اگر مخچه آسیب ببیند چه عوارضی دارد؟ راه درمان آسیب مخچه ای

کاردرمانی در آسیب های مخچه ای در تهرانسر نقش کلیدی و مهمی در مداخلات کار درمانی دارد. آسیب های مخچه ای باعث می شوند  مخچه نقش خود را در تنظیم حرکات لازم برای فعالیت هماهنگ عضلات بازی نکند.در نتیجه کارهایی مثل راه رفتن که فرد در گذشته آموخته و به صورت خودکار انجام می شدند، مختل شوند.فرد با آسیب مخچه در حفظ تعادل، وضعیت بدن و انجام حرکات ارادی و خودکار با مشکل روبرو می شود. این افراد به مداخلاتی جهت درمان اختلال تعادل خود نیاز دارند. از نتایج دیگر آن میتوان به ایجاد مشکل در تنفس، بلع، جویدن، گفتار و نوشتن اشاره کرد.

آسیب مخچه ای چیست؟

فلج مغزی آتاکسیک چیست؟ این فلج به اختلالاتی اشاره دارد که باعث عدم عملکرد صحیح مخچه و بخشی از مغز که مسئول هماهنگی حرکات، تعادل و کنترل عضلات هستند می شود. مخچه بخشی از مغز می باشد که در قسمت پشتی و پایین مغز قرار دارد و برای اینکه فرد حرکات دقیق و هماهنگ داشته باشد باید از این قسمت دستور بگیرد.  آتاکسی مخچه ‌ای به طور خاص به نقص در هماهنگی حرکتی اشاره دارد که وقتی مخچه به طور مستقیم آسیب می بیند و یا در مسیرهای عصبی مرتبط اختلالی ایجاد می شود رخ می دهد. این اختلال بر روی عملکرد روزمره فرد تأثیر می گذارد و مشکلاتی مانند ناتوانی در انجام حرکات ظریف، مشکل در حفظ تعادل و اختلال در هماهنگی بین اعضای بدن به وجود می آورد.

قبل از روش های درمان آسیب مخچه باید بدانیم که به طور کلی مخچه از دو نیم کره و یک بخش مرکزی به نام «ورمیس» تشکیل شده است. نیمکره‌ ها وظیفه کنترل حرکت اندام ها را بر عهده دارند و ورمیس وظیفه حرکات تنه و تعادل برقرار کردن را دارد و در صورتی که هر کدام از این قسمت ها دچار آسیب شود اختلالات حرکتی اتفاق می افتد. لازم است بدانید علاوه بر حرکات، مخچه نقش‌ هایی در برخی از فرآیندهای شناختی و یادگیری نیز دارد و عدم درمان آسیب مخچه ای می ‌تواند بر توانایی‌ های شناختی نیز اثر بگذارد.

آتاکسی مخچه‌ ای حاد (ناگهانی) یا مزمن (تدریجی) می باشد. شکل حاد معمولاً با آسیب‌های ناگهانی مانند ضربه به سر یا عفونت همراه است و نوع مزمن آن معمولاً با اختلالات پیشرونده ‌ای مانند بیماری ‌های تخریب عصبی یا مسائل ژنتیکی مشخص می شود.

دلایل ایجاد آسیب های مخچه ای

آسیب مخچه ای به دلایل مختلفی ممکن است اتفاق بیفتد و با توجه به دلیل بهتر می توان به درمان ان پرداخت که این دلایل عبارتند از:

آسیب ‌های تروماتیک مغز (TBI)

آسیب‌ های تروماتیک مغز از شایع ترین علل آسیب های مخچه ای می باشند که در اثر تصادف، سقوط، ضربه شدید به سر و … رخ می دهد. به دلیل اینکه در پشت مغز قرار دارد و ناحیه حساسی می باشد و در برابر ضربه و مستقیم و حتی تکان های شدید امکان آسیب رسیدن به آن وجود دارد. ضربه به سر موجب پاره شدن رگ های خونی و یا کبودی مخچه می شود و باعث اختلال در عملکرد طبیعی مغز می گردد و نیاز به درمان آسیب مخچه است.

همچنین ضربه ‌های مستقیم و تکان ‌های شدید باعث جا به ‌جایی مغز در داخل جمجمه می شود که منجر به آسیب فیبرهای عصبی و مسیرهای ارتباطی بین مخچه و دیگر بخش‌های مغز می شوند.

