تاثیر کم شنوایی بر گفتار زیاد است و معمولا آسیب شنوایی و اختلالات گفتار و زبان با هم دیده می شود. مداخلات در آسیب های شنوایی شامل تشخیص، ارزیابی و درمان است که به تفصیل توضیح داده می شود. نکته ای خیلی مهم در رابطه با مداخلات در آسیب های شنوایی در کودکان، مداخله زود هنگام است به عنوان مثال، بررسیها نشان میدهند که کودکان دریافت کننده کاشت حلزون در سنین پایین، مهارتهای درک و تولید گفتار را تا حد بسیار زیادی مشابه کودکان شنوا دریافت می کنند. گفتار درمانی در آسیب های شنوایی در تهرانسر در درمان اختلالات گفتار و زبان می تواند بسیار موثر باشد.
آسیب شنوایی چیست؟
آسیب شنوایی در کودکان، یک ناتوانی خاموش و پنهان است. زیرا کودکان خصوصاً نوزادان نمیتوانند کم شنوایی خود را به ما اطلاع دهند. از سوی دیگر کم شنوایی یک معلولیت به شمار می آید. زیرا شنوایی، راه حسی طبیعی برای یادگیری زبان میباشد. و عدم تشخیص و مداخله زودهنگام کم شنوایی منجر به تأخیر در رشد گفتار و زبان میگردد. گفتار وسیله ارتباطی است برای انتقال افکار، احتیاجات و احساسات و در کودکان زبان و گفتار وسیلهای برای آموزش و یادگیری به حساب می آید. لذا کم شنوایی مشکلات دیگری در زمینه های روانشناختی، تحصیلی، شغلی و اجتماعی را موجب میگردد. آسیب شنوایی با توجه به شدت، نوع و سن بروز آن می تواند اثرات متفاوتی بر روی گفتارگذاشته و به دنبال آن توانایی ارتباطی فرد مبتلا به کم شنوایی را با درجاتی ازاختلال مواجه سازد. هرچه سن بروز آسیب شنوایی در کودک پایین تر باشد و سن شروع دریافت خدمات توانبخشی اعم از شنوایی سنجی و گفتاردرمانی دیرترباشد، اختلالات گفتاری کودک نیز بیشتر و کودک مشکلات بیشتری در یادگیری گفتار و زبان طبیعی خواهد داشت.زمان وقوع آسیب شنوایی می تواند: قبل از دوره زبان آموزی که در کودکان بروز می دهد یا پس از فراگیری زبان باشد که هم در کودکان و هم بزرگسالان اتفاق می افتد.
میزان افت شنوایی و تاثیر کم شنوایی بر گفتار و زبان:
- افت خفیف (میزان آسیب ۲۶ تا ۴۰ دسی بل است): افراد مبتلا به آسیب شنوایی خفیف برای درک گفتار دیگران ممکن است نیاز به لب خوانی داشته باشند، عدم توجه کافی به صداهای اطراف خود دارند، مشکلات خفیف گفتاری دارند و تاخیر کمی در رشد گفتار و زبان دارند.
- افت متوسط (میزان آسیب ۴۱ تا ۶۵ دسی بل است): افراد مبتلا به آسیب شنوایی متوسط در مکالمات اکثر اصوات گفتاری را نمی شنوند، عدم توجه به صداها، تاخیر زیادی در رشد گفتار و زبان دارند،مشکل در تلفظ صحیح بیشتر صداهای گفتاری را دارند و در خواندن ونوشتن مشکل دارند.
- افت شدید تا عمیق (میزان افت بیشتر از ۶۵ دسی بل است): افراد مبتلا به آسیب شنوایی شدید تا عمیق خزانه واژگان محدودی دارند، اختلالات تلفظی شدیدی دارند، آهنگ و ریتم گفتارشان اختلال دارد و وضوح گفتارشان پایین است.
اختلالات گفتار و زبان در کودکان دارای آسیب شنوایی:
تاثیر کم شنوایی بر گفتار بسیار زیاد است. آموزش و رشد گفتار و زبان در کودکان دچار آسیب شنوایی همواره یکی از دغدغه های متخصصان گفتاردرمانی، والدین این کودکان بوده و هست. آسیب و نقص در سیستم شنوایی نوزاد، نقایص بسیاری در روند رشد گفتار و زبان این کودکان بوجود می آورد .مشکلات زبانی، اختلالات تلفظ و مشکلات صوت از جمله مشکلات کودکان کم شنوا میباشد. قابل ذکر است که اختلالات زبان و گفتار ایجاد شده به میزان کم شنوایی بستگی دارد و هر چه کم شنوایی شدیدتر تأثیر آن بر گفتار و زبان بیشتر است.
