فلج مغزی به  گروهی از اختلالات گفته می شود که بر توانایی فرد در حرکت و حفظ تعادل و حالت بدن اش تأثیر می گذارد. فلج مغزی،  شایع ترین ناتوانی حرکتی در دوران کودکی محسوب می شود. متاسفانه درمان دارویی یا جراحی مستقیم برای فلج مغزی وجود ندارد، اما میتوان از خدمات کار درمانی فلج‌مغزی غرب تهران در تهرانسر برای توانبخشی و کسب استقلال در انجام امور در کودکان مبتلا به این اختلال، بهره برد. کاردرمانی فلج مغزی بسیار موثر و کاربردی است.

 

فلج مغزی چیست؟

گروهی  از اختلالات است که روی حرکت،  تن عضلانی و وضعیت بدنی اثر میگذارد که علت آن آسیب مغزی است و اغلب این آسیب قبل از تولد رخ میدهد و خود را با حرکات ناقص، رفلکس های غیر طبیعی، سفتی اندام ها و تنه،وضعیت بدنی غیر طبیعی و حرکات غیر ارادی نشان میدهد. کاردرمانی فلج مغزی خلیج‌ فارس در تهرانسر به بهبود وضعیت جسمی،شناختی، مهارت های اجتماعی، مهارت های حرکتی ظریف و وضعیت بدنی کودک کمک میکند.

تمرینات کاردرمانی کودکان فلج مغزی

تمرینات کاردرمانی برای کودکان فلج مغزی می‌تواند بهبود قابلیت حرکتی، تعادل، قدرت عضلات، و توانایی‌های عملی و شناختی کودک کمک کند. در ادامه، چند تمرین کاردرمانی برای کودکان فلج مغزی آورده شده است:

۱. تعادل ایستا: کودک را به ایستادگی درآورده و سعی کنید تعادلش را تقویت کنید. می‌توانید از پوک دروازه، بغلکردن توپ، استفاده از صندلی تعادلی و چندین امکان دیگر برای تمرین تعادل استفاده کنید.

۲. تکواندو: تمرین‌های مختلفی مانند پاشنه کش، ضربه زدن با دست و پا، تست تفکر فلج مغزی و حرکات تهاجمی و دفاعی را می‌توانید به کودک آموزش دهید. این تمرین‌ها می‌توانند برای بهبود تعادل، قدرت عضلات و مهارت‌های حرکتی کمک کنند.

۳. تمرین عضلاتی: تمریناتی مانند فشردن توپ بین دو دیوار، بالابردن و پایین آوردن بسته‌های سبک با دست، پرتاب کردن توپ و انتقال اشیاء از یک جای محلی به جای دیگر می‌تواند عضلات کودک را تقویت کند.

۴. تمرینات مشابه: تمریناتی مانند راه رفتن بر روی راهرو، صعود و نزول از پله‌ها، رانندگی دوچرخه با پشتیبانی یا استفاده از دستگاه‌های حرکتی، می‌تواند بهبود توانایی حرکتی و تعامل اجتماعی کودک را تقویت کند.

از کجا بدانیم کودک مبتلا به فلج مغزی است؟

فلج مغزی معمولا توسط متخصص اطفال یا متخصص مغز و اعصاب کودکان تشخیص داده می شود. این تشخیص به دنبال بررسی دقیق اسکن مغزی و ارزیابی حرکتی و رفتاری کودک است. قبل از تشخیص گذاری، موارد زیر در کودک قابل مشاهده است:

• اندام هایش را یا حرکت نمی دهد، یا اگر هم حرکت دهد به صورت غیر معمول حرکت می دهد. نیازمند مداخلات کاردرمانی فلج مغزی در تهرانسر
• تاخیر در دستیابی به مایلستون یا عدم رسیدن به آنها. برای مثال؛ مشکل در بالا نگه داشتن سر، نشستن، غلت زدن یا گرفتن دو دستی
• مشکلات تغذیه ای در نوزادی به دلیل ضعف عضلات دهانی؛ ناتوانی در مکیدن شیر.
• مشکل در تعویض پوشک یا پوشیدن لباس به دلیل سفتی اندام ها.
• یک یا هر دو دست خود را محکم مشت می کند.