بیماری‌ های تخریب عصبی (Neurodegenerative Diseases)

برخی از بیماری‌ های تخریب عصبی مانند آتاکسی‌های اسپینوسربلار (SCA) و بیماری هانتینگتون که بیماری های ژنتیکی هستند می ‌توانند مخچه را به تدریج تحت تأثیر قرار دهند و باعث از بین رفتن سلول های عصبی در مخچه یا مسیرهای عصبی مرتبط گردند.

در آتاکسی اسپینوسربلار جهش‌ های ژنتیکی منجر به تولید پروتئین‌ های غیرطبیعی می‌ شود که به سلول‌های عصبی آسیب می ‌زنند و موجب کاهش توانایی مخچه در هماهنگی حرکتی می شود. این بیماری پیشرونده هستند و به مرور علائم و شدن آن بیشتر می شود.

به جز اختلالات ژنتیکی بیماری هایی همچون آلزایمر و پارکینسون نیز به طور غیرمستقیم بر مخچه تأثیر می گذارند. این بیماری‌ ها شبکه‌ های عصبی مغز را به طور کامل تحت تأثیر قرار می ‌دهند و باید به فکر درمان آسیب مخچه بود.

عفونت‌ ها و التهابات مغزی

عفونت ‌هایی مانند آنسفالیت (التهاب مغز) و مننژیت (التهاب پرده‌ های مغزی) به مخچه آسیب می رسانند. ویروس ‌هایی مانند ویروس هرپس سیمپلکس یا باکتری‌ هایی مانند مننگوکوک به طور مستقیم به سلول‌ های عصبی حمله می کنند یا از طریق پاسخ التهابی بدن باعث تخریب بافت ‌های مخچه می شوند.

عفونت ‌ها معمولاً با علائمی مانند تب، سردرد و تغییرات سطح هوشیاری شروع می گردد و در صورت عدم درمان به موقع منجر به آسیب مخچه ای دائمی می شود. التهابات مغزی مسیرهای ارتباطی بین مخچه با دیگر قسمت های مغز را مختل می کند و مشکل حرکتی رخ می دهد. برای جلوگیری کردن از آسیب های جدی باید سریعا با مصرف آنتی بیوتیک درمان آسیب مخچه را شروع کرد.

سموم و مواد شیمیایی

قرار گرفتن طولانی ‌مدت در معرض سموم مانند الکل، فلزات سنگین (مانند سرب و جیوه) موجب آسیب مخچه ای می شود و همچنین مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد تشنج به تخریب سلول ‌های عصبی مخچه منجر می شود. الکل بسیار برای مخچه مضر است و می ‌تواند باعث آتاکسی الکلی شود.

مواد سمی با آسیب به میتوکندری سلول‌ ها یا ایجاد اختلال در مسیرهای شیمیایی مغز، عملکرد طبیعی مخچه را مختل می ‌کنند. در موارد شدید و مزمن درمان آسیب مخچه ای غیر ممکن است و با دارو و کاهش تماس با مواد شیمیایی می توان از شدت گرفتن مشکل پیشگیری کرد.

اختلالات عروقی مغز

سکته ‌های مغزی که به دلیل انسداد یا پارگی رگ ‌های خونی رخ می دهند می ‌توانند باعث آسیب مستقیم به مخچه شوند. مخچه توسط سه شریان اصلی تغذیه می ‌شود و بسته شدن هر یک از این شریان‌ ها به مرگ سلول‌ های عصبی در این ناحیه منجر می شود.

همچنین خونریزی ‌های مغزی نیز فشار زیادی بر مخچه وارد می کنند و عملکرد مخچه با اختلال رو به رو می کنند. این نوع آسیب ‌ها معمولاً ناگهانی رخ می‌ دهند و نیاز به درمان آسیب مخچه سریع دارند. کنترل فشار خون و مدیریت بیماری ‌های قلبی‌ عروقی از جمله راه‌ های کاهش خطر آسیب‌ مخچه ای می باشد.

اگر مخچه آسیب ببیند چه اتفاقی می افتد؟

همانطور که گفته شد مخچه مسئول هماهنگی، تعادل و کنترل حرکتی در هر فرد می باشد و در صورتی که دچار آسیب شود اطلاعات درست به اندام ها ارسال نمی شود و نمی توانند متعادل باشند و وظایف خود را به درستی و دقیق انجام دهند. رد صورتی که سیب مخچه ای شدید باشد آتاکسی مخچه ای اتفاق می افتد و در نتیجه فرد قادر به انجام حرکات روان و هماهنگ نمی باشد و به درمان آسیب مخچه نیاز دارد. به این صورت که مشکلات حرکتی دارد و در راه رفتن دچار مشکل خواهد شد و حتی در نوشتن و بستن دکمه ها نیز مشکلاتی خواهد داشت. لرزش دست و پا در این موقعیت امری طبیعی است و در هنگام انجام حرکات ارادی دیده می شود.

