تاخیر گفتار کودکان و علائم

تاخیر گفتار کودکان، یعنی اینکه رشد گفتار کودک آهسته تر از کودکان هم سنش است و این در حالی است که روند طبیعی رشد زبان طی می شود. برای مثال یک کودک ۴ ساله ممکن است فقط در سطح یک کودک ۲.۵ ساله زبان را درک کند یا استفاده کند. یک کودک می تواند در زبان دریافتی (درک زبان) یا زبان بیانی (استفاده از زبان) تاخیر داشته باشد. در مرکز گفتاردرمانی تاخیر زبانی کودکان طراوت در غرب تهران (تهرانسر) از طریق تطابق با مراحل رشد مورد انتظار، موارد ارزیابی شده و سپس راهکارها و درمان آغاز می گردد. در این مقاله به دلایل تاخیر در گفتار کودکان و انواع روش های درمان و معرفی بهترین مرکز گفتاردرمانی در غرب تهران می پردازیم. با ما همراه باشید.

تاخیر گفتار کودکان چیست؟

تاخیر در زبان نوعی اختلال ارتباطی است. اگر فرزند شما نتواند مراحل رشد زبان خود را در زمان مناسب طی کند، ممکن است دچار تاخیر در زبان شود. توانایی های زبانی این کودکان ممکن است با سرعت کمتری نسبت به اکثر کودکان در حال توسعه باشد. آن ها ممکن است در بیان خود یا درک کردن دیگران دچار مشکل شوند. تأخیر در این کودکان ممکن است شامل ترکیبی از اختلالات شنوایی، گفتاری و شناختی باشد.

از آنجا که میزان یادگیری و رشد گفتار و زبان همه کودکان تا حدودی متفاوت است. برای والدین دشوار است که تشخیص دهند که آیا فرزندشان در مقایسه با دیگران در همان سن تأخیر زبانی دارد یا خیر. با این حال در گفتاردرمانی تاخیر زبانی به تمامی موارد و مشکلات کودک رسیدگی خواهد شد. اما به عنوان یک قاعده کلی، اگر  کودکی دیرتر از همسالان خود به مراحل اصلی توسعه زبان برسد دارای تأخیر زبانی است.

• کودک باید بتواند اولین کلمات خود را بین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی شروع کند.
• یک کودک ۲۴ ماهه که کمتر از ۵۰ کلمه داشته باشد تأخیری در نظر گرفته می شود.

درمانگران گفتار و زبان در مرکز گفتاردرمانی تاخیر زبانی خلیج فارس (شماره۲) در تهرانسر می توانند برای ارزیابی رشد کودک بر اساس چک لیست رشد زبان عمل کنند و در صورت لزوم درمان مناسب را ارائه دهند.

علت و دلایل تاخیر گفتار در کودکان

همان طور که در بالا اشاره کردیم تاخیر کلامی به‌ معنای عدم توانایی کودک در تولید و فهمیدن کلمات و جمله‌ها است. این مشکل می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند:

• عدم توانایی در ارتباط برقرار کردن با دیگران
• مشکلات تحصیلی و اجتماعی
• نارسایی در انتقال اطلاعات و احساسات
• کاهش اعتماد به نفس شود.

همچنین تاخیر کلامی ممکن است به علت عوامل مختلفی از جمله:

• مشکلات شنوایی
• مشکلات حرکتی
• مشکلات تکلم و زبانی
• سوانح اوتیسم
• مشکلات توسعه‌ای رخ دهد.

تاخیر گفتار کودکان به معنای دیر کلام شدن یا تاخیر در انتقال پیام از طریق گفتار است. ممکن است تاخیر در گفتار به دلیل مشکلات فیزیکی مانند:

• ضربه به سر
• ضایعات مغزی
• عوارض جراحی
• اختلالات عصبی
• بیماری‌های عضلانی
• بیماری‌های گوارشی رخ دهد.
• و تأخیر در توسعه ناشی از اختلالات تن معناوی، می‌تواند رخ دهد.