انواع فلج مغزی:

فلج مغزی بر اساس معیارهای مختلفی تقسیم بندی میشود اما بر اساس نوع اناتومیک آن در کاردرمانی فلج مغزی عبارتند از:

همی پلژی: درگیری در یک سمت بدن است که معمولا اندام فوقانی بیشتر درگیر است.

دایپلژی: درگیری در هر ۴ اندام است ولی اندام تحتانی بیشتر درگیر است

کوادروپلژی: درگیری در هر ۴ اندام و سرو گردن وتنه است

مونوپلژی: درگیری در یک اندام که بسیار نادر است

و سایر موارد که شیوع آن نسبتا کمتر است

ارزیابی و مداخله در فعالیت های روزمره زندگی:

کاردرمانی فلج مغزی خلیج‌ فارس در تهرانسر موارد زیر را بررسی میکند تا مشکلات را دریابد و به بهبود مشکلات تشخیص داده شده کمک کند:

• در محیط خانه:

راه رفتن کودکان فلج مغزی

رفتن کودکان فلج مغزی به همان روشی است که بقیه افراد روزمره راه می‌روند، با این تفاوت که نیاز به کمک و حمایت بیشتری دارند. برخی راهنمایی‌هایی که می‌تواند در راه رفتن کودکان فلج مغزی کمک کند به شرح زیر است:

۱- استفاده از اسکوترهای کمکی: اسکوترهای کمکی باعث تعادل و استحکام بیشتری در هنگام راه رفتن کودکان فلج مغزی می‌شوند.

۲- استفاده از وسایل حمایتی: استفاده از ویلچرها، بریدگی، نگهدارنده‌ها و ویلچرهای ایستاده کمک می‌کند تا کودکان بهتر تعادل خود را حفظ کنند و بتوانند به طور مستقل حرکت کنند.

۳- تمرین‌های فیزیکی: تمرین‌های فیزیکی همچون تمرینات روزمره، فیزیوتراپی، تمرینات استرچینگ و تقویت عضلات، کمک به بهتر شدن قدرت و تعادل کودکان فلج مغزی می‌کند.

۴- حداکثر استفاده از تکنولوژی: استفاده از امکانات تکنولوژی مانند پانتوگراف و کارون در افزایش قابلیت حرکت کودکان فلج مغزی موثر است.

۵- انگیزه‌بخشی و حمایت: حمایت و انگیزه‌بخشی مستمر از طرف خانواده، دوستان و محیط اجتماعی به کودکان فلج مغزی کمک می‌کند تا با اعتماد به نفس بیشتری جهت راه رفتن در پیش بگیرند.

کاردرمانی فلج مغزی بزرگسالان

کار درمانی فلج مغزی برای بزرگسالان متفاوت با کار درمانی مختلف است و به صورت خاص برای هر فرد متناسب با نیازها و قدرت‌های او طراحی می‌شود. هدف اصلی کار درمانی درمان فلج مغزی بزرگسالان است تا آنها را بهبود دهد و کیفیت زندگی آنها را افزایش دهد. درمان‌های فیزیکی و ارتوپدیک که توسط فیزیوتراپیست‌ها و ارتوپدیست‌ها انجام می‌شود، اساس کاردرمانی فلج مغزی برای بزرگسالان است. این درمان‌ها هدف‌هایی را مانند بهبود قدرت عضلات، کنترل حرکتی، تقویت رشد عضله و بازگرداندن قابلیت‌های روزمره را دنبال می‌کنند. همچنین، درمان‌های شناختی و رفتاری نیز برای افزایش استقلالیت و مهارت‌های روزانه بزرگسالان فلج مغزی بکار می‌رود. روش‌هایی مانند تمرین‌های حافظه، توانبخشی شناختی، تمرکز بر مهارت‌های اجتماعی و روانشناسی می‌توانند در این زمینه کمک کننده باشند. تحقیقات نشان داده است که برنامه‌های کار درمانی همراه با تمرین‌های تکنولوژیک نظیر استفاده از رباتیک، بالنس‌های مکانیکی و سیستم‌های الکترونیکی نیز می‌تواند بهبود قدرت عضلات و توان حرکتی را در بزرگسالان فلج مغزی ایجاد کند.

