کودک در ردیف جلوی کلاس بنشیند یا قبل از انجام دستوراتی که معلم به او می دهد، ی کبار آنها را تکرار کند.

هم چنین گاهاً ابزارهای برنامه ریزی مثل چک لیست هایی را به شما پیشنهاد می کنیم که به کودک کمک می کنند برنامه های روزمره خود را به خوبی دنبال کند یا اینکه به شما آموزش می دهیم چگونه از مهارت های زبانی کودک در کلاس درس حمایت کنید. گفتاردرمانگر هم چنین روی مهارت های اجتماعی کودک بیش فعال و بعضی رویکرد های فرا شناختی کار می کند.

درمان کودکان بیش فعال هم چنین شامل اهداف بیشتری خاص گفتار و زبان کودک می شوند. درواقع هدف گفتار درمانی کودک بیش فعال در مراکز توانبخشی از جمله در مرکز طراوت در غرب تهران (تهرانسر) این است که کودکتان به بالاترین پتانسیل خود در استفاده از زبان و مهارت های ارتباطی دست پیدا کند.

مراحل و چگونگی گفتار درمانی کودک بیش فعال

یک نکته را مجدداًیادآوری می کنیم که کودکان بیش فعال نیازمند به مداخلات گفتار درمانی کودک بیش فعال هستند. این کودکان در جنبه های غیر کلامی ارتباط مثل بیان های چهره ای، تون صدا و تماس چشمی مشکل دارند. دانش آموزان بیش فعال اکثرا نمی دانند که در رعایت این قوانین مکالمه ای مشکل دارند و این مسئله گاهاً منجر به ایجاد مشکل در روابط دوستانه آن ها می شود.

از جمله روش های درمانی که برای کودکان بیش فعال استفاده می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رویکردهای رفتاری
• آموزش
• درمان دارویی
• گفتار درمانی
• کاردرمانی ذهنی

در ادامه به چگونگی و مراحل گفتار درمانی کودک بیش فعال می پردازیم:

دارو برای کودکان بیش فعال

مزایای گفتار درمانی کودک بیش فعال

هر کودک مبتلا به بیش فعالی نیازهای متفاوتی دارد. ممکن است پزشک برای کمک به توجه کودک به شما دارویی تجویز کند که با عوارض جانبی احتمالی آشنا خواهید شد. برخی از کودکان مبتلا به بیش فعالی نیز دارای اختلال یادگیری هستند. اما برخی دیگر در زمینه مهارت های اجتماعی به کمک نیاز دارند.

از مزایای گفتار درمانی کودک بیش فعال این است که می تواند با فرزند شما در زمینه تاخیر گفتار و زبان و مشکلات اجتماعی کار کند. همچنین می تواند به فرزند شما در یادگیری نحوه برنامه ریزی و سازماندهی برای انجام وظایف کمک کند. فرزند شما ممکن است نیاز داشته باشد که نحوه نوبت گیری و توجه هنگام صحبت با دیگران را بیاموزد.

گفتاردرمانگر همچنین با معلم فرزند شما همکاری می کند تا راه هایی را برای کمک به او در کلاس بیابد. ممکن است لازم باشد او جلوی کلاس بنشیند  یا نیاز به استفاده از چک لیست ها یا دفتر برنامه ریزی برای سازماندهی خود داشته باشد. همان طور که می دانید کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است به راحتی نتوانند خطاهای گفتاری را تصحیح کنند و برای آموزش تلفظ صحیح صداها به گفتار درمانی نیاز داشته باشند. پس با برنامه ریزی دقیق می توان از مزایای گفتار درمانی کودک بیش فعال بهترین و شایسته ترین نتایج را دریافت کرد.

بهترین کلینیک گفتاردرمانی در غرب تهران

این جا یادآوری می کنیم که درمانگر گفتار و زبان می تواند از مداخلات مختلفی استفاده کند که بستگی به نیازها و توانایی های خاص فرد دارد. مداخله با استفاده از رویکرد رفتاری با تقویت و ساختار مثبت برای کودک انجام می شود. درمانگران گفتار و زبان از نزدیک با کارکنان آموزشی همکاری خواهند کرد تا اطمینان حاصل کنند که فرد در رسیدن به اهداف تحصیلی خود از پتانسیل کامل خود استفاده می کند.

گفتاردرمانگران در بهترین کلینیک گفتاردرمانی در غرب تهران هم چنین با کارکنان آموزشی و اعضای خانواده فرد همکاری نزدیک خواهند داشت و به آن ها پشتیبانی، استراتژی ها و تکنیک هایی را برای بهبود و رشد مهارت های گفتاری، زبانی و ارتباطی ارائه خواهند کرد. هدف گفتار درمانی کودک بیش فعال در کلینیک توانبخشی طراوت تهرانسر، به حداکثر رساندن ارتباط افراد با بالاترین پتانسیل خود در محیط خانه و محیط آموزشی است.

جمع بندی

در این نکته به این موضوع اشاره کردیم که گفتاردرمانی برای افرادی که اختلالات بیش فعالی و نقص توجه با مشکلات زبانی و گفتاری دارند بسیار مفید و کارساز است. به علاوه با بهبود و حمایت از ارتباطات فردی، کودک می تواند پیشرفت تحصیلی و شکوفایی مهارت های اجتماعی را نیز تجربه کند. اگر احساس می کنید که فررزندتان نیازمند خدمات گفتار درمانی کودک بیش فعال است و می خواهید با یکی از متخصصان گفتار و زبان ملاقات داشته باشید با ما تماس بگیرید.