کاردرمانی در توانبخشی دست (کاردرمانی مچ دست، انگشت دست) یکی از حیطه های کاری در کاردرمانی جسمی است. همان طور که می دانید بیشتر کارهای روزمره انسان توسط دست ها انجام می شود. آسیب ها و ضایعات متعددی از جمله شکستگی، آسیب های عصبی، زخم و… ممکن است باعث بروز اختلالاتی در عملکرد دست ها شوند. کاردرمانی دست با انجام مداخلات معنی دار، در جهت رسیدن به حداکثر استقلال تلاش می کند. در ادامه بیشتر در مورد کاردرمانی در دست خواهیم خواند.
کاردرمانی دست چیست؟
کاردرمانی یک رشته توانبخشی است که هدف آن بازگرداندن توانایی عملکردی بیمار و کمک به وی برای رسیدن به حداکثر استقلال است. کاردرمانی با ارزیابی اندام درگیر، وضعیت اندام، توانایی های از دست رفته و توانایی های موجود شروع می شود. مداخلات در کار درمانی دست شامل تمریناتی است که با مشارکت فعال بیمار و بر اساس رویکردهای نوین توانبخشی انجام می شود. هدف در مداخلات کاردرمانی شامل موارد زیر می باشد:
- بازگشت به کار
- استقلال در انجام فعالیت های روزمره
- کاهش درد و عوارض اختلال
- بهبود و تقویت مهارت های موجود
چه زمان به کاردرمانی در توانبخشی دست نیاز داریم؟
متداول ترین آسیب های دست یا مچ دست شامل پیچ خوردگی، آسیب های تاندونی و شکستگی ها هستند. پیچ خوردگی و شکستگی با توجه به تمایل طبیعی ما برای استفاده از دست برای محافظت از بسیار رایج است. این واکنش های حفاظتی، هنگام سقوط، لیز خوردن یا زمین خوردن دیده می شوند. لازم به ذکر است استفاده بیش از حد و حرکات تکراری با انواع آسیب های دست و مچ دست ارتباط دارد.
از جمله اختلالاتی که ممکن است به مداخلات کاردرمانی در توانبخشی دست نیاز داشته باشند، می توان موارد زیر را نام برد:
- شکستگی و در رفتگی
- سندرم تونا کارپال
- التهاب تاندون
- آسیب یا پارگی پوست، عصب، تاندون، رباط، عضله
- صدمه و آسیب
- زخم
- عفونت
- تعویض مفصل
- اختلالات حسی در ناحیه اندام فوقانی مانند بیش حسی(حساسیت بیش از حد) یا کم حسی (حساسیا خیلی پایین)
- سندرم درد منطقه ای پیچیده (CRPS)
- قطع عضو
- التهاب کپسول
- آرتروز
- سوختگی
- اختلالات ناشی از وضعیت های نورولوژیکی مغز
مهم ترین تکنیک های کاردرمانی دست
کاردرمانی جسمی درتوانبخشی دست، از ابزارها و تکنیک های متنوعی استفاده می کند. بسته به شرایط و وضعیت و نیاز های مراجع، ممکن است یک یا چند روش درمانی زیر برای بهبود عملکرد بازو یا دست استفاده شود.
- ساخت یا تجویر اورتز های مخصوص
- درمان و آموزش مراقب از زخم های ناشی از آسیب دست
- ارائه تمریناتی جهت افزایش دامنه حرکتی
- ارائه تمریناتی جهت افزایش قدرت
- مدیریت درد
- کنترل ادم و التهاب
- ماساژ عضلات
- حساسیت زدایی و باز آموزی حسی ( یکی از مداخلات مهم کاردرمانی دست)
- ارائه آموزش هایی به بیمار در مورد شرایط جدید
- ارائه راهکار هایی برای انطباق با محیط
- کمک جهت انجام فعالیت های روزمره به صورت مستقل
- ارائه تمرینات خانگی جهت تسهیل بهبودی
- کمک به برگشتن به کار
- آموزش استفاده از وسایل کمکی
- روش های درمانی گرم و سرد
- ارائه راهکار های عملکردی و ارگونومیکی در روند انجام فعالیت های روزمره از جمله مداخلات کاردرمانی در توانبخشی دست است.
