کاردرمانی ذهنی چیست؟

کاردرمانی ذهنی بخشی از حرفه کاردرمانی است که به درمان و کاهش مشکلات ذهنی کودکان و بزرگسالان کمک می کند. متخصصین درمانگر در این حوزه به بازگرداندن حس آرامش و امیدواری به افرادی که در شرایط روانی پیچیده ای مانند افسردگی و اضطراب گرفتار شده اند یاری می دهند. این شاخه مهم کاردرمانی در بهبود مشکلات و ناتوانی افراد نقش مهمی داشته و مشارکت حداکثری آن ها را در جامعه امکان پذیر می کند به طوری که فعالیت های روزمره زندگی را به صورت مستقل انجام دهند.

کار درمانی دیدگاهی کل گرا دارد، به این معنا که سلامتی ذهن و جسم و اختلالات آن به هم مرتبط اند. پس در این حیطه علاوه بر تاثیر بر جنبه های ذهنی، به جنبه های فیزیکی و حس بهزیستی نیز پرداخته می شود. در این مقاله به مقوله کاردرمانی در حیطه ذهن، افراد نیازمند به کاردرمانگر، مراحل شناختی کودک و معرفی کلینیک توانبخشی طراوت در غرب تهران به عنوان بهترین مرکز درمانی در همه ابعاد سلامت کودک می پردازیم. با ما همراه باشید.

کاردرمانی ذهنی چیست؟

کاردرمانی ذهنی به مجموعه مهارت‌ها و توانایی‌های مرتبط با تفکر، یادگیری، تمرکز و تمثیل ذهنی اشاره دارد. شاید تصور بر این است که کاردرمانی ذهنی تنها منحصر به رفتارهای غیرعادی و تهاجمی است. اما اینجا لازم به ذکر است که این حوزه طیف گسترده ای از اختلالات روانی را در برداشته و حتی بر طبق تحقیقات، بخش بسیار بزرگی از جمعیت بالغ در سراسر جهان گرفتار آن هستند.

در کاردرمای ذهنی، تمرکز بر روی سلامت روان افراد جامعه است. متاسفانه بخش بزرگی از بیماران مبتلا به اختلالات روانی یک جامعه، اقشاری با کیفیت پایین زندگی و ناتوانی های دراز مدت هستند.

خوب است یادآور شویم که متخصصین کاردرمانی بر این اعتقاد هستند که کمک برای بهبود توانایی های لازم برای انجام فعالیت های ساده روزمره مانند بازی کردن، گوش کردن به موسیقی، آشپزی، تمیز کردن خانه، کار کردن در بیرون از منزل، گوش کردن به موسیقی و بسیاری موارد دیگر برای افرادی که دچار مشکلات ذهنی هستند بسیار ضروری و امری مهم است.

در اینجا یادآوری می کنیم که شناخت و البته درمان زودهنگام همواره برای جلوگیری از ایجاد ناتوانی های دراز مدت لازم است. همچنین نتیجه بخش بودن کاردرمانی ذهنی برای افراد می تواند متفاوت باشد، چرا که بعضی اوقات فرد بیمار آن طور که باید همکاری نمی کند. در مرکز توانبخشی طراوت تهران در تهرانسر، خواه مشکل مربوط به سلامت جسمی باشد یا سلامت روانی، متخصصین بر درمان کلی افراد تکیه و باور دارند.

چه افرادی نیاز به کاردرمانی ذهنی دارند؟

یکی از اهداف بسیار مهمی که در کاردرمانی ذهنی به آن توجه می شود، مقابله با چالش های روزمره ای است که از بیماری های روحی و روانی افراد ناشی می شود. کاردرمانی ذهنی با یافتن زمینه های مشکل در فرد آغاز می گردد.

پس از آن فعالیت های توانبخشی بر اساس آن موارد برنامه ریزی می شوند. گاهی اوقات شاهد شباهت هایی در بین نقش کاردرمانی ذهنی و کاردرمانی جسمی هستیم اما در واقع  تنظیم سلامت رفتاری و روانی افراد  از جهت عملکرد شاهد تفاوت های بسیاری هستیم. شاید بتوان گفت نتیجه توانبخشی جسمی بسیار سریع تر از توانبخشی ذهنی نمایان می شود.