از طرف دیگر ممکن است این تاخیر گفتار کودکان و تاخیر در توسعه ناشی از اختلالات تن معناوی باشد. همچنین کسانی که به تاخیر گفتار مبتلا هستند ممکن است دارای سختی در تولید و شناخت کلمات، مشکل در صحبت کردن و تکرار کلمات و عبارات باشند. درمان تاخیر گفتار کودکان به صورت گسترده و با تکنیک‌های متعددی مثل درمان‌های گفتار درمانی، مشاوره و روش‌های به وجود آمده یا سازمان‌دهی شده در مقام مسئله در مرکز توانبخشی طراوت تهران (تهرانسر) وجود دارد.

بیش فعالی و تاخیر گفتار کودکان

بیش فعالی و تاخیر کلامی دو مشکل ارتباطی هستند که می‌توانند بر روی روابط اجتماعی و تعاملات افراد تأثیر بگذارند. بیش فعالی به معنای رشد بالای حرکت و فعالیت‌ها است که ممکن است به همراه بی‌تمرکزی و بی‌اهمیتی باشد. افراد بیش فعال معمولاً سخت‌تر می‌توانند توجه کنند یا مشتاقانه حرف بزنند و اغلب در صحبت کردن تند عمل می‌کنند. این مشکل ممکن است به اختلالی اعتباری معروف به اختلال نقص توجه/کمبود توجه (ADHD) نسبت داده شود.

همچنین افراد مبتلا به ADHD به خصوص در کودکی و نوجوانی از مشکلات بیش فعالی رنج می‌برند. درمان این مشکل ممکن است شامل داروها، مشاوره رفتاری، حمایت تحصیلی و تغییرات غذایی باشد. تاخیر کلامی به معنای تأخیر در یادگیری و استفاده از مهارت‌های زبانی است. افرادی که با تاخیر کلامی مواجه هستند، معمولاً دیرتر از دیگران حرف می‌زنند و از ارتباط برقرار کردن با دیگران سختی می‌کشند.

درمان مشکل تاخیر گفتار کودکان عموماً شامل گفتاردرمانی شنوایی، درمان گفتار در حرکت، درمان ترمیمی گفتار و مشاوره است. در هر صورت، بهتر است افرادی که با بیش فعالی و تاخیر کلامی مواجه هستند به توجه و حمایت مناسبی از اطرافیان خود دسترسی داشته باشند. همچنین، مشاوره و درمان مناسب نیز می‌تواند در بهبود شرایط آنها تأثیر قابل توجهی داشته باشد.

۴ دلیل مهم علت تاخیر گفتار کودکان

اگر بخواهیم علل تاخیر گفتار کودکان را بیشتر بررسی کنیم می توانیم به ۴ دلیل مهم دیگر هم اشاره کنیم:

1. عوامل ژنتیکی: برخی از کودکان به دلیل عوامل ژنتیکی، بیشتر از سایرین در معرض خطر تاخیر در تکلم هستند.
2. اختلالات رشدی: اختلالاتی مانند اوتیسم، سندرم داون و دیسلکسیا می توانند باعث تاخیر گفتار کودکان و نقص در تکلم شوند.
3. اختلالات شنوایی: کودکانی که کم شنوا هستند یا شنوایی آنها مختل است، ممکن است در یادگیری و صحبت کردن مشکل داشته باشند.
4. مشکلات محیطی: کودکانی که در معرض تشویق و تحریک کافی زبانی قرار نمی گیرند، بیشتر در معرض خطر تاخیر در تکلم هستند.

این نکته را فراموش نکنید که دیر صحبت کردن  می تواند اولیه یا ثانویه باشد. زمانی که تاخیر زبان اولیه است، مشکل دیگری تشخیص داده نشده است. در صورتی تاخیر ثانویه است که کودک مشکل دیگری دارد و بر مهارت های گفتار و زبانی اش تاثیر گذاشته است مانند اوتیسم، آسیب شنیداری و تاخیر کلی رشد. بار دیگر توصیه می کنیم توصیه می کنیم دیر صحبت کردن را جدی بگیرید و برای جلوگیری از عوارض متعاقب آن به  گفتاردرمانی تاخیر در رشد گفتار و زبان مراجعه نمایید تا کودک ارزیابی و مناسب ترین راهکار و درمان تاخیر گفتار کودکان را به شما ارائه دهد.