کاردرمانی فلج مغزی کودکان

کاردرمانی فلج مغزی کودکان شامل مجموعه‌ای از تکنیک‌ها و روش‌های درمانی است که به کاهش عوارض و بهبود وضعیت کودکانی که در معرض فلج مغزی قرار دارند، کمک می‌کند. این بیماری اغلب به دنبال آسیب به مغز در دوران نوزادی و کودکی به وجود می‌آید و می‌تواند در حرکت، تعادل، بلع و شکل‌دهی به زبان و سایر فعالیت‌ها تأثیر بگذارد. کاردرمانی فلج مغزی کودکان شامل استفاده از تکنیک‌های مختلفی می‌شود که به کودکان کمک می‌کند تا رشد و توسعه حرکتی خود را بیشتر کنند. این تکنیک‌ها ممکن است شامل تمرین‌های حرکتی و تعادلی، تمرین‌های قدرتی و استقامتی، تمرین‌های تنفسی و تمرین‌های کشش و انعطاف‌پذیری باشد. علاوه بر تمرین‌های حرکتی، کاردرمانان ممکن است از تکنیک‌هایی مانند ماساژ، تحریک الکتریکی عصبی، درمان معالجه‌ای و استفاده از اعضای مصنوعی (مانند اطرافیان و ظرفیت‌های خارجی) نیز استفاده کنند تا به بهبود و عملکرد بهتر کودکان کمک کنند.

فلج مغزی در بزرگسالان

فلج مغزی در بزرگسالان یک عارضه ناشی از صدمات به مغز است که می‌تواند باعث کاهش عملکرد حرکتی و عملکرد عصبی شود. این نوع فلج در بزرگسالان معمولاً از ناحیه‌های مختلف مغز ناشی می‌شود و می‌تواند تاثیری بر قدرت حرکت، تعادل، کنترل عضلات و صحبت کردن داشته باشد. یعنی این وضعیت بر فرد تأثیر میگذارد و می تواند باعث کاهش قدرت حرکتی، مشکلات تعادل، کاهش کنترل عضلانی و صحبت کردن شود. در بعضی از موارد، فلج مغزی می‌تواند باعث مشکلات مرتبط با تمرکز و توجه، مشکلات ارتباطی و مشکلات شناختی شود. معالجه فلج مغزی در بزرگسالان معمولاً شامل ترکیبی از تمرینات فیزیکی، تراپی گفتاری، تراپی شناختی رفتاری و داروها است. در برخی موارد خاص، نیاز به جراحی هم احتمالاً وجود دارد. مهم است حتی در صورت وجود فلج مغزی در بزرگسالان، تلاش برای بهبود عملکرد و کیفیت زندگی می‌تواند بسیار مفید و ممکن باشد. نیاز به انجام تمرینات و رعایت درمان‌های معمول به منظور کاهش عوارض و بهبود حالت فرد بسیار مهم است. همچنین، حمایت از خانواده و روشنگری درباره راهبردهای موجود برای کمک به افراد مبتلا و ارائه منابع و پشتیبانی نیز می‌تواند مفید باشد.