مشکلات نحوی
در روند رشد طبیعی گفتار، تا سنین ۳ الی ۴ سالگی کودک در ترکیب واژهها و ساخت جملات و عبارات توانایی ویژهای کسب میکند. اولین مشکل کودک دارای آسیب شنوایی، تأخیر در رشد مهارتهای نحوی است. کودک سه ساله شنوا به سرعت می آموزد که چگونه و چه چیزهایی بگوید که به زمانهای حال، گذشته و آینده دلالت داشته باشد و نیز می آموزد که ساختارهای پیچیدهای که با واژههایی چون “اگر” یا “هر چند” شروع میشوند. چگونه شکل میگیرند. در حالی که کودک کم شنوا در این سنین اغلب از تک واژهها برای بر قراری ارتباط استفاده میکند. لذا کودک ۵ ساله دارای آسیب شنوایی که واژگان بسیاری میداند هنوز بیشتر از اسامی یا حداکثر جملات دو کلمهای برای ارتباط استفاده میکند. دومین نقص نحوی این کودکان، کوتاه بودن طول جملات است. کودکان کم شنوا اگر خدمات توانبخشی اعم از شنوایی سنجی، تربیت شنیداری و گفتاردرمانی دریافت نکنند از جملات کوتاه استفاده می کنند و قادر نخواهند بود از جملات طولانی استفاده کنند. مشکلات نحوی که کودکان کم شنوا و دارای آسیب شنوایی دارند عبارتند از:
۱- پایین بودن طول جملات
۲- سادگی جملات
۳- جا به جا کردن اجزای نحوی جمله نظیر صفت، فاعل، مفعول، فعل مرکب و….
۴- حذف حروف اضافه ربط مانند با، از، که و….، حروف تعریف
۵- استفاده نادرست از افعال به جهت زمان فعل.
آسیب شنوایی ؛ مشکلات تکواژی
بخشی از مشکلات کودکان کم شنوا به مشکلات نظام تک واژی آنها بر میگردد. مثلاً تکواژهای که صفت را به اسم تبدیل میکند نظیر تبدیل (دشمنی به دشمن) در جمله آمریکا با ما دشمن میکند.نکته این جاست که کودکان کم شنوا نه تنها در بیان، مرتکب خطاهای دستوری میشوند بلکه در درک جملات دستوری نیز مشکل دارند. مثلاً در درک جملات مجهول یا در درک تأثیرات معنایی که حروف اضافه ایجاد میکنند. کودکان کم شنوا اگر خدمات توانبخشی از جمله: شنوایی سنجی، تربیت شنیداری و گفتاردرمانی تاخیر زبانی دریافت کنند، تا حدود زیادی مشکلات تکواژی آنها برطرف خواهد شد.
آسیب شنوایی ؛ مشکلات معناشناختی:
هر واژه در گسترهای از روابط معنایی با سایر واژهها قرار دارد و کاربرد آن در یک جمله یا عبارت به مشخصه های معنایی آن مربوط میشود. آسیبهای معنایی در دو مقوله قابل بررسیاند.