پس در نهایت اگر نگران تاخیر در تکلم کودک خود هستید، مهم است که با پزشک یا متخصص گفتاردرمانی مشورت کنید. آن ها می توانند علت تاخیر را تشخیص دهند و درمان مناسب را توصیه کنند.

علائم تاخیر در گفتار کودکان

اگر فرزند شما تأخیر زبان داشته باشد، در سنین معمولی به نقاط عطف زبان نمی رسد. علائم خاص و نقاط عطف از دست رفته بستگی به سن کودک و ماهیت تاخیر گفتار کودکان دارد. طبق گفته متخصصان گفتاردرمانی تاخیر زبانی علائم رایج این مشکل عبارتند از:

• دیر صحبت کردن و گفتن اولین کلمات که تا سن ۱۲ تا ۱۸ ماهگی ظاهر نشود.
• کودک اولین کلماتش را کسب می کند اما به گسترش کلمات جدید با سرعت ادامه نمی دهد.
• در دوسالگی، کودک کمتر از ۵۰ کلمه بیان می کند و از ترکیبات دوکلمه ای استفاده نمی کند.
• کودک در فهمیدن آنچه گفته شده و دنبال کردن دستورات مشکل دارد.
• صداهای زبانی کودک(درست تلفظ کردن صداها) برای آن سن کودک کامل نیستند.
• کودکان کوچک تر ممکن است در تماس چشمی، توجه به فعالیت ها، صحبت کردن، استفاده از صداها و اشارات مشکل داشته باشند.
• مشکل در پاسخ دادن به سوالات که از نشانه های رایج این اختلال که به گفتاردرمانی تاخیر گفتار کودکان در رشد زبان نیاز دارد.
• مشکل در کنار هم قرار دادن کلمات در جملات (عدم رعایت ساختار گرامری در جملات)
• مشکل در خواندن و نوشتن
• مشکل داشتن جهت رساندن منظور خود به دیگران با استفاده از گفتار
• استفاده از گرامر ( دستور) اشتباه
• در سن ۱۵ ماهگی به شکل نامفهوم و تند و بچه گانه صحبت نکردن.
• تا ۲ سالگی صحبت کردن را شروع نکرده است
• ناتوانی در صحبت کردن با جملات کوتاه در سن ۳ سالگی
• مشکل در دنبال کردن دستورالعمل ها
• اختلالات تلفظ صداها و حروف
• مشکل در کنار هم قرار دادن کلمات در جمله

یادآوری می کنیم که روند تکامل در همه کودکان به صورت یکسان نیست و بهتر است از مقایسه کودکتان با سایر کودکان خودداری کنید. دقت کنید که بهتر است در صورت مشاهده علائمی که در بالا به ذکر شد، در سنین مختلف کودک حتماً با پزشک متخصص کودکان و یا کارشناسان گفتاردرمان مشاوره و راهنمایی بگیرید.

حرف نزدن کودک تا چه سنی طبیعی است؟

حرف نزدن کودک می تواند در اثر ترکیبی از مشکلات شنوایی، اختلالات روانشناختی (سندرم داون یا اوتیسم ) و یا گفتاری بروز کرده باشد. هر یک از این مشکلات زمینه ای می توانند سبب تاخیر گفتار کودکان شوند. اما به هر حال امروزه به دلایل نامعلومی دیر به زبانآمدن کودکان رایج شده است. طبق آمار در جهان ۵ تا ۱۰ درصد از کودکان پیش دبستانی دچار این اختلال هستند.