تمرینات کاردرمانی کودکان فلج مغزی 

• غذا خوردن
• لباس پوشیدن
• نظافت شخصی
• شست و شوی دندان ها
• حمام کردن
• نوشتن
• گرفتن اشیاء
• بازی کردن
• استفاده از کامپیوتر
• کارکردن با تلفن همراه
• تعاملات با خانواده و مراقبان
• استفاده از تکنولوژی های کمکی
• در محیط مدرسه:
• باز کردن درها
• نشستن روی صندلی یا نیمکت
• دست خط
• استفاده از توالت
• استفاده از وسایل نقلیه
• نگه داشتن کتاب با وسایل و تجهیزات کمکی در صورت نیاز و تجویز در کاردرمانی فلج مغزی خلیج‌فارس در تهرانسر
• حذف موانع فیزیکی در صورت امکان
• تعامل با معلم
• شرکت در فعالیت های مدرسه
• انجام دادن تکالیف
• در محیط کار:
• استفاده از تلفن همراه
• استفاده از ابزارهای خاص شغلی
• استفاده از کامپیوتر
• مهارت های بین فردی
• مهارت های شغلی
• در جامعه:
• رانندگی کردن
• استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی
• خرید کردن

پس کاردرمانگر همه ی فاکتور های دخیل را در نظر میگیرد تا به نحو احسن برای مداخله و کمک به کودک برنامه ریزی کند.

تاثیر کاردرمانی در فلج مغزی

کاردرمانی یکی از روش‌های درمانی است که برای بهبود و بازگشت به کارکرد عادی بیماران با فلج مغزی استفاده می‌شود. این روش شامل ترکیب مجموعه‌ای از تمرین‌ها، روش‌های ماساژ و تکنیک‌های شناختی- رفتاری است که برای تقویت عضلات، بهبود حرکت و کارکرد اندام‌های مختلف بدن و ارتقای کیفیت زندگی بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرد. تاثیرات کاردرمانی در فلج مغزی عبارتند از:

۱. بهبود حرکت و قدرت عضلات: تمرین‌های مختلف که در کاردرمانی استفاده می‌شوند، کمک به تقویت عضلات و بهبود حرکت اندام‌های فلج شده می‌کند.

۲. ارتقای تعادل و کنترل حرکتی: تمرین‌های تعادل و کنترل حرکتی که در کاردرمانی انجام می‌شود، به بهبود توانایی بیماران در حفظ تعادل و کنترل وضعیت بدنشان کمک می‌کند.

۳. بهبود وضعیت روانی: انجام کاردرمانی می‌تواند بهبود وضعیت روانی بیماران را نیز به همراه داشته باشد. افزایش حرکت، مهارت‌ها و استقلالیت در فعالیت‌های روزمره می‌تواند اثر مثبتی بر روان و اعتماد به نفس بیماران داشته باشد.

۴. کاهش درد: کاردرمانی می‌تواند در کاهش درد و مشکلات جسمانی مرتبط با فلج مغزی تأثیرگذار باشد.

۵. بهبود کیفیت زندگی: بهبود عملکرد و قدرت حرکتی، ارتقای استقلالیت و کاهش مشکلات جسمانی و روانی می‌تواند بهبود کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد.

 کاردرمانی در فلج مغزی 

کاردرمانی با ارزیابی عملکردهای جسمی و ذهنی کودک شروع می شود. کاردرمانگر به موارد زیر توجه خاصی می کند.

حیطه جسمی:

• دامنه حرکتی
• انعطاف پذیری
• هماهنگی چشم و دست و عضلات
• رفلکس ها
• قدرت و ضعف عضلانی
• مسائل رشدی
• دستکاری اشیاء
• جابجایی و حرکت

حیطه بینایی:

• وضوح بینایی
• ادراک بینایی
• تعقیب بینایی
• حافظه بینایی
• ادراک فضایی

حیطه حسی:

• حس شنوایی
• آگاهی بدنی و ادراک
• پاسخ های لمسی
• توالی حافظه
• حس عمقی
• حس تعادلی

تمرینات کاردرمانی فلج‌ مغزی

کودکان

کاردرمانی فلج‌ مغزی می تواند به کودکان فلج مغزی در موارد زیر کمک کند:

• افزایش شانس آنها برای مستقل شدن در کارها
• بهبود توانایی آنها در بازی و یادگیری
• افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس آنها
• کمک به آنها در ایجاد یک روال عملی مناسب
• ایجاد حس موفقیت در آنها
• بهبود کیفیت زندگی آنها

کاردرمانی می تواند با بهینه سازی عملکرد بالا تنه و بهبود هماهنگی ماهیچه های کوچک ، به کودکان مبتلا به فلج مغزی کمک کند تا فعالیتهای روزمره ی زندگی خود را فرا بگیرند.