۱- آسیب در مشخصه های معنایی
جمله “کتاب میخواند” با کلماتی نظیر دست، گربه، قاشق و پدر قابل تکمیل است و از لحاظ نحوی قابل قبول است اما از لحاظ معنایی جمله فوق وقتی صحیح خواهد بود که اسمی جای خالی آن را پر کند که ویژگی انسان بودن را داشته باشد. همه افعال به نوعی، مشخصههای معنایی دارند که ویژگی فاعل یا مفعول را مشخص میکند. صفات نیز اینگونهاند. مثلاً صفت “پیر” تنها میتواند صفت اسمهایی باشد که ویژگی جاندار بودن دارند. لذا برای ماشین به جای آن کلمه “فرسوده” به کار میرود. در کودکان کم شنوا این مشخصههای معنایی به هم ریخته است. لذا ممکن است کودک صفت “چاق” را که مشخصه معنایی آن جاندار بودن است به جای “بزرگ” به کار ببرد مثل: “بستنی چاق میخری؟” یا جمله “بشقاب پاره شد”
۲- آسیب در روابط واژگانی:
در زمینه روابط واژگانی، بسیاری از اوقات ما معنای یک کلمه را با ارائه واژه دیگری که مترادف خوانده میشود، توضیح میدهیم هم معنایی، تضاد معنایی، شمول معنایی از دیگر روابط واژگان با یکدیگرند. درکودکان دارای آسیب شنوایی با این روابط میان واژگان کودک در ذهن او وجود ندارد. یا به طور غلط ایجاد ارتباط شده است. مترادفها که نشانه معنایی دارند. در بسیاری از موارد. به جای یکدیگر به کار میروند. اما هر واژه حیطه معنایی خاصی دارد. که بخشی از آن خاص خود آن است و با واژههای دیگر تداخل ندارد. مثلاً واژه “وسیع و پهن” هم معنا هستند. اما در همه موارد قادر به جانشینی یکدیگر نیستند. کودکان کم شنوا به دلیل اینکه از تحریکات زبانی کافی برخوردار نیستند ، قادر به تشخیص حیطه معنایی دقیق واژگان نمیباشند. لذا جملاتی نظیر “دانش معلم پهن است” در جملات آنها دیده میشود. تعمیم بیش از حد معنای یک کلمه مثلاً نامیدن تمام پرندگان با کلمه “جوجو”، تخصیص یا تصمیم کمتر از حد معنای کلمه، مثل من گیاه را بو کردم (به جای گل)، استفاده از کلمه کلی تر به عنوان صفت کلمه جزئی تر، مانند من از سگ حیوان می ترسم و . . .
کودک دارای آسیب شنوایی و کم شنوا اغلب از حیطهی معنایی افعال هم به درستی اطلاع ندارد. مثلاً اگر چه فعل خوردن را درک میکند، اما از درک جملاتی نظیر “من کتک میخورم” یا “علی زمین خورد” به آسانی بر نمیآید. کلا در این کودکان حیطه معنایی اسامی و افعال، ناقص است و شی یا اسم برای او با یک یا دو جمله یا فعل تداعی شده است و تفکر زبانی محدودی دارد. مثلاً اگر بپرسیم با خودکار چه می کنیم؟
معمولاً میگوید مینویسیم و از جملاتی نظیر خودکار گم شده . خودکار شکست، این خودکا کوچکی است و . . . استفاده نمیکنند. وقتی معنای یک واژه معنای واژه دیگری را در بر میگیرد، رابطه آن دو را شمول معنایی گویند. مثلاً “گل – لاله” و “سگ – حیوان” معنی شمول این است که اگر چیزی سگ باشد حتماً حیوان است و اگر لاله باشد گل است. یا افعی نوعی مار است. در کودکان کم شنوا اگر پرسیده شود سگ چیست؟ بیشتر این پاسخ را میشنویم “هاپ هاپ میکند، دم دارد و . . . .” که این نوع پاسخ معمولاً در کودکان کم شنوای عادی در سطوح زبانی پایین تر شنیده میشود. اما پاسخ “نوعی حیوان است” را نمیشنویم چون کودکان کم شنوا در پاسخ به سوالاتی که نیازمند پاسخهای مقولهای باشند. از پاسخهای حسی استفاده میکنند. لازم به ذکر است مشکلات معنایی کودکان کم شنوا با دریافت خدمات گفتاردرمانی تا حد زیادی قابل درمان است.
آسیب شنوایی ؛ مشکلات کاربردشناسی:
مطالعه چگونگی تولید زبان در بافت اجتماعی کاربردشناسی نامیده میشود. کاربردشناسی بکارگیری زبان، متناسب با هر موقعیت ارتباطی، رعایت آداب اجتماعی، حفظ موضوع در مکالمه، رعایت نوبت در مکالمه و حتی تماس چشمی میباشد . زبان یک ابزار ارتباطی است که باید به طور خودبخودی و با انگیزههای فردی، با یکدیگر به کار رود. این که کودک کم شنوا در طی آموزشهای ویژه از جملات چند کلمهای استفاده میکند (با تقلید یا درخواست درمانگر) به این معنا نیست که در ارتباط با دیگران هم استفاده خواهد کرد. کودکان کم شنوا معمولاً آغازگر مکالمه نبوده و معمولاً بیشتر پاسخگو هستند و بیشتر از این که سوال بپرسند، دیگران از آنها سوال واقع می پرسند. بسیاری از آنها به سوالات دیگران پاسخ تقلیدی میدهند یعنی عین سوال یا کلمات اصلی یا انتهایی جمله را در پاسخ دیگران بازگویی میکنند (زمانی که آن چه به او گفته شده را درک نمی کنند.) در به کارگیری عبارات اعمالی نظیر “تقاضا کردن”، “امر کردن”، “سوال کردن”، “مطلع کردن” نیز دچار اشکالاتی هستند.
کودکان دارای آسیب شنوایی اغلب به معنای تحت اللفظی جملات پاسخ میگویند و اغلب به واژههای کلیدی گفتار دیگران پاسخ میدهند نه به معنای کلی جمله مثلا: وقتی میپرسیم ممکن است ساعت را به من بگویید؟ شنونده بله یا نه پاسخ نمیدهد. بلکه ساعت را اعلام میکند یا کودک کم شنوا معمولاً نمیتواند دستوراتش را در قالب سوال یا تقاضا مطرح کند و در پاسخ سوال “اسمت را به من میگویی” پاسخ بله میدهد. استفاده از جملات کلیشهای و قابل پیشبینی و عدم درک معنای شوخی واستعارهها و ایهام و ضربالمثلها از دیگر مشکلات این کودکان است. اگر کودک کم شنوا تک تک جملات یک داستان را درک کند ولی در برقراری ارتباط بین اجزای داستان و فهم کل مطلب و نتیجهگیری، با مشکل روبرو است. لذا در پاسخ به سوالاتی که توالی حوادث، علت و معلولی و چرایی قضایا را جویا میشوند با مشکلات جدی مواجهند. این جنبه از مشکلات کودکان کم شنوا نیز با دریافت به موقع و مداوم خدمات توانبخشی(شنوایی سنجی، تربیت شنیداری و گفتاردرمانی) قابل درمان است.
بزرگسالان و گفتاردرمانی در کم شنوایی
تاثیر کم شنوایی بر گفتار در بزرگسالان نیز زیاد است. افراد بزرگسال بعد از یادگیری زبان بر حسب شدت افت شنوایی دچار مشکلاتی در برقراری ارتباط کلامی می شوند . اصلی ترین عامل افت شنوایی در بزرگسالان، پیرگوشی است که فرد به مرور زمان دچار افت شنوایی حسی عصبی می شود. مهم ترین اختلال بعد از وقوع افت شنوایی، عدم درک مناسب و کافی از گفتار دیگران است. بیمار کم کم به علت عدم موفقیت در برقراری ارتباط مناسب دچار سردرگمی و ناامیدی می شود و بتدریج دچار افسردگی و احساس بی کفایتی می کند. توانبخشی شنیداری و استفاده حداکثری از باقیمانده شنوایی در حل این مشکلات کمک کننده است. اگر فرد بزرگسال دچار کم شنوایی عمیق شود و وسایل کمک شنوایی به او در گفتار کمک نکند،گفتاردرمانی می تواند به او در حفظ گفتارش کمک کند.
مراحل مداخلات گفتار درمانی در آسیب های شنوایی در تهرانسر
شامل
- ارزیابی شنوایی (اودیومتری،تمپانومتری ،تستهای تکمیلی گفتاری، ارزیابی ساقه مغزیABR ، ارزیابی تعادل)،
- تعیین نوع و شدت آسیب های شنوایی
- تجویز وسیله کمک شنیداری(سمعک یا کاشت حلزون)
هر کدام از مراحل مداخلات در آسیب های شنوایی اهمیت خود را دارد.
[…] که کودکان دریافت کننده کاشت حلزون در سنین پایین، مهارتهای درک و تولید گفتار را تا حد بسیار زیادی مشابه کودکان شنوا دریافت میکنند. […]
[…] دریافت صداهای گفتاری، پردازش اطلاعات در مغز و در نهایت تولید ساختارهای زبان و گفتار لازم هستند. این آزمون 20-30 دقیقه به طول می انجامد و 8 حیطه […]
[…] که کودکان دریافت کننده کاشت حلزون در سنین پایین، مهارتهای درک و تولید گفتار را تا حد بسیار زیادی مشابه کودکان شنوا دریافت میکنند. […]
[…] نیست. به عنوان مثال، ممکن است دو کودک دارای یک سطح از آسیب شنوایی داشته باشید، یکی گفتاری بسیار واضح و دیگری تقریباً […]