پس با توجه به آن چه ذکر شد ممکن است این سوال پیش بیاید که حرف نزدن کودک تا چه سنی طبیعی است؟ البته در پاسخ به این سوال می توان گفت که اگرچه سن مشخصی برای کودکان مختلف نمی توان اعلام کرد، اما به هر جهت اگر فرزند شما تا ۲ سالگی نتواند جملات کوتاه و ساده را بیان کند باید نگران شوید. چون کودک نوپا از سن ۱ تا یک و نیم سالگی ۲۰ کلمه جدید را می تواند درک و ابراز کودک مانند (مامان، بابا، نه) و پس از این دوره است که به بیان جملات کوتاه با همین کلمات کرده و در نهایت در ۳ تا ۴ سالگی می تواند داستان های ساده و کوتاه را بیان کند.

نحوه تشخیص تاخیر در گفتار کودک

برای تشخیص و درمان تاخیر گفتار کودکان، ارجاع به متخصصین مانند روانشناسان، ترازمندسازان، گفتاردرمان‌ها و نورو زبان‌ درمان‌ها به‌ شدت توصیه می‌شود. البته باید دقت کنید که تاخیر گفتاری کودکان مبتلا به کم‌شنوایی، طیف اوتیسم، سندرم داون یا سایر سندرم‌ها مانند سندرم ایکس شکننده (Fragile X Syndrome) طبیعی است. اگر کودک شما سالم است و علائم ذکر شده در پایین را در سنین مختلف دارد، حتماً بایستی از متخصصین و کارشناسان گفتاردرمان مشاوره و کمک بگیرید.

1. کودک تا ۱۲ ماهگی سعی نمی کند با استفاده از حرکات، صداها یا کلمات ارتباط برقرار کند، مخصوصاً زمانی که به کمک نیاز دارد یا چیزی می خواهد.
2. کودک تا ۲ سالگی حدود ۵۰ کلمه مختلف را نمی گوید. نمی تواند دو یا چند کلمه را ترکیب کند و یا گاهی فقط عبارات دیگران را کپی می کند. علاوه بر این سوال ها و یا دستورالعمل های مختلف مانند بابا کجاست؟ کفش هایت را بگیر را هم نمی تواند درک کند.
3. کودک در حدود ۳ سالگی قدرت ترکیب کردن کلمات و عبارات و ساختن جملاتی طولانی تر را ندارد. مثلاً امروز برای ناهار چی دوست داری بخوری؟ را درک نمی کند. در این موارد کودکان معمولاً یا اصلاً به کتاب علاقه ندارند و یا علاقه کمی دارند و خیلی هم سوال نمی پرسند.
4. در سنین ۴ یا ۵ سالگی که معمولاً سن پیش دبستانی هم هست کودک هنوز با حرف زدن مشکل دارد. اگر در این بازه زمانی مشکل تکلم به دلیل اختلال طیف اوتیسم (ASD) و یا کم شنوایی نباشد، بایستی به وجود اختلال تکاملی زبان شک کرد. کودک مبتلا به تاخیر گفتار  کودکان اغلب کلمات مهم را در جملات حذف کرده و یا فقط به بخشی از یک دستورالعمل پاسخ می دهند. حتی استفاده درست از افعال و زمان ها در این کودکان نیازمند فکر کردن است. همچنین استفاده درست از کلمات برایشان سخت است و به جای آن ها ممکن است از کلمات کلی مانند چیز استفاده می کنند. درواقع درک معنای کلمات، داستان و جملات برای این کودکان مشکل است.

انواع روش های درمان تاخیر در گفتار کودکان

به طور کلی، تمرینات و روش های متنوعی برای درمان تاخیر گفتار کودکان به کمک حرکت، بازی های آموزشی، تمرین های زبانی، تلفظ و تکنیکهای مربوط به توسعه برای تکلم کودکان اجراء می شود. علت و شدت مشکلات زبانی در انتخاب درمان تاثیرگذار است. به طور معمول زمانی که ارزیابی پزشک به صورت کامل انجام شد، کودک به آسیب شناس گفتار و زبان ارجاع داده می شود.