والدین و مراقبان

والدین و مراقبان وقت زیادی را صرف کمک به کودکان مبتلا به فلج مغزی برای انجام فعالیت های روزمره ی زندگی شان می کنند. لذا آن ها نیز همانند کودکلان فلج مغزی، می توانند از مزایای کاردرمانی فلج‌مغزی غرب تهران در تهرانسر بهره مند گردند.

برای والدین و مراقبین ، کاردرمانی به موارد زیر کمک می کند:

• کاهش میزان صرف انرژی آن ها
• کاهش استرس های روزمره
• ایجاد احساس امنیت
• بهبود کیفیت زندگی آنها
• فراهم نمودن فرصتی عالی برای مشاهده ی پیشرفت و استقلال فرزندشان

کار درمانی برای فلج‌ مغزی

انتظاراتی که باید داشت

باید دانست که کاردرمانی برای هر کودک مبتلا به فلج مغزی با دیگری تفاوت دارد. لذا برنامه ی کاردرمانی هر کودک نیز، منحصر به فرد می باشد و متناسب با توانایی های جسمی ، فکری و اجتماعی-عاطفی او طراحی شده است.

در اولین جلسه ی متخصص کاردرمانی کودکان ، کاردرمانگر،  یک ارزیابی کامل شامل موارد مختلف جسمی، ذهنی و حسی از کودک به عمل می آورد. سپس کاردرمانگر با والدین کودک نیز  مصاحبه می کند تا از نقاط قوت و ضعف کودک هنگام انجام فعالیت های روزمره ی زندگی مطلع شود و همچنین اهداف خاصی را که کودک باید در جهت انجام آنها مشخص کند ، مشخص نماید.

اکثر کودکان مبتلا به فلج مغزی حتی پس از اتمام دوره ی کاردرمانی شان نیز باید هر شش تا نه ماه یکبار، مورد ارزیابی مجدد قرار گیرند.

کاردرمانی بیماران فلج‌ مغزی

مداخلات کاردرمانی فلج‌مغزی  بر زمینه های مهارتی زیر تمرکز دارد:

• کنترل حرکتی ظریف –با کار بر روی قدرت عضلات دست ، جداسازی عملکرد انگشتان ، دستکاری در داخل دست ، قوس زدن کف دست ، تقابل انگشت شست ، گرفتن گیره و…
• هماهنگی دو طرفه – کودک حین بازی یا حرکت کردن، می آموزد که دو طرف بدن را همزمان کنترل کند ، مانند طبل زدن ، فشار دادن وردنه و…
• قدرت و ثبات قسمت فوقانی بدن – بازی بر تقویت و تثبیت عضلات تنه ، شانه و مچ دست از طریق تمریناتی مانند خزیدن ، خواباندن روی شکم ، بازی گرفتن در حالت زانو زده و ریختن آب از پارچ به داخل تمرکز می کند.
• عبور از خط وسط – فعالیتهایی مانند پرتاب توپ به سمت راست یا چپ، به کودک می آموزد که دست ها و پاها را از وسط بدن خود عبور دهد و به طرف مقابل برساند.
• مهارت های حرکتی دیداری- هماهنگی چشم و دست را از طریق فعالیت هایی مانند کشیدن ، بستن مهره ها یا ماکارونی و گرفتن و پرتاب توپ بهبود می بخشد.
• مراقبت از خود-تقویت توانایی انجام فعالیتهای روزمره ی زندگی، کودک را برای استقلال بیشتر در خانه ، مدرسه و اجتماع آماده می کند. تمریناتی مانند مسواک زدن دندان ها ، لباس پوشیدن و تغذیه

کاردرمانگران از تکنیک های خاصی برای کمک به کودکان در رسیدن به اهداف خود استفاده می کنند ، از جمله درمان حرکتی ناشی از محدودیت اطفال یا CIMT (محدود کردن سمت سالم برای وادار کردن سمت مبتلا به فعالیت )و درمان اختلالات مرتبط با یکپارچگی حسی