اهداف کاردرمانی مچ و انگشتان دست (راست و چپ)
کاردرمانی در توانبخشی دست، به عنوان یکی از روش‌های مؤثر در بهبود حرکت دست و توانایی استفاده از آن، شناخته شده است. در نتیجه می توان این طور ادعا کرد که هدف از کاردرمانی در توانبخشی دست، بهبود قابلیت کنترل حرکتی دست و کاهش درد و مشکلات مرتبط با حرکت دست است.
روش‌های متعددی برای کاردرمانی مچ ها و انگشتان دست وجود دارند، اما یکی از مؤثرترین روش‌ها، تمرینات کاردرمانی است. در این روش، بیمار با استفاده از تمرینات و تکنیک‌های مختلف، از جمله:
- تمرینات تقویت عضلات دست
- تمرینات تعادل و هماهنگی حرکات دست
- تمرینات توانبخشی حرکتی و تمرینات ایستایی، می‌تواند بهبود قابل توجهی در حرکت دست خود داشته باشد.
روش کاردرمانی انگشت دست یک روش نوین برای افرادی است که مبتلا به اختلالات دست هستند. امروزه این روش درمانی، توانسته است بسیار مفید و تاثیر گذار واقع شده شود. کار درمانی دست به افراد کمک می کند تا با وجود اختلال در ناحیه دستشان بتوانند فعالیت های روزمره خود در محیط هایی همانند محل کار، خانه، باشگاه، مدرسه و… را دوباره از سر بگیرند.
همچنین فراموش نکنید کاردرمانی انگشت دست شامل توانبخشی در هر یک اندام فوقانی از قبیل؛ دست، مچ دست، بازو، آرنج و … است که افراد این امکان را دارند با انتخاب روش کاردرمانی انگشت دست جهت بهبودی اختلالشان در این نواحی به خود بسیار کمک کنند. از هدف های اصلی کاردرمانی انگشت دست می توان به جلوگیری از اختلال و بازیابی عملکرد یا کاهش پیشرفت آسیب اندام فوقانی اشاره کرد.
در ادامه این مقاله جهت درک بهتر شما عزیزان به شرح مختصری از ساختار انگشتان دست پرداخته ایم که مطالعه آن می تواند بسیار مهم و مفید باشد.
تاندون دست چیست؟
یکی از اصلی ترین اعضاء که وظیفه اتصال عضله به استخوان و ایجاد حرکت در مفصل را بر عهده دارد، تاندون ها هستند. به طور کلی تاندون های دست به دو دسته تقسم می شوند که این دو دسته عبارتند از:
- عضلات و تاندون های خم کننده دست: این عضلات از نواحی جلوی ساعد شروع می شوند و تا قسمت انتهای انگشتان دست و شست دست ادامه دارند.
- تاندون های باز کننده دست: لازم است بدانید که تاندون ها جهت عبور کردن از نواحی از قبیل مچ و انگشتان دست بایستی از نواحی داخل غلافی که جنس این نواحی سینوویوم است عبور کنند.
وظیفه این نواحی، بهبود عملکرد مکانیکی تاندون ها است و در صورت آسیب ممکن است فرد بیمار در هنگام حرکت دادن دست و انگشتان دست با اختلالاتی روبرو شود که در صورت بروز این اختلالات می توانید از کاردرمانی جسمی حرکتی انگشت دست در مرکز کاردرمانی توانبخشی دست در غرب تهران (تهرانسر) کمک بگیرید.
همچنین آسیب در تاندون ها اغلب به علت بروز حوادثی مانند بریدگی ناشی از شکستن لیوان، شیشه، تصادف، شکستن استخوان، له شدگی و … ممکن است رخ دهند. جالب است بدانید که آسیب های تاندون های خم کننده دست اغلب در افرادی که سنین بین بیست تا بیست و نه سال دارند رخ می دهند.
علائم آسیب تاندون انگشت های دست چیست؟
موارد زیادی هستند که سبب بروز آسیب هایی در ناحیه انگشتان دست می شوند که شایع ترین این علائم عبارتند از:
- چین خوردگی در ناحیه پوست کف دست هنگام خم کردن انگشتان دست در محل بریدگی
- عدم توانایی در خم کردن یک یا چند مفصل از مفاصل انگشتان
- بروز درد در هنگام خم کردن انگشتان دست
- بروز حساسیت های انگشتان دست
- بی حسی در قسمت نوک انگشتان دست
توانبخشی انگشتان دست با روش کاردرمانی
افرادی که دچار آسیب های جدی در ناحیه انگشتشان دست شده اند و در صورتی که این افراد به عمل جراحی نیاز پیدا کردند، این امکان را دارند تا پس از گذشت ۶ تا ۸ هفته پس از عمل جراحی خود، روش کاردرمانی انگشت دست را در جهت محافظت از تاندون ها و بهبود عملکرد انگشتان دستشان انتخاب کنند.
در مرکز کادرمانی توانبخشی دست مراحل کاردرمانی انگشت دست شامل موارد زیر می شود که این موارد عبارتند از:
- آموزش های لازم به فرد بیمار جهت مراقبت از تاندون های دست.
- در برخی موارد جهت حفظ تانودن ها کاردرمانگر ممکن است ارتز یا اسپیلنت هایی را برای بیمار طراحی و یا درست کند.
جلوگیری از تورم و ادم دست. - محافظت از زخم های دست.
- ارائه تمرین و ورزش هایی برای بهبود عملکرد دست پس از انجام عمل جراحی.
در مطالب فوق اشاره نمودیم که یکی از اقدامات کاردرمانی انگشت دست، ساخت ارتزها و اسپیلنت ها است زیرا که این موارد به فرد بیمار کمک می کند تا این امکان را داشته باشد برای بازگشت عملکرد انگشت دست، مفاصل و تاندون های خود را تا محدوده مشخصی تکان دهد. همچنین کاردرمانگر در روش کادرمانی انگشت دست تمرینات و ورزش های را برای محافظت از تاندون ها به فرد بیمار ارائه می دهد که این تمرینات عبارتند از:
- دست ورزی (موبیلیزیشن)
- انجام حرکت پسیو کنترل شده
- حرکت اکتیو کنترل شده
- تمرین های قراردهی و نگهداری (place hold)
کاردرمانی انگشت دست چگونه انجام می شود؟
در روش کاردرمانی انگشت دست، کاردرمانگر با توجه به خلاقیت خود و همچنین متناسب با شرایط بیمار، ممکن است روش های درمانی متفاوتی را انتخاب نماید که انتخاب هر یک از این روش ها به طور قطع در بهبود عملکرد دست، انگشتان دست، تاندون و مفاصل بیمار بسیار تاثیر گذار و مفید است. علاوه بر موارد ذکر شده از دیگر هدف های اصلی کاردرمانگر در روش کاردرمانی انگشت دست می توان به موارد متعددی اشاره کرد که اصلی ترین این موارد عبارتند از:
- انجام اقدامات لازم جهت جلوگیری از وارد کردن آسیب به تاندون ها
- سرعت بخشیدن به ترمیم تاندون های آسیب دیده
- جلوگیری از تشکیل بافت اسکار
- افزایش لغزش تاندون ها
- بهبود و بازگرداندن عملکرد و حرکت دست
همان طور که در مطالب فوق اشاره نمودیم، کاردرمانگر با توجه به شرایط و عوامل بیمار روش صحیح و تاثیر گذاری را برای بهبود بیمار انتخاب می کند که این عوامل مهم و تاثیر گذار در روش کاردرمانی انگشت دست عبارتند از
- نوع آسیب (باز یا بسته بودن آسیب)
- زمان شروع کادرمانی انگشت دست (گذشت مدت زمان مشخص پس از انجام عمل جراحی)
- میزان قدرت ترمیم بدن فرد بیمار (میزان تاندون هایی که در حال ترمیم هستند)
- آسیب های وارد شده (چه نقاطی دچار آسیب شده است)
- پرونده و تاریخچه پزشکی بیمار
مواردی که در خصوص کاردرمانی توانبخشی دست تا اینجا ارائه شده است در جهت آگاهی های لازم به بیماران بسیار اهمیت دارد. چرا که یکی از اصلی ترین عواملی که می تواند نقش به سزایی در رشد و روند بهبودی بیمار داشته باشد آگاهی از اهمیت و کاربردی بودن کاردرمانی دست در مراکز مجهز و زیر نظر پزشک و کاردرمارنگران مجرب است.
چه افرادی به کاردرمانی انگشت دست نیاز دارند؟
در پاسخ به این سوال به موارد زیر بایستی توجه کنید:
- افرادی که پس از انجام عمل جراحی مبتلا به عوارضی در اندام های فوقانی و یا دست شده اند.
- افراد مبتلا به آسیب های عصبی
- افراد مبتلا به سوختگی و آسیب های پس از بروز این حادثه
- افرادی که به بیماری سندرم تونل کارپال مبتلا هستند.
- افراد مبتلا به بیماری سندرم دکرون
- افرادی که در ناحیه مفاصل انگشتان دچار آسیب های جدی شده اند.
- افراد مبتلا به آرتریت دست
- افراد که دچار حوادثی همانند؛ شکستگی، در رفتگی مچ دست، انگشتان دست و یا آرنج شده اند.
- افراد مبتلا به اختلالات حسی و یا عصبی دست.
- افرادی که پس از بروز سکته مغزی و یا فلج مغزی دچار اختلال و ضعف در عملکرد دست های خود شده اند.
تجهیزات مورد استفاده در روش کاردرمانی توانبخشی دست
در روش نوین کاردرمانی دست، ممکن است کاردرمانگر جهت بهبودی عملکرد بیمار از وسایل و تجهیزات متنوعی استفاده کند که متداول ترین این موارد عبارتند از:
- خمیر پاتی
- اگزربورد
- فپس برای کاردرمانی انگشتان دست
- دیجی فلکس
- واکینگ شولدر
- وند ابزار
- یو پی اس
- پگ بورد
- دستکش روباتیک
- توییست بار
- هند اسکیت
- سندینگ در کاردرمانی توانبخشی دست
کاردرمانی در مچ دست چگونه است؟
کاردرمانی مچ دست در درمان مشکلات و آسیب‌های مچ دست، افزایش قدرت و انعطاف‌پذیری مچ دست، بهبود تحرک و کنترل دست، و کاهش درد و التهاب مرتبط با مچ دست می‌تواند مؤثر باشد. در زیر به برخی از تکنیک‌ها و روش‌های استفاده شده در کاردرمانی جسمی مچ دست اشاره می‌کنم:
- تمرینات تقویتی: تمرینات تقویتی می‌توانند قدرت عضلات مچ دست و طرح حرکتی را بهبود دهند. این شامل استفاده از ابزارهای مخصوص تمرینات تقویتی مانند دستگاه‌های مقاومتی، توپ‌های فشاری و بندهای مقاومتی است. تمرینات تقویتی باید به طور منظم و با شدت تدریجی انجام شوند و باید با مراقبت از درد و علائم نامطلوب مرتبط با مچ دست همراه باشند.
- تمرینات تعادل و کنترل: تمرینات تعادل و کنترل می‌توانند به بهبود استحکام و کنترل مچ دست کمک کنند. این شامل تمرینات تعادلی مانند استفاده از تخته تعادل و تمرینات کنترلی مانند حرکات دقیق و هماهنگی مچ دست است.
- ماساژ و درمان فیزیکی: ماساژ و درمان فیزیکی می‌توانند به کاهش درد، التهاب و تورم مرتبط با مچ دست کمک کنند. این شامل تکنیک‌های ماساژ، کامپرس درمانی، استفاده از گرما و سرماست. قبل از استفاده از هرگونه درمان فیزیکی، بهتر است با یک پزشک مشورت کنید.
- آموزش فنون صحیح استفاده از مچ دست: در کاردرمانی توانبخشی دست، آموزش فنون صحیح استفاده از مچ دست در فعالیت‌های روزمره و ورزشی مهم است. این آموزش شامل راه‌های صحیح برای برداشتن اشیاء، نگهداری و استفاده از ابزارها و تکنیک‌های حفاظتی در مقابل آسیب‌های مچ دست می‌شود.
لازم به ذکر است که قبل از شروع هر برنامه کاردرمانی دست، بهتر است با پزشک مربوطه یا متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید. مراکز توانبخشی می‌توانند بر اساس شرایط و نیازهای شما، برنامه کاردرمانی مناسب‌تری را تعیین کنند و راهنمایی لازم را ارائه دهند.
مچ، دست را به بازو متصل می کند. مچ یک مفصل واحد و بزرگ نیست بلکه از چندین مفصل کوچک تشکیل شده است. این حالت مچ را انعطاف پذیر کرده و به شما امکان می دهد دست خود را به روش های مختلف حرکت دهید. مچ دست دارای دو استخوان بزرگ ساعد و هشت استخوان کوچک است که به نام استخوان های مچ شناخته می شوند. همچنین دارای تاندون ها و رباط هایی است که این استخوان ها را در کنار هم قرار داده و مفصل را ساختار دهی می کنند.
اختلالات مربوط به مچ دست، اغلب به دلیل پیچ خوردگی یا شکستگی در اثر جراحات ناگهانی ایجاد می شود. اما مچ ممکن است در نتیجه مشکلات طولانی مدت، مانند استرس های مکرر، آرتروز و سندرم تونل کارپ، دچار اختلال و درد شود. از آنجا که عوامل زیادی می توانند به درد مچ دست منجر شوند، تشخیص علت دقیق آن دشوار است. اما تشخیص دقیق این اختلالات، برای درمان و بهبودی صحیح ضروری است.
عوامل مهم بروز اختلالات در مچ دست
-
آسیب
صدمات ناگهانی: آسیب دیدگی مچ دست اغلب هنگامی رخ می دهد که روی دست خود سقوط کنید. این مورد می تواند باعث پیچ خوردگی، کشیدگی و حتی شکستگی شود. این نوع از اختلالات شامل صدمات شدید می باشد.
-
استرس های تکراری
هر فعالیتی که شامل حرکت مکرر مچ دست باشد از جمله ضربه زدن به توپ تنیس، نواختن ویولن سل یا رانندگی در خارج شهر. این حرکات تکراری می تواند باعث التهاب بافت های اطراف مفصل شود. همچنین ممکن است سبب بروز شکستگی های استرسی در مچ دست شود، به ویژه هنگامی که شما ساعت ها بدون وقفه یک حرکت تکراری را انجام می دهید، ممکن است دچار اختلالات مربوط به مچ دست شوید.
-
آرتروز
- استئو آرتروز در اثر تخریب غضروف انتهای استخوان های مچ دست به وجود می آید.
- روماتیسم مفصلی اختلالی که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت های خود حمله می کند.
- آرتریت روماتوئید معمولاً مچ دست را درگیر می کند. این نوع آرتروز سبب بروز اختلال در افراد زیادی می شود. اگر یک مچ دست آسیب دیده باشد، مچ دست دیگر نیز آسیب می بیند.
سایر بیماری ها و شرایطی که سبب بروز اختلالات مربوط به مچ دست می شوند عبارتند از:
- سندرم تونل کارپال: تونل کارپ یک مجرا برای عبور عصب مدیان و تاندون عضلات خم کننده مچ و انگشتان از ساعد یه مچ دست است. این سندرم در اثر فشار وارد شدن به عصب مدیان هنگام عبور از تونل کارپ، به وجود می آید.
- کیست های گانگلیونی: این کیست های بافت نرم اغلب در قسمتی هایی از مچ و کف دست وجود دارند. این کیست های گانگلیون ممکن است دردناک باشند. درد ممکن است با فعالیت بدتر شود یا بهبود یابند.
- بیماری کینبوک: این بیماری به دلیل اختلال در خون رسانی به یکی از استخوان های مچ اتفاق می افتد.
کاردرمانی دست چه مزایایی دارد؟
مداخلات و مزایای کاردرمانی در اختلالات دست شامل موارد زیر می شود:
- رویکرد های کاهش درد
- افزایش دامنه حرکتی
- افزایش سطح عملکرد دست
- کاهش التهاب ناشی از آرتروز
- تقویت عضلات ضعیف شده
- کاهش فشار روی عصب مدیان
- تجویز اسپلینت های برای مچ، انگشتان و ساعد
- آموزش هایی جهت انجام فعالیت های روزمره
- آموزش استفاده از تجهیزات کمکی
- انجام حرکات کششی و ماساژ بافت نرم
کاردرمانی دست کودکان
در کودکان، رشد حرکتی و حسی اهمیت فوق العاده ای داشته و برای انجام فعالیت های روزمره مانند غذا خوردن، نوشتن و حتی روابط اجتماعی نیازی اساسی به شمار می رود. کاردرمانی دست در کودک با استفاده از فعالیت هایی مانند حرکت، بازی، تمرین های هنری و موسیقی در بهبود توانایی های حسی و حرکتی کودکان نقش بسزایی دارد.
کاردرمانی دست در کودکان، روابط اجتماعی کودکان را تقویت کرده و سبب افزایش اعتماد به نفس، همکاری بهتر با گروه های اجتماعی و حتی خودکنترلی می شود. همچنین در کاردرمانی دست کودک به توسعه شناخت، تمرکز و حافظه آن ها نیز توجه می شود.
بهترین مرکز کاردرمانی توانبخشی دست در غرب تهران
در مرکز توانبخشی طراوت تهران در غرب (تهرانسر) همواره توصیه های لازم برای روند بهبود بیمار هم راستا با کاردرمانی دست توصیه می شود. از جمله این توصیه ها ما به چند مورد مهم آن اشاره کرده ایم:
- توصیه به تهیه یکسری وسیله های تطابقی و جبرانی دائمی یا موقتی در خانه مانند نصب میله های کمکی روی دیوار، آسانسور یا بالابر و یا اعمال تغییراتی در آشپزخانه(مانند قرار دادن ادویه ها و سایر وسایل ضروری در کابینته ها و کمد های پایین)
- مشاوره در خصوص نیاز یا عدم نیاز فرد، به کراچ، واکر یا ویلچر
- آموزش یکسری تکنیک های جدید برای تکمیل فعالیت های روزانه مانند لباس پوشیدن
- پشتیبانی کاری برای بازگشت فرد به شغل سابق خود و یا یافتن فرصت های جدید شغلی برای وی
- تسهیل دسترسی به فعالیت های تفریحی مانند ورزش ها یا سرگرمی های مورد علاقه فرد
- مشاوره در مورد وسایل نقلیه مناسب سازی شده برای ویلچر و…
- ارائه اهداف و برنامه های کاردرمانی در توانبخشی دست متناسب با اهداف شخصی
مرکز کاردرمانی طراوت تهران از کادری مجرب، متعهد و علمی برخوردار بوده و با استفاده از تجهیزات پیشرفته و به روز توانبخشی به جامعه توانخواهان ایران در جهت بهبود و تعالی سطح عملکردی و استقلال کودکان و بزرگسالان خدمت می کند.
جمع بندی
در این مطلب یادآوری کردیم که اختلالات مربوط به دست (انگشتان، مچ ها) می تواند در روند فعالیت های روزانه ما اختلال ایجاد کند. دست ها به دلیل فعالیت های تکراری و استفاده زیاد از آن ها در طول زمان دچار آسیب شده و در این زمان نیاز به توجه بیشتر دارند. برای جلوگیری از آسیب بیشتر نیاز است که با توصیه پزشک از خدمات مرکز توانبخشی و کاردرمانی بهره مند شوید. با این کار به حفظ استقلال و سلامت خود کمک شایانی می کنید.
با سلام
تصادف کردم و دستم آسیب دید گفتن باید کاردرمانی کنم چطوری باید نوبت بگیرم؟
با سلام
با شماره های ۰۲۱۴۴۵۰۸۶۵۳ و ۰۲۱۴۴۵۰۴۴۲۳ تماس بگیرید
سلام
به خاطر بریدگی دستم حرکات دستم خیلی محدود شده بود اما با کمک کاردرمانی مرکز شما حرکات دستم خیلی بهتر شده واقعا دست مریزاد دارید
سلام ممنون از شما