اگر کودک شما مشکل شنوایی داشته باشد در شرایط درمان اختلال شنوایی، کودک به مرور بهتر شده و با دنیای اطراف خود ارتباط برقرار می کند و نقص گفتاری او کمرنگ تر می شود. البته متاسفانه بسیاری از اختلالات شنوایی در کودکان بسیار دیر تشخیص داده می شود. به همین جهت توصیه می کنیم کودک را از سن ۴ ماهگی  به واکنش های شنوایی کودک خود توجه کنید. می دانید که کم شنوایی در رشد زبان و ارتباطات کودک می تواند ایجاد اختلال کند.

اگر کودک دارای بیماری های زمینه ای باشد، همزمان پزشک ممکن است درمان های دیگری را هم توصیه کند از جمله:

• گفتاردرمانی در مراکز تخصصی تاخیر گفتار کودکان
• روان درمانی و رفتار درمانی توسط روانشناس
• ارزیابی های ذهنی و روانی توسط روانپزشک

در عین حال بهتر است با دادن زمان به فرزند خود برای آغاز مکالمه و پاسخ دادن سریع، تلاش های کودک را هم برای برقراری ارتباط کلامی با اهمیت تلقی کنید. همچنین توصیه می کنیم موارد زیر را هم رعایت کنید:

• از بدو تولد حتماً با فرزندتان حرف بزنید.
• وقتی کودک غرغر می کند پاسخ دهید.
• برای کودک آواز بخوانید .
• حتماً با صدای بلند برای کودک کتاب بخوانید.
• سعی کنید به سوالات فرزندتان پاسخ دهید.

در ضمن توجه داشته باشید که آسیب شناس زبان و گفتار پس از تشخیص، یک برنامه بلند مدت درمانی را برای رفع اختلال تاخیر گفتار کودک تنظیم و توصیه می کند. حتی شاید شرکت در برنامه های گروهی را هم برای تقویت مهارت های زبانی کودک توصیه کند. گفتاردرمان حتماً استراتژی های مدون را به شما ارائه خواهد کرد تا بتوانید در خانه هم با کودک خود ارتباط موثرتری را برقرار کنید.

گفتاردرمانی راهکار درمان تکلم کودکان

لازم به ذکر است، گفتاردرمانی در درمان تاخیر گفتار کودکان بسته به سن و میزان تأخیر، برنامه درمانی را بر اساس نیازهای فردی کودک شما تنظیم می کنند. در کودکان، گفتاردرمانگران اغلب از طریق حمایت والدین در خانه کار خود را انجام می دهند. همچنین روی ایجاد فرصت های یادگیری زبان در منزل تمرکز می کنند. در کودکان بزرگتر، متخصصان گفتاردرمانی تاخیر زبانی به طور مستقیم با فرزند شما کار می کنند. لذا از واژگان و ساختار جملات آنها از طریق فعالیت های مبتنی بر زبان در کلینیک استفاده و حمایت می کنند. بنابراین به والدین تمریناتی داده می شود تا بتوانند در خانه توانبخشی را ادامه دهند تا فرزند شان بین جلسات درمانی نیز به پیشرفت خود ادامه دهد.

توجه داشته باشید اگر فرزند شما دارای بیماری های زمینه ای نیز باشد گفتاردرمانگر ممکن است درمان های دیگری را نیز توصیه کند. به عنوان مثال، آن ها ممکن است ارزیابی توسط متخصص مغز و اعصاب را هم توصیه کنند. در اینجا مجدداً چند نکته برای کمک به کودکان در یادگیری صحبت کردن آورده شده است:

• با کودک خود صحبت کنید. هرچه بیشتر با کودک خود صحبت کنید، بیشتر یاد می گیرد که صحبت کند.
• کلمات و جملات ساده را تکرار کنید. تکرار کلمات و جملات ساده به کودک شما کمک می کند تا آنها را یاد بگیرد.
• از تصاویر و اشیا استفاده کنید. استفاده از تصاویر و اشیا می تواند به کودک شما کمک کند تا ارتباط بین کلمات و دنیای اطراف خود را درک کند.
• صبر داشته باشید. یادگیری صحبت کردن برای کودکان زمان می برد. صبر داشته باشید و به کودک خود کمک کنید تا در یادگیری صحبت کردن موفق شود.