کاردرمانی و فلج‌ مغزی 

کودکی که دارای اختلال در مهارت های حرکتی ظریف باشد ممکن است علائم زیر را از خود نشان دهد:

• ضعف در مهارت های گرفتن مداد نسبت به سن کودک
• مهارت های نوشتن و رنگ آمیزی کودک آهسته، پر زحمت ویا آشفته و بهم خورده است.
• هنگام تایپ کردن یا استفاده از ماوس کامپیوتر زود خسته می شوند.
• در استفاده از قیچی مشکل دارند یا ممکن است نتیجه کارشان نا مرتب باشد.
• در کارهای دقیقی که به دستکاری نیاز دارند با مشکل مواجه می شوند. مثلا کار هایی مانند بستن دکمه، بند کشی و بستن بند کفش و…
• به کار هایی که نیازمند مهارت های هماهنگی چشم و دست (مثلا ساخت خانه با لگو) هستند، علاقه ندارند.
• عدم تناسب مهارت های خود مراقبتی با سن کودک به طور مستقل

مداخلات کاردرمانی فلج مغزی خلیج‌ فارس در تهرانسر :

کاردرمانی در همه حیطه های کاردرمانی جسمی ، شناختی و روانی مداخلات لازم را انجام می دهد که برخی از آنها عبارتند از:

کنترل حرکات ظریف در کاردرمانی در فلج مغزی:

با کار کردن روی موارد زیر در کاردرمانی، به بهبود حرکات ظریف کمک می کند:

• تقویت عضلات دست و انگشتان
• دستکاری اشیاء
• تقویت قوس کف دست
• انواع مدل گرفتن اشیا با دست و انگشتان

هماهنگی دو طرفه بدن در کاردرمانی فلج مغزی:

کاردرمانگر با آموزش حرکات مرتبط، به بهبود آن کمک می کند. مانند: طبل زدن و میخ کوبیدن.

ثبات و قدرت اندام فوقانی در کار درمانی فلج مغزی خلیج  فارس در تهرانسر:

بازی بر قدرت و ثبات تنه، شانه و عضلات مچ حین انجام حرکات مرتبط کمک می کند مانند خزیدن، دراز کشیدن روی شکم هنگام مطالعه و ریختن آب از پارچ به لیوان

عبور از خط وسط بدن در کاردرمانی در فلج مغزی:

فعالیت هایی مانند ژست ۸ انگلیسی و پرتاب توب به سمت هدف، به بهبود آن کمک می کند.

مهارت های حرکات بینایی در کاردرمانی در فلج مغزی:

بهبود هماهنگی چشم و دست در حین فعالیت هایی چون نقاشی کردن، سوزن نخ کردن، پرتاب توپ با دست و تعقیب توپ حاصل می شود.

ادراک بینایی در کاردرمانی فلج مغزی 

کاردرمانگر با طراحی فعالیت های خاص، به بهبود توانایی ادراک، ارزیابی و تفسیر اطلاعات بینایی کمک می کند. مانند: پازل حروف الفبا و بازی کردن با شکل های مختلف

مراقبت شخصی در کاردرمانی فلج مغزی 

کاردرمانی به بهبود توانایی اجرای فعالیت های روزمره زندگی کودک کمک می کند تا استقلال کودک در خانه، مدرسه و در بزرگسالی در محل کار افزایش یاید. برخی تمرینات ساده برای آن مفیدند مانند: مسواک زدن دندان ها، لباس پوشیدن و غذاخوردن به تنهایی می باشد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر لینک زیر را مطالعه فرمایید.

کاردرمانی حرکات ظریف

منابع:

1. https://www.cerebralpalsyguide.com/treatment/occupational-therapy/
2. https://www.cerebralpalsy.org/about-cerebral-palsy/treatment/therapy/occupational-therapy
3. https://www.flintrehab.com/cerebral-palsy-occupational-therapy-activities/