در اینجا به برخی موارد که بیماران روانی در آن ها نیازمند دریافت خدمات کاردرمانی ذهنی هستند را برمی شماریم:

1. مشکلاتی مربوط به آلزایمر و فراموشی
2. مشکلات حسی (مانند ترس از تاریکی و صدای بلند)
3. مشکلات درون فردی که مربوط به احساسات درونی هر فرد می شود.
4. مشکلات شناختی که مربوط به حل مسئله و تصمیم گیری می شود.
5. ناتوانی هایی در مراقبت از خود و مشکل در انجام فعالیت های زندگی روزمره
6. لذت نبردن از اوقات فراغت و علاقه نداشتن به فعالیت های لذتبخش
7. مشکلات میان فردی که مربوط به ناتوانی در برقراری ارتباط و معاشرت می شود.
8. ناتوانی در بهره وری و عدم توانایی در کار و اشتغال

مراحل رشد شناختی کودک از تولد تا ۱۰ سالگی

از تولد تا ۶ ماهگی

• کارها و حرکات مختلف را به خاطر لذت بردن تکرار می کند.
• کشف اشیا با استفاده از دست و دهان
• کشف اشیا با دنبال کردن آن ها با چشم
• کوباندن اشیا به هم

از ۶ تا ۱۲ ماهگی

• با شنیدن نام خود پاسخ می دهد.
• نام اعضای خانواده را تشخیص می دهد.
• دارای شنوایی انتخابی
• تقلید ژست های ساده
• شروع تعمیم دهی تجربیات گذشته
• ریختن اشیا بیرون از جعبه
• نگاه کردن به عکس های کتاب

۱۲ تا ۱۸ ماهگی

• استفاده از اشیا متناسب با عملکرد آن ها
• استفاده از اشیا بی جان برای انجام کار ها
• شروع استفاده از اشیا غیر واقعی در بازی های وانمودی
• دانستن کارایی اشیا

۲تا ۳ سالگی

• ترکیب فعالیت ها برای اجرای یک نمایشنامه (به طور مثال غذا دادن به عروسک و خواباندن او)
• انجام بازی تخیلی
• وصل کردن و مطابقت دادن اشیا
• تشخیص انواع رنگ ها و شکل ها
• خاله بازی کردن

۳ تا ۴ سالگی

• از اشیای خیالی در بازی خود استفاده می کند.
• دادن نقش به عروسک ها و تقابل اسباب بازی ها با هم
• نشان دادن حس شوخ طبعی
• طبقه بندی و جدا کردن اشیا

۴ تا ۵ سالگی

• فهمیدن قوانین بازی
• قوانین بازی ها را با یک یادآوری کوچک به یاد می آورد.
• طراحی داستان هایی که در آن چند کودک نقش ایفا می کنند.
• شرکت کردن در بازی های هدفدار و مشارکتی با همراهی دو یا سه کودک دیگر
• شروع حل مسئله به صورت انتزاعی
• مشارکت کردن در برنامه ریزی برای یک بازی

۵ تا ۶ سالگی

• کسب توانایی یافتن علت مسائل ساده
• کم رنگ شدن بازی های خیالی و افزایش میل برای انجام بازی هایی که بر مبنای دنیا ی واقعی هستند.
• شرکت کردن در بازی های ساختار یافته
• از نمایشنامه های پیچیده در بازی هایش استفاده می کند.
• دسته بندی اشیا به سبک های مختلف

۶ تا ۱۰ سالگی

• تفکر انتزاعی
• توانایی انجام یک فعالیت ذهنی بدون اینکه نیازی به تلاش فیزیکی داشته باشد.
• حل مسائل پیچیده
• کسب توانایی حل مسئله منعطف

در حوزه کاردرمانی ذهنی، مشکلات حسی، شناختی و ارتباطی کودک، حتی توانایی انجام فعالیت های درکی_حرکتی و مهارت های نوشتن او نیز برای کاردرمانگران اهمیت بسیاری دارد.

یکی از مهم ترین اختلالات که در مشکلاتی از قبیل اختلالات یادگیری یا اوتیسم و… وجود دارد، اختلالات یکپارچگی حسی است. بنابراین درمانگرانT جلسات درمان را به دو بخش حسی و شناختی تقسیم کرده و علاوه بر مداخلات شناختی، از مداخلات حسی هم استفاده می کنند.

علائم کودکان نیازمند کاردرمانی ذهنی

تاخیر رشدی در کودکان، علائم و نشانه های زیادی می تواند داشته باشد. کنترل این نشانه ها توسط کاردرمانی و گفتاردرمانی در تاخیر رشد کودکان در مراکز تخصصی مانند کلینیک گفتاردرمانی کودکان در غرب تهران انجام می گیرد.

فراموش نکنید علائم و نشانه ها اغلب بسته به شرایط خاص، ممکن است متفاوت باشند. بعضی اوقات علائم در دوران نوزادی مشاهده میشوند. اما گاهی ممکن است تا زمانی که کودک به سن مدرسه نرسد، قابل مشاهده نباشند. برخی از رایج ترین علائم می توانند شامل موارد زیر باشند:

• یادگیری و رشد آهسته تر از سایرکودکان همسن
• غلتیدن، نشستن، خزیدن، یا راه رفتن خیلی دیرتر از حد نرمال
• مشکل دربرقراری ارتباط یا معاشرت با دیگران
• امتیاز کمتر از میانگین در آزمون های هوش
• تاخیر در رشد گفتار و زبان و دیر صحبت کردن
• داشتن مشکلات حافظه
• مشکل درحل مسئله و تفکر منطقی
• مشکل یادگیری در مدرسه
• عدم توانایی انجام کارهای روزمره. مانند لباس پوشیدن یا استفاده از توالت بدون کمک

ممکن است تاخیر رشدی، دلیل پزشکی اساسی داشته باشد. دراین صورت با شناسایی و درمان به هنگام مشکل، می توان رشدکودک را بهبود بخشید. جهت جلوگیری از این مشکلات در کودکان دارای تاخیر رشدی باید هر چه سریعتر کودک، خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی در تاخیر رشدی در کودکان را دریافت کند.

لیست بیماری یا مداخلاتی که نیاز به کاردرمانی ذهنی هستند

مشکلات ذهنی می توانند بر رشد کودک، مشارکت اجتماعی و عملکرد تحصیلی وی تاثیر مخربی بگذارند. در کاردرمانی ذهنی این مسئله در نظر گرفته می‌ شود که مراجعان با مشکلات ذهنی ممکن است تغییراتی در مناطق برنامه ریزی وظایف، سازماندهی، حل مسئله و تصمیم گیری تجربه کنند. حتی ممکن است در کنترل عواطف هم مشکل داشته باشند که این امر حضور آن ها را در جامعه سخت می کند.

پس به محض اینکه کودک یک سری رفتارهای غیر معمول از خودش نشان دهد، ممکن است اختلالاتی داشته باشد که نیاز به مداخلات کاردرمانی ذهنی را ضروری می کند. درمان این اختلالات توسط مداخلات کاردرمانی تخصصی در مشکلات ذهنی انجام می گیرد. این اختلالات شامل؛ اوتسیم، بیش فعالی، دو قطبی، اختلال نافرمانی، مقابله و… می باشند. آیا تا به حال این جملات را شنیده اید؟

• کودک شما طبیعی نیست.
• رفتارش مانند یک کودک عادی نیست.
• شما باید فرزندتان را پیش پزشک ببرید، چرا که عملکردش از سایر بچه های کلاس کند تر است.
• کودک شما مانند بچه های عادی حرف نمی زند.
• بچه شما اوتیستیک است.
• بچه شما بیش فعال است.
• بچه شما دو قطبی است.

کاردرمانگر با توجه به ویژگی ها، نوع ناتوانی و سایر نیازهای محیطی فرد جهت کمک به کودک مداخلات را انجام می دهد. برای مثال فردی ممکن است از مشکلات شناختی رنج ببرد، در مراجعه به کاردرمانی ذهنی از درمانگرش می خواهد تا به او در انجام کارهای مراقبت شخصی و حضور فعال در جامعه کمک کند.

مشکلات ذهنی ممکن است حتی بدون آزمایش های کلینیکی، تاریخچه گرفتن، ارزیابی های فیریکی و… توسط متخصصان تشخیص داده شوند. در ادامه توضیحاتی در رابطه با مداخلات شناختی در کاردرمانی ذهنی که کاردرمانگرهای توانبخشی طراوت انجام می دهند ارائه خواهد شد.

کاردرمانگرهای توانبخشی طراوت چه کاری انجام می دهند؟

ابتدا اشاره می کنیم مشکلات ذهنی حیطه های وسیعی دارد که کاردرمانی به آنها می پردازد. تعدادی از این مشکلات عبارتند از:

• تاخیرات رشدی
• مشکلات ژنتیکی
• سندروم داون
• مشکلات رفتاری
• بیش فعالی و کمبود توجه
• اعتماد بنفس پایین
• افراد با مهارت های اجتماعی پایین و ناتوان در پیدا کردن دوست
• تحمل کاری پایین
• اختلال دوقطبی
• اختلال اضطراب پس از سانحه
• اختلالات یادگیری
• فلج مغزی ( کاردرمانی فلج مغزی )
• اختلالات خوردن
• بیماری های متابولیک

مداخلات کاردرمانی ذهنی در تهرانسر (توانبخشی طراوت) در حیطه ذهن شامل موارد زیر می شود:

• ارتقاء یادگیری اجتماعی-عاطفی
• تنظیم سیستم های حسی بیش حساس یا کم حساس
• افزایش همکاری با خانواده و معلمان
• یکپارچگی حسی
• افزایش توجه، تمرکز و تحمل کاری
• بهبود مهارت های شناختی کاردرمانی در مشکلات ذهنی
• افزایش حافظه کوتاه مدت و بلند مدت
• افزایش مهارت های دیداری
• افزایش مهارت های شنیداری
• افزایش عملکرد اجتماعی
• پیدا کردن دوست و تعامل با همسالان
• انجام فعالیت های روزمره زندگی

کاردرمانی ذهنی اصولاً به مجموعه فعالیت‌هایی که ما در ذهن خود انجام می‌دهیم و در تشکیل دیدگاه‌ها، حل مسائل، خلاقیت و تلاش برای دستیابی به اهدافمان نقش دارند، اشاره می‌کند. برخی از مهارت‌های کاردرمانی ذهنی که کاردمانگران در این مرکز بر آن ها تمرکز می کنند عبارتند از:

1. تمرکز: توانایی تمرکز بر یک موضوع خاص و تزریق انرژی ذهنی به آن.
2. خلاقیت: توانایی تفکر خلاق و ارائه راه حل‌های جدید و نوآورانه.
3. حل مسئله: توانایی تحلیل مسائل پیچیده و پیدا کردن راه‌حل‌های منطقی و عملی.
4. یادگیری: توانایی جذب و درک اطلاعات جدید و ارتقاء دانش و مهارت‌ها.
5. تمثیل ذهنی: توانایی تصویرسازی و تداوم ذهنی در به خاطرسپاری اطلاعات و تجربیات.
6. مدیریت زمان: توانایی برنامه‌ریزی و بهینه‌سازی استفاده از زمان در راستای بهبود عملکرد.
7. تمرین حافظه: توانایی بهبود و تقویت حافظه کوتاه و بلند مدت.
8. تفکر منطقی: توانایی ارزیابی مطالب و نتیجه‌گیری براساس استدلال منطقی.
9. استراتژی‌های یادگیری: استفاده از روش‌های مؤثر برای بهبود فرایند یادگیری و به خاطرسپاری مطالب.
10. انعطاف‌پذیری: توانایی سازگاری با تغییرات و تطبیق با فرصت‌ها و چالش‌های جدید.

تکنیک های مهم در کاردرمانی ذهنی

تکنیک حسی – حرکتی

تکنیک حسی – حرکتی یک تکنیک موثر در حوزه کاردرمانی است که برای کودکانی بین حرکت بدن و دریافت احساسات هماهنگی نمی توانند ایجاد کنند مناسب است. کودکان در سال های اول در حال یادگیری هستند و به مرور می توانند اطلاعاتی مانند صدا، لمس، حرکت و … را درک کنند و با حرکات بدن هماهنگی ایجاد کنند. در صورتی که مغز نتواند این اطلاعات را پردازش کند کودک در کارهایی مثل راه رفتن، گرفتن اسباب ‌بازی، نقاشی کردن یا بازی کردن دچار مشکل می شود.

کاردرمان کسی است که با تکنیک حسی – حرکتی کمک می کند تا مغز و بدن کودک با هم هماهنگ باشند. این تکنیک شامل انجام بازی های ساده حرکتی، تحریک ‌های حسی مثل ماساژ، تاب دادن، راه رفتن روی سطوح مختلف و استفاده از وسایل حسی مثل توپ‌ های فومی یا وسایل ارتجاعی می باشد. با انجام این تمرین ها احساسات به وجود آمده را بهتر می تواند پردازش نماید و واکنش درستی از خود نشان دهد.

با ادامه دادن تمریناتی که توسط کاردرمان صورت می گیرد مهارت های حرکتی ظریف کودک که شامل نقاشی کردن یا استفاده از قیچی و … می باشد و همچنین مهارت های حرکتی درشت که شامل پریدن، راه رفتن و … است پیشرفت قابل توجهی خواهند داشت و در کنار آن منجر به افزایش اعتماد به نفس، تمرکز و تعامل پذیری با محیط خواهد شد.

تکنیک درکی – حرکتی

تکنیک درکی – حرکتی برای کودکانی در نظر گرفته می‌شود که از نظر حرکتی پیشرفت کرده‌اند و نیاز دارند تا حرکات خود را با فکر انجام دهند و هدف خاصی را دنبال کنند. مغز این کودکان باید بتواند حرکات را از قبل برنامه‌ ریزی کند و با تجسم آن در ذهن خود، حرکات را اجرا کند. این تکنیک در کاردرمانی ذهنی کودکان نقش مهمی ایفا می‌ کند، زیرا کودک قادر است درک بهتری از محیط اطراف خود پیدا کند و بر اساس آن حرکات هدفمند انجام دهد.

فعالیت ‌هایی مثل عبور از موانع، پیدا کردن راه در یک مسیر یا چیدن قطعات پازل نیاز به هماهنگی بین فکر و حرکت دارد که با چینش آن در مغز و پیش‌ بینی به درستی اجرا می ‌شود. این فرآیند باعث تقویت قدرت برنامه ‌ریزی حرکتی، دقت و تمرکز در کودک می ‌شود. به طور کلی می توان گفت کودک با یادگیری این تکنیک می ‌تواند از روی پیش ‌بینی و تجسم، حرکات خود را هماهنگ و منظم‌ انجام دهد.

کودکانی که در مدرسه نیز دقت و تمرکز کافی ندارند حتما باید تکنیک‌های درکی – حرکتی را یاد بگیرند تا در کنار عملکرد حرکتی، از نظر تحصیلی نیز پیشرفت کنند و در فعالیت‌ های گروهی بتوانند شرکت کرده و رفتار خود را کنترل نمایند. این تکنیک به کودک کمک می ‌کند تا درک بهتری از زمان و مکان پیدا کند و بتواند در حل مسائل پیچیده‌ نیز موفق باشد. این توانایی ‌ها جز در محیط مدرسه، در زندگی روزمره کودک نیز تاثیری خوبی دارد و موجب افزایش تعاملات اجتماعی کودک نیز می شود.

تکنیک یکپارچگی حسی

تکنیک یکپارچگی حسی یکی از مهم ‌ترین روش ‌ها در کاردرمانی ذهنی است که با انجام تمرینات تکنیک یکپارچگی حسی می توانند انواع حس ها مانند لمس، حرکت، صدا و بو را به درستی پردازش نمایند. برخی از کودکان قادر به تحلیل این حس ها نیستند و مشکلاتی برای آنها اتفاق می افتد.

 به طور مثال کودک نسبت به برخی صداها بیش از حد حساس می باشد یا اینکه از لمس کردن لباس حال خوبی ندارد. این اختلالات باعث بروز رفتارهای غیرعادی مثل پرخاش، گوشه‌ گیری یا بیش ‌فعالی در کودک می شود که کودک و حتی والدین را عذاب می دهد.

در تکنیک یکپارچگی حسی که توسط متخصصین کاردرمانی ذهنی انجام می گیرد محیطی فراهم می‌ شود که کودک با محرک های مختلف روبه رو شود. البته که محیطی که رو به رو کردن کودک با محرک ها آماده می شود ایمن می باشد. تجربیات حسی که کاردرمان برای کودک فراهم می کند شامل راه رفتن روی سطوح مختلف، بازی با ماسه، خمیر بازی و …، تاب سواری و … می باشد.

هدف از انجام این تکنیک ایجاد هماهنگی بین حواس های مختلف بدن است تا کودک قادر به کنترل رفتارهای خود باشد و در برابر محیط  پاسخ ‌های متناسب و انطباقی داشته باشد. کودکی که بتواند محرک ها را درک کند و تمرکز داشته باشد احساس امنیت بیشتری می ‌کند و همچنین متعادل رفتار خواهد کرد. چنین کودکانی ارتباط با دیگران را بهتر برقرار می کنند و در جمع های دوستانه خود که در مهد کودک، مدرسه و … اتفاق می افتد اعتماد به نفس بیشتری دارند.

تکنیک شناختی

تکنیک شناختی نیز در روند درمان کودکان نقش اساسی دارد و بر روی عملکردهای ذهنی مثل توجه، حافظه، برنامه ‌ریزی، حل مسئله و تصمیم‌ گیری تاثیر خواهد گذاشت. کودکانی که از اختلالات ذهنی رنج می برند در انجام کارهایی که نیاز به فکر کردن، تمرکز یا به خاطر سپردن است مشکل دارند و با کمک تکنیک شناختی کاردرمانی ذهنی می توانند ذهنی منسجم تر و فعال داشته باشند و به مدیریت زندگی روزمره خود بپردازند.

در تکنیک شناختی متخصص کاردرمانی ذهنی با انجام بازی‌ ها و فعالیت‌ های فکری ذهن کودک را وارد چالش می ‌کند. این بازی‌ ها شامل بازی حافظه با کارت‌ ها، پازل، دنبال کردن دستورات چند مرحله ‌ای، حل جدول ساده یا حتی برنامه‌ ریزی برای انجام یک کار مشخص است که می ‌تواند مهارت ‌های شناختی کودک را تقویت کند. تمرین‌ های شناختی با توجه به سن کودک و همچنین توانایی هایی که دارد انجام می گیرد و به مرور تمرین ها سخت تر خواهد شد.

با تقویت توانایی ‌های شناختی کودک در فعالیت‌ های آموزشی، روابط اجتماعی و کارهای روزمره موفق‌ عمل خواهد کرد. کودک یاد می گیرد تا بهتر تمرکز کند، کارها را به ترتیب و با دقت انجام دهد، به تحلیل اشتباهات بپردازد و مسائل روزانه را حل کند. تکنیک شناختی در کنار یاد دادن مهارت ها موجب رشد استقلال فردی، افزایش اعتماد به نفس و … می شود.

بهترین مرکز کاردرمانی غرب تهران (تهرانسر)

کاردرمانی ذهنی کودکان بیش فعال

کاردرمانی ذهنی به عنوان یک روش درمانی غیر دارویی برای کودکان بیش فعال مورد استفاده قرار می‌گیرد. هدف این روش بهبود کودکانی است که دچار بیش فعالی، عدم تمرکز و کنترل ضعیف انگیزه هستند. به طور کلی، کاردرمانی بیش فعالی بر پایه تفکر، شناخت و رفتار کار می‌کند.

در نتیجه در این روش تغییر شیوه فکر کودکان و رشد آگاهی عواطف و رفتارها، می‌تواند به کاهش نشانه‌های بیش فعالی کودک کمک کند. در این روش، کودکان می‌آموزند تا با مشکلات خود در مدرسه، خانه و روابط با دیگران بهتر برخورد کنند و مهارت‌های مورد نیاز برای تمرکز، کنترل عصبی و حل مسئله را پیدا کنند.

کاردرمانی ذهنی بزرگسالان

کاردرمانی ذهنی بزرگسالان به عنوان مجموعه ای از تمرینات و فعالیت‌های معنوی و ذهنی دسته‌بندی می‌شود که به کمک آن امکان بهبود قابلیت‌های شناختی و ذهنی فرد در بخش‌هایی مانند تمرکز، حافظه، دقت، خلاقیت و تصمیم‌گیری ایجاد می‌شود. تمرینات متنوعی مثل حل معماها و سودوکو، حل معادلات ریاضی، تمرین حافظه و غیره با هدف تقویت عضلات ذهنی و نیز تنوع آفرینی در فکر و نگاه توسط کاردرمانگر طراحی و اجراء می شوند.

کاردرمانی ذهنی آموزشی

کاردرمانی ذهنی آموزشی یک روش درمانی است که برای بهبود و تقویت قدرتهای ذهنی، بهبود روانشناختی فرد و ایجاد تغییرات مثبت در رفتار و عملکرد استفاده می‌شود. این روش به شکلی سازمان یافته و با استفاده از تمرینات و فعالیت‌های مرتبط با شناخت، تربیت و تقویت نیروهای ذهنی از جمله حافظه، تمرکز، توجه و مهارت‌های تفکری انجام می‌شود. کاردرمانی ذهنی آموزشی از اصول و روش‌های علمی روانشناسی، عصب‌روانشناسی و کاردرمانی استفاده می‌کند.

همچنین در این روش، ارتباط بین فعالیت‌های ذهنی و روانشناختی با عملکرد و رفتار دقت بررسی شده و سپس تمریناتی به منظور بهبود قدرت های ذهنی و رفع مشکلات روانشناختی ارائه می‌شود. با استفاده از کاردرمانی ذهنی آموزشی، فرد می‌تواند بهبود قدرت تمرکز، حافظه، تفکر انتقادی و خلاقیت خود را تجربه کند. این روش همچنین می‌تواند در مدیریت استرس و اضطراب، بهبود روابط و ارتباطات فردی، افزایش خودکنترلی و بهتر کردن مهارت‌های تصمیم‌گیری و حل مسئله کمک کند.

کاردرمانی ذهنی برای کودکان اوتیسم

کاردرمانی ذهنی برای کودکان اوتیسم به عنوان یک روش درمانی به کودکان اوتیسم کمک می کند تا در فروتنی، تمرکز و ارتباطات بهبود یابند. این نوع درمان به وسیله یک متخصص کار درمانی اوتیسم ارائه می شود که با تمرین هایی مانند بازی ها، تمرینات تمرکز و تغییر در رفتار و پاسخ به محیط آموزش داده می شود. کاردرمانی ذهنی می تواند درمانی موثر برای کودکان اوتیسم باشد زیرا کمک می کند تا به آنها بیاموزند چگونه توجه کنند و با اشاره ها و عواطف دیگران در ارتباط باشند.

همچنین این درمان می تواند شامل تمریناتی برای تقویت مهارت های ارتباطی، تمرکز، تفکر انتقادی و استدلال منطقی باشد. کاردرمانی ذهنی علاوه بر آموزش مهارت  های ارتباطی و تمرکز، به کودکان اوتیسم کمک می کند تا سبک های رفتاری ناپسند را تغییر دهند و شیوه های مؤثری برای حل مسائل را یاد بگیرند. این نوع درمان همچنین می تواند به کودکان با اوتیسم کمک کند تا احساسات خود را شناسایی و بیان کنند و مهارت های مدیریت خشم و نگرانی را بیاموزند.

تمرینات مربوط به توجه و تمرکز

• تعدادی بولینگ با رنگ های آبی، سبز و قرمز به صورت رندوم روی زمین چیده، از کودک میخواهیم در مسیر حرکت کرده، وقتی به رنگ سبز رسید دست بزند، وقتی به رنگ آبی رسید با دست روی پاهایش بزند و هنگامی که به رنگ قرمز رسید در جا بپرد.
• بازی قایم باشک با سه لیوان و یک شی کوچک، می‌توانید بسته به سطح کودک تعداد لیوان ها را بیشتر کنید.
• روی یک صفحه ی سفید دو شکل می کشیم (بسته به سطح کودک می توانید از اشکال هندسی یا گل و ستاره و… استفاده کنید) در ادامه از کودک میخواهیم فقط یک شکل را که به او گفته شده مثلاً مربع را خط بزند.
• در ادامه می توان تمرین بالا را به این صورت انجام داد که به کودک بگوییم مربع ها را خط بزن و زیر دایره ها خط بکش و بسته به پیشرفت کودک، تعداد اشکال هندسی را افزایش دهیم.
• دو کاغذ در طرفین کودک گذاشته از او می‌خواهیم با یک دست (غیرقالب) روی کاغذ خط خطی کند و در سمت دیگر روی کاغذ دایره بکشد.
• از بین توپ های استخر دو رنگ جدا کرده و هرکدام را در سبد مخصوص به خود بیندازد و همزمان از عددی که گفتیم برعکس بشمارد.

تمریناتی در جهت تقویت انواع حافظه

• از کودک بخواهیم دقیق به اطراف نگاه کند، سپس چشم هایش را بسته و یک وسیله را از محیط حذف کنیم و از کودک بپرسیم چه چیزی در محیط تغییر کرده است.
• بر اساس سطح و توانایی کودک تعدادی کارت انتخاب کرده و در مقابل کودک می گذاریم سپس از او می خواهیم چشم هایش را بسته روی یک الی دو کارت را می پوشانیم بعد از سی ثانیه از کودک میخواهیم بگوید کدام کارت ها نیستند.
• نام ۳ میوه، ۳ حیوان و ۳ وسیله نقلیه را به کودک می گوییم بعد از۳۰ ثانیه کلمات گفته شده را از او می پرسیم، به طور مثال : ۲تا حیوان بگو ۱ میوه بگو، ۲ تا میوه بگو ۲ تا وسیله نقلیه و…

تمریناتی در جهت کسب عبور از خط وسط

• روی توپ نشسته رو به روی کودک سه عدد توپ رنگی یا مکعب رنگی روی دیوار می چسبانیم، از کودک می خواهیم هر بار با یک دست توپ ها را از روی دیوار کنده و در سبد مورد نظر بیندازد.
• روی یک کاغذ A3 یک مسیر به صورت رنگین کمان می کشیم و از کودک می خواهیم با مداد در این مسیر خط بکشد.

هماهنگی چشم و دست

• یک آبکش را برعکس گذاشته و از کودک می خواهیم ماکارونی ها را دانه دانه از سوراخ ها عبور دهد.
• روی کاغذ خط صاف، مورب، منحنی، اشکال هندسی مثل دایره و… کشیده از کودک می خواهیم از روی خط ها با قیچی برش بزند.
• توپ ها را با دو دست به برجی که با لیوان ها چیده شده بزند تا برج خراب شود.

هماهنگی چشم و پا

• شوت کردن توپ به سمت هدف
• روی یک جفت دمپایی دو عدد لیوان پلاستیکی ببندید (هر دمپایی یک لیوان) سپس با استفاده از بادکنک های کوچک بر از آب یا توپ های پینگ‌پنگ از کودک می خواهیم توپ ها یا بادکنک را داخل لیوان ها گذاشته و مسیر را حرکت کند تا آن ها را به مقصد برساند.

هماهنگی دو طرفه

• پروانه زدن
• انجام حرکت قیچی
• کودک ایستاده و دست را به پای مخالف برساند و برعکس.

تمرینات شناختی

برای انجام تمریناتی در جهت شناخت میوه ها، اشیاء و کاربرد آن ها یا حیوانات و مشاغل و غیره می توانید از کارت استفاده کنید.

بهترین کتاب کاردرمانی ذهنی

در این قسمت از مقاله به معرفی دو کتاب از بهترین کتاب های کاردرمانی ذهنی به فارسی اشاره می کنیم:

• مداخلات کاردرمانی در اختلالات یادگیری

تالیف: شیرین ملکی- امین غفاری

درباره کتاب: مداخلات، زمانی موثرتر است که درمانگران با دادن آگاهی کافی به والدین، آن‌ها را در فرآیند درمان وارد کرده و با آموزش، آن‌ها را به تکرار این فعالیت‌ها در خارج از کلینیک، مکلف و تشویق کنند.

• کاردرمانی برای کودکان کم توان ذهنی

نویسنده: محبوبه شاطریان

درباره کتاب: راهنمای والدین با توجه به رویکرد توان بخشی

جمع بندی

در این مقاله به کاردرمانی ذهنی و لزوم توجه به علائم این اختلال و تمرین هایی که به بهبود کیفیت زندگی این بیماران کمک می کند اشاره کردیم. چنانچه بخواهید از امکانات کلینیک توانبخشی طراوت در غرب تهران (تهرانسر) و خدمات کاردرمانگران حرفه ای و متخصص بهره مند شوید کافیست با مراجعه به وب سایت و ارتباط تلفنی اقدام کنید. امیدواریم اطلاعاتی که در اختیار شما گذاشته شد در جهت بهبود و رفع چالش های پیش روی شما موثر بوده باشد.