نقش گفتاردرمانی در درمان تاخیر کلام

اگر در کودک خردسال خود با علائم ذکر شده در این مطلب مواجه شدید، مهم است که روند تشخیص و درمان را خیلی سریع شروع کنید. درمان زودهنگام می‌تواند از بروز مشکلات دیگر مانند مشکلات اجتماعی، یادگیری و عاطفی جلوگیری کند. مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره‌های بهترین دکتر آنلاین کودکان یا کارشناس آنلاین گفتاردرمان برای درمان استفاده کنید.

در اینجا یادآوری می کنیم که کودک شما چه در درک زبان یا در برقراری ارتباط کلامی مشکل داشته باشد، گفتاردرمانی در درمان تاخیر کلام می تواند بسیار موثر عمل کند. هرکدام از موارد تاخیر گفتار در کودکان از نظر شدت و تداوم انواع مختلفی داشته و مطمئناً یک گفتاردرمانگر متخصص پیش از این که کار خود را آغاز کند به تفاوت های موجود دقت لازم خواهد کرد. در کلینیک توانبخشی و مرکز گفتاردرمانی غرب تهران (طراوت) به یقین می توانید بهترین و موثرترین درمان ها را برای کودک خود دریافت کنید.

بهترین مرکز گفتاردرمانی غرب تهران

مجدداً یادآوری می کنیم که در گفتاردرمانی بسته به سن و میزان تأخیر، برنامه درمانی را بر اساس نیازهای فردی کودک شما تنظیم می کنند. در مرکز توانبخشی غرب تهران، گفتاردرمانگر به طور مستقیم با فرزند شما کار می کند. لذا از واژگان و ساختار جملات آنها از طریق فعالیت های مبتنی بر زبان در کلینیک استفاده و حمایت می کنند. در ادامه روند درمان هم به والدین تمریناتی داده می شود تا بتوانند در خانه توان بخشی را ادامه دهند. تا فرزند شان بین جلسات درمانی نیز به پیشرفت خود ادامه دهد.

در مرکز توانبخشی طراوت، پس از تشخیص و ارزیابی، برنامه درمانی فرزند شما به احتمال زیاد شامل درمان اختصاصی گفتاری و زبانی خواهد بود. گفتاردرمانی برای آگاهی از انواع مشکلاتی که فرزند شما با آن روبرو است، ارزیابی دقیقی را تکمیل می کند. این اطلاعات به آنها کمک می کند تا یک برنامه درمانی تهیه و اجراء کنند.

جمع بندی

در این مطلب، اشاره شد که تأخیر گفتار و زبان در کودکان با افزایش مشکلات خواندن، نوشتن، توجه و معاشرت همراه است. در کودکانی که علائم طبیعی برای گفتار و زبان را برآورده نمی کنند، ارزیابی رشدی جامع ضروری است. زیرا رشد نامعمول زبان می تواند ویژگی ثانویه سایر مشکلات جسمی و رشدی باشد که ابتدا به شکل مشکلات زبانی ظاهر می شوند.

همچنین یادآور شدیم هنگامی که در فرزند خود مشکوک به تأخیر گفتار و زبان هستید، با پزشک مراقبت های اولیه این نگرانی را در میان بگذارید. سپس با نظر پزشک به گفتاردرمانی تاخیر گفتار کودکان ارجاع داده می شوید. گفتاردرمانی در درمان تاخیر در گفتار و زبان به ویژه برای کودکان مبتلا به این اختلال مفید است. در کلینیک طراوت در غرب تهران (تهرانسر) بهترین ارزیابی ها و درمان های اصولی را دریافت خواهید کرد.