اختلال در تعادل و وضعیت بدنی نیز از آسیب های مخچه ای است و در حفظ تعادل هنگام ایستادن یا راه ‌رفتن مشکل دارند و نمی توانند تعادل خود را حفظ کنند و زمین می خورند. خصوصا اگر آسیب به ناحیه ی «ورمیس» وارد شده باشد مشکلات تشدید خواهد شد.

این آسیب منجر به مشکلات گفتاری نیز می شود و باعث ناهماهنگی در حرکات عضلات مرتبط با گفتار می‌ شود و گفتار را آهسته، نامفهوم یا نامنظم می ‌کند.

در مواردی که آسیب بسیار شدید باشد حرکت چشم‌ ها نیز تحت تأثیر قرار می گیرد و باعث بروز مشکلاتی مانند نوسان چشم (نیستاگموس) یا مشکل در دنبال‌ کردن اشیای متحرک می شود.

اختلال در پردازش برخی اطلاعات شناختی نیز به دلیل آسیب های مخچه ای اتفاق می افتد و شدت آن به میزان و محل آسیب بستگی دارد و باید درمان آسیب مخچه ای را جدی گرفت.

عوارض آسیب به مخچه

آسیب به مخچه می‌تواند عوارض زیادی ایجاد کند که بر حرکت، تعادل، گفتار و … تأثیر می ‌گذارد. شدت این عوارض به محل و میزان آسیب در مخچه بستگی دارد و در برخی موارد آسیب‌ های خفیف احتمالا بهبود یابند و اما در موارد شدید یا مزمن عوارض ممکن است دائمی باشند. عوارض آسیب به مخچه عبارتند از:

•   اختلال در هماهنگی حرکتی
•   اختلال در تعادل و وضعیت بدنی
•   لرزش
•   اختلال در حرکات چشم‌ ها
•   مشکلات گفتاری
•   کاهش توانایی شناختی
•   حرکات غیرارادی و غیرطبیعی
•   خستگی و ضعف عمومی
•   مشکل در تنظیم حرکات متوالی
•   اختلال در حرکات ریتمیک و زمان‌بندی

روش های درمان آسیب مخچه ای

فیزیوتراپی یا توانبخشی فیزیکی از مهمترین روش ‌های درمانی برای کسانی است که به دلیل آسیب های مخچه ای  دچار مشکل حرکتی و تعادل  شده اند. در این نوع درمان تمرینات فیزیکی و تعادلی انجام می گیرد و به تقویت عضلات، بهبود هماهنگی حرکتی و افزایش ثبات بدن می انجامد.

کاردرمانی در درمان آسیب مخچه نیز بر آموزش مهارت و توانایی های روزمره زندگی تمرکز دارد و کمک می کند تا فرد با وجود آسیب مخچه به استقلال بیشتری دست یابد. در کاردرمانی ابزارهای کمکی، روش‌ های جایگزین برای انجام کارهای روزمره و تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف مانند نوشتن، غذا خوردن یا پوشیدن لباس انجام می شود.

گفتاردرمانی برای افرادی مناسب می باشد که که در اثر آسیب مخچه ‌ای دچار مشکلات گفتاری شده‌ اند. با گفتاردرمانی می توان عضلات دهان، زبان و حنجره را به صورت هماهنگ تکان داد و و با اصلاح ریتم و سرعت گفتار فرد را در واضح صحبت کردن کمک نمود.

همچنین دارودرمانی برای مدیریت علائم خاص مانند لرزش، اسپاسم‌ های عضلانی یا مشکلات تعادلی مناسب می باشند. داروهای شل‌ کننده عضلات یا مهارکننده ‌های سیستم عصبی مرکزی در کاهش لرزش ها مؤثر می باشند و همچنین اگر آتاکسی  مخچه به دلیل التهاب مغز، عفونت یا اختلالات متابولیکی باشد می توان از آنتی ‌بیوتیک ‌ها، داروهای ضد التهاب یا مکمل‌ های ویتامینی زیر نظر متخصص استفاده نمود.

در موارد خاص جراحی نیز برای درمان آسیب مخچه‌ ای صورت می گیرد اما زمانی که آتاکسی به وجود آمده به دلیل تومور، خونریزی یا آسیب ساختاری به مخچه باشد.

درمان‌ های مکمل نیز بی تاثیر نیستند و شامل طب سوزنی، ماساژ درمانی در کاردرمانی و یوگا می باشد که منجر به کاهش استرس، بهبود گردش خون و افزایش کیفیت زندگی فرد می شود.

تأثیر کاردرمانی بر آتاکسی مخچه ‌ای

مرکز کاردرمانی تهرانسر یکی از مؤثرترین روش‌ های درمان آسیب مخچه ای یا آتاکسی مخچه‌ ای است و کمک می کند تا فرد رد فعالیت های عادی زندگی روزمره خود دچار مشکل نباشد. این آسیب در انجام کارهای ساده مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن، نوشتن و … اختلال ایجاد می کند و کاردرمانی با روش های زیر به درمان این مشکلات می پردازد.

در ابتدا کاردرمانگر با انجام تمریناتی به تقویت مهارت ‌های حرکتی ظریف و بزرگ می پردازد. این تمرین ‌ها شامل گرفتن اشیا با دست، حرکت دادن مهره‌ ها روی نخ یا استفاده از ابزارهای کمکی برای نوشتن است که موجب کنترل بهتر حرکات می شود. این تمرینات باعث تقویت هماهنگی بین عضلات و کاهش لرزش در حین انجام وظایف روزمره می ‌شود.

همچنین با آموزش تکنیک‌ های جایگزین برای انجام کارهای روزمره به استقلال افراد کمک می نماید. استفاده از ابزارهای کمکی مانند قاشق‌ های ضخیم، لیوان ‌های دارای دسته مخصوص یا وسایلی که پوشیدن لباس را راحت تر می کنند به حفظ استقلال این افراد کمک می نمایند. استقلال داشتن افرادی که دچار آسیب مخچه ای شده اند منجر به افزایش اعتماد به نفس در آنها می شود.

کاردرمانگر در درمان آسیب مخچه تغییراتی در محیط زندگی فرد نیز انجام می دهد تا ایمنی و راحتی فرد را در پی داشته باشد. این تغییرات شامل نصب دستگیره در حمام، استفاده از صندلی‌ های ثابت یا طراحی فضای مناسب برای حرکت راحت ‌تر می باشد.

کاردرمانگرها همچنین کمک می کنند تا افراد مبتلا به آتاکسی مخچه ‌ای انرژی خود را بهتر مدیریت کنند و خود را خسته نکنند. مدیریت انرژی اینگونه است که کارهای بزرگ را تقسیم بندی کنند و کم کم به آن بپردازند. به طور مثال تمیز کردن خانه را به بخش های کوچک تقسیم بندی کنند و هر بار بعد از مدتی استراحت شروع به انجام قسمت دیگر نمایند و به صورت یکسره کار نکنند. با انجام این کار فشار جسمانی و ذهنی کاهش می یابد.

در کاردرمانی به جز جنبه‌ های جسمانی به حمایت روانی نیز پرداخته می شود. هر چه ارتباط بین درمانگر و فرد مبتلا نزدیکتر باشد انگیزه بیشتری خواهد داشت.

مرکز کاردرمانی در غرب تهران

در غرب تهران کلینیک توانبخشی طراوت تهرانسر دایر است که یکی از مراکز کاردرمانی برجسته و مجهز در کشور است و برای درمان آسیب مخچه ای از ابزارها و تجهیزات مدرن و پیشرفته ای استفاده می کند. در این مرکز به جز ارائه خدمات کاردرمانی خدمات زیادی اعم از روانشناسی، گفتاردرمانی، فیزیوتراپی، نوروفیدبک انجام می شود و می توان به عنوان یک مرکز شناخته شده و معتبر از آن نام برد.

این مرکز برای کودکان و بزرگسالان مناسب است و برای هر فرد با توجه به مشکل و اختلالی که دارد برنامه فردی تنظیم می شود و فقط کافیست برای رزرو نوبت با شماره درج شده در پایین صفحه تماس حاصل نمایید. همچنین برای آگاهی از مشکل خود و چگونگی درمان در این مرکز می توانید از مطالب و مقاله منتشر شده در وب سایت طراوت استفاده